Bitkisel ve Hayvansal Üretimde Fizibilite ve Proje Nedir? Ne İşe Yarar?

Hangi iş hatta eylem olursa olsun bir insan hatta hayvan, işi/eylemi yapmadan önce bu işin/eylemin mantıklı, akılcı, faydalı olup olmayacağını inceler. Eğer uygun ise işi yapma kararı alır ve mümkünse eyleme geçer.
Bu aslında bir fizibilite, yani yapılabilirlik analizi sürecidir.

Fizibilite Nedir? Fizibilite, herhangi bir yatırımın sağlayacağı kazanca değer olup olmadığının saptanması için yapılan çalışmalardır.

Bu çalışma en basit ve küçük meyve bahçesi için de, en büyük bir sanayi tesisi için de yapılabilir.

Ülkemizdeki Örnekler Nelerdir?

Örneğin bir kişinin 10 dekarlık bir arazisi vardır. Burada yaptığı üretimden memnun değildir. Birinden, nar üretiminin karlı olduğunu duyar veya nar üreten komşusunun narları sattıktan sonra kazandığı parayı kahvede gerine gerine anlattığına şahit olur ve nar üretimi yapmayı düşünmeye başlar.

İşte tam bu noktada üretici 3 farklı yol izleyebilir:

1- "Komşu yaptıysa ben de yaparım" diyerek hesap kitap yapmadan hemen işe girişir.

2- "Komşu acaba karda mı?" diye merak ederek konuyla ilgili bilgi toplamaya başlar. Bir nar bahçesi kurmak için ilk olarak ne kadar para harcanıyor, kaç yılda ürün vermeye başlıyor, ürün kaça satılıyor gibi bilgileri toplayarak kaba bir hesap yapar.

Bu noktada dikkatli olmak gerekir. Yeni bir iş duyup kahvede narlardan kazandığı paraları gerine gerine anlatan birini görür görmez işin karlı olduğuna kendimizi inandırırız. Kendimizi bir kere inandırdıktan sonra da karlılık araştırması yaparken kötü örnekleri yok farz ederiz ya da pek önemsemeyiz. Örneğin o bölgede narlar genelde hasat edilmeden önce çatlıyordur ve çatlamış narın satış fiyatı % 50 düşüktür. Ama biz narın kilosunu marketteki çatlamamış hem de erkenci narın satış fiyatından hesaplarız. Özellikle de bunu yatırımı yapacak kişiye akıl veren kişiler yapmayı çok severler.

Örneğin:

Akıl verici: Hasan Abi, nar konusunu araştırdım. Fidanlar için dönümüne 100 TL harcıyorsun. Başka da bir şey istemiyor. 3 yıl sonra parayı geri döndürmeye başlıyor. Yahu geçenlerde kulaksızların Ahmet 15 dönüm bahçeyi 65 milyara tüccara vermiş. Kendi elini bile sürmemiş başka. Parasını almış oturmuş, malı da tüccar toplatmış. Bahçe daha 8 yaşında.

Hasan Abi: Yok yahu?!

Akıl verici: Tabii. Benim bahçeye elmaları yeni dikmiş olmayacaktım ki, hemen nar yapardım.

Bunun benzeri konuşmalar köy kahvesinde çok yapılır. Akıl veren kişi aslında kötü niyetli değildir. Ancak eksik bilgiyle ve duydukları ve az çok gördükleri ile hareket etmektedir.

Mesela bu paranın tamamının tahsil edilip edilmediğine; bahçede damla sulama olup olmadığına; bu kişinin 8 yıl boyunca bahçeye nasıl baktığına; neler uyguladığına ve başka özel ne gibi olaylar olduğuna dair bilgisi yoktur.

İşte karlılık, yapılabilirlik araştırması (fizibilite) bu şekilde yapılabilir. Genelde maalesef üreticilerimiz bu şekilde yeni bir üretime başlamaktadırlar.

Olması Gereken Nedir?

3- Bir de olması gerektiği gibi bir karlılık araştırması örneği vardır. Bu yöntemin ülkemizde uygulanması maalesef pek kolay değildir.

Şu şekilde işler:

1. Aşama: Üretim Fikri

Bir kişi veya kurum, değerlendirmek istediği bir kaynağı olduğu için bir yatırım/üretim yapmayı planlar. Örneğin boş, üretimden düşmüş bir arazi; kullanılmayan ve geliri düşük nakit para, değerlendirilmeyen işgücü vb.

2. Aşama: İlk Ön Araştırma

Bu bağlamda yapılabilir ve karlı olduğunu düşündüğü bir kaç üretimi, ürünü araştırmaya başlar. Bu sırada ilgilendiği konu ile ilgili bir uzmanı bulup ondan fikir alması işini çok hızlandıracaktır. Uzman kişinin kaynakları, olanaklarına uygun olabilecek üretimleri avantaj ve dezavantajları ile tercihen yazılı olarak bildirir. Bu aşamada kişi veya kurum farklı uzmanlarla görüşüp aldığı bilgileri çapraz olarak sorgulamalı ve en sonunda topladığı bu ön bilgilerden "olası ürünler/üretimler listesi" oluşturmalıdır.

3. Aşama: Ön Seçim

Üretim yapmayı düşünen kişi veya kurum topladığı bilgiler ile kendi koşullarını kıyaslayarak olası ürünler listesinde bir sıralama yapar. Buna göre en cazip, örneğin 3 ürün/üretim tipinde karar kılar.

4. Aşama: İkinci Ön Araştırma

Bu aşamada üretim yapmayı düşünen kişi veya kurum ön seçimde belirlediği 3 ürün veya üretim ile ilgili konu ile ilgili bir uzman bulur ve bir fizibilite yaptırır. Mümkün ve mantıklı ise fizibilitede bu 3 ürünün ayrı ayrı üretilmesi koşulları değerlendirildiği gibi 3 ürünün beraber üretimi de değerlendirilebilir.

Böyle bir fizibiliteyi yapmak konusunda uzman olan kişiler Ziraat Fakültelerinin Tarım Ekonomisi bölümünden mezun Ziraat Mühendisleridir. Fizibiliteyi hazırlarken bu kişilerin söz konusu üretim tekniklerinde uzman kişilerden faydalanmaları uygun olur.

Söz konusu fizibilite bir tarım ekonomisti tarafından yapıldığı için sonucunda işin finansman olanakları da değerlendirilebilir ve yatırımcı sadece kredi alarak, belli bir riski göze alıp cebinden hiç para harcamadan üretimini yapabilir. Aslında olması gereken de budur.

Çalışmanın sonucunda örnek olarak şöyle bir bilgi edinilir:

Yatırımın Karlılığı: % 24,39
Yatırımın Geri Dönüş Süresi: 3,44 Yıl

Yani yatırımcı, 3 yıl ve 160 gün sonra başa baş noktasına gelmiş; yani yatırdığı parayı geri almış olacaktır ve bu tarihten sonra kazandıkları kar olacaktır.

Bu durumda yatırımcı mümkün olan en düşük faizli ve 3-5 yılda geri ödemeli kredi bulabilirse bu yatırımı yapıp para kazanabilir.

Yatırımcının / Üreticinin Sahip Olması Gereken Özellikler

Yatırımcıda bu anlamda aranan özellik para sahibi olmasından ziyade şunlardır:

A- Kredibilitesi: Kredi aradığından bunu bulabilecek imkanı olup olmadığı

B- Yönetim ve İdare Becerisi: Bir yatırımı olabildiğince dış kaynaklı yapabilmek için iş yapma, idare etme becerisi (Örneğin uygun uzmanı bulup fizibilite, proje yaptırıp uygun kredi kurumlarına uygun başvuruları yapmak. Kaynak bulduktan sonra yatırımı zamanında ve doğru şekilde gerçekleştirmek.)

C- Riski Üstlenmesi: Her yatırım belli seviyede risk içerir. İyi yatırımcı, riskleri en doğru yönetebilen yatırımcıdır.

Fizibiliteden sonra kaynak arayışı ve temini yapılabilir. Kayak bulunduktan sonra işin projesi yapılmalıdır. Projede hem fizibilitedeki veriler daha da detaylı irdelenerek kullanılır, hem de işin nasıl yapılacağı detaylı tarif edilir ve sonucunda şöyle bir tablo çıkması beklenir:

Projeden Elde Edilmesi Gereken Veri

Gelir

Gider

Net Kar

Sermaye

Başlangıç

300.000 TL

1. YIL

136.000 TL

-339.500 TL

-203.500 TL

96.500 TL