Ülkemizin çok farklı iklim koşullarına sahip olması nedeniyle, her yerde aynı meyve tür ve çeşitlerini yetiştirmek olanaksızdır. Başarılı bir meyve yetiştiriciliğinin anahtarı, seçilmiş tür ve çeşitlerle yetiştiricilik yapmaktır. Ancak, başlangıçta iyi bir bitki gelişimi için gerekli olan bütün koşullara sahip, doğru bir yer seçiminin ve zorunlu incelemelerin yapılmış olması gerekmektedir. Bu nedenle meyve bahçesi tesis edilirken dikkate alınması gereken konuları şöyle sıralamak mümkündür:
1. Yer seçimi2. Tür ve çeşit seçimi
3. Anaç seçimi
4. Tozlanma isteğinin bilinmesi
5. Dikim sistemleri ve dikim sıklığı
6. Fidan tipinin ve sayısının belirlenmesi
7. Dikim zamanı ^
8. Arazi hazırlığı
9. Fidan dikimi
10. Ara tarımı
Yer seçimi
"Bahçe Bitkilerinin Ekolojik İstekleri" bölümünde bahçe bitkileri yetiştiriciliği açısından önemli ekolojik faktörler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ancak meyve bahçesi tesisinin temeli, uygun bir yer seçimi olduğundan bu bölümde de konuya kısaca değinilecektir.
Yer seçiminde çok titiz davrafıılmalıdır. Vadiler genellikle meyve bahçeleri için uygun yer olarak dikkate alınmakla birlikte, geniş su yüzeylerine yakınlık, yükseltiler ve topografya gibi faktörler yer seçiminde etkilidir.
Örneğin, geniş su yüzeyleri sıcaklık değişimlerine neden olurlar.
Yamaç (dik) alanlara meyve bahçesi kurulması güç ve pahalı uygulamalardır. Bu gibi dik yerlerde mekanizasyon olanaksız olup sürekli toprak erozyonu sorunu vardır. Sulama ile bu sorun artacaktır. Eğer seçilen yer çok dik değilse, başlangıçta şu sorulara yanıt aranmalıdır:
1. İlkbaharda güney yöneye göre daha serin olan kuzey yöneye
hangi türler dikilmelidir?
2. Alan teraslanmalı mıdır?
3. Hangi sulama sistemi kurulmalıdır?
4. Arazi içinde ilkbaharda soğuk havanın biriktiği çukur yerler var
mıdır?
Eğer alan teraslanırsa, erozyonu önlemek için kenarların yükseltilmesi gerekmektedir. Yine iyi bir kök dağılımına sahip örtü bitkilerinin yetiştirilmesi ile üst toprak tutularak erozyon önlenebilir. Böylece yağmur sularının dere şeklinde akışına da engel olunmaktadır.
Yer seçiminde 3 faktör etkilidir.
1. İklim
2. Toprak
3. Su
İklim
Düşük sıcaklıklar, kış soğuklarına rağmen yaşamını devam ettirme yeteneği, meyvelerin nerede yetişebileceğini belirleyen önemli bir faktördür. Bazı türler kış düşük sıcaklıklarına duyarlılık gösterirlerken, elma, erik, armut ve kiraz ancak -22°C'nin altındaki sıcaklıklarda zarar görürler.
Kış düşük sıcaklıkları, daha önce de değinildiği gibi, ılıman iklim meyve türlerinin soğuklama gereksinimlerinin karşılanması için de önemlidir. Bu türlerin, her ilkbaharda, normal büyümeye yeniden başlıyabilmesi için, türden türe, hatta tür içinde çeşitlere göre değişen sürelerde, kış düşük sıcaklığına gereksinimleri vardır. Sıcak bölgelerde ise, soğuklama gereksiniminin karşılanabilmesi için daha yüksek yerler
tercih edilmektedir. Buna karşın yaz ayları da bu meyvelerin olgunlaşabilmeleri için yeterli sıcaklık toplamına sahip olmalıdır.
Vegetasyon Süresi ve Sıcaklık Toplamı
İlkbaharın son donları ile sonbaharın ilk donları arasındaki gün sayısı, vegetasyon süresi ve meyvelerin bu dönem içindeki sıcaklık toplamı istekleri, meyve yetiştiriciliğinin yönünü belirleyen ve yetiştiriciliği sınırlayan bir faktördür. Ilıman iklim meyve türlerinin çiçekleri ile küçük meyveleri ilkbahar donlarına oldukça duyarlıdır. Yine olgun meyveler ile kuvvetli gelişen sürgünler de erken sonbahar donlarına duyarlıdırlar.
Enlem ve yükselti arttıkça vegetasyon süresi kısalır. Yine bu yörelerde sıcaklıklar daha düşüktür.Aym zamanda ilkbahar donları hakimdir ve sonbahar donları da erken meydana gelmektedir. Geç olgunlaşan çeşitler böyle bölgelerde ekonomik olarak yetiştirilemezler.
Uzun ve sıcak gelişme mevsimine gereksinim duyan meyve türlerinin yetişme bölgeleri sınırlıdır. Örneğin Grany Smith elma çeşidinin yetiştiriciliği serin bölgelerde sorun olmaktadır.
Toprak
Meyve ağaçları için en uygun topraklar derin, verimli, iyi havalanan ve yapıları kumludan, kumlu-tmlı ve killi-tmlıya kadar değişen topraklardır. Böylece, dünya üzerinde en iyi meyve bahçeleri a) Nehirlerin ağız kısımlarındaki deltalarda ve nehir yataklarındaki milli topraklarda, b) Geniş vadilere açılan kanyonların ağızlarında meydana gelmiş alüviyal alanlarda, c) Çok iyi drenaja sahip kayalık alanlarda kurulmuştur.
Meyve yetiştiriciliği için ideal toprak derin, kolay işlenen, iyi drene olan, çok ağır olmayan, zararlı düzeyde alkali, tuz ve asit birikimi olmayan topraklardır. Ancak her yerde ideal toprağı bulmak güçtür. Bu faktörlerden herhangi birisi eksik olabilmektedir.
Doğal olarak meyve türlerinin toprak istekleri birbirinden oldukça farklıdır. Aslında toprak tekstürü yetiştirilen türü belirlemektedir.
Meyve bahçesi kurulacak yerin toprak derinliği 120 cm'den az olmamalıdır. Herhangi bir nedenle oluşmuş zayıf alt toprak, yetersiz gelişmeye neden olur. Birçok meyve türü için en uygun pH 5.5-6.5 arasındadır. Çok ekstrem asit ve alkali koşullarda büyüyen meyve ağaçları besin elementlerinin toprak eriyiğindeki yoğunluklarının çok düşük olması nedeniyle, yeteri kadar beslenemezler. Sonuçta yapraklarda noksanlık belirtileri görülmekte ve büyüme yavaşlamaktadır. Örneğin toprak pH'sı 7.3 olduğunda kivide kloroz görülürken, yine aynı şekilde şeftali aşı kombinasyonunda da 7.5'ten yukarı pH'larda kloroza rastlanmaktadır.
Meyve yetiştiriciliği yapılacak yerde taban suyunun durumu da çok önemlidir. Taban suyunun yüksekliği hangi türün o yerde ekonomik olarak yetişebileceğini göstermektedir. Bazı yerlerde taban suyu yaz ayları süresince, toprak yüzeyinden itibaren bir metreden daha yüksek seviyededir. Böyle yerlerde taban suyunu kök bölgesinin altında tutmak için, drenaj hendekleri gereklidir. Eğer toprak gözenekli ise su yatay olarak hendeklere doğru süzülmektedir. Böylece taban suyu hareketsiz kalamamakta ve toprak oksijeninin yerine geçememektedir. Ancak açık drenaj hendekleri yetiştiricilik açısından sorun yaratarak bazı uygulamaları güçleştirmektedir. Eğer ekonomik ve fizik olarak mümkün ise, taban suyu seviyesini düşürmek için yer altında devamlı drenaj sistemlerinin tesisi daha uygun olacaktır.
Su
Başarılı bir meyve yetiştiriciliği için yeterli miktarda ve iyi kalitede sulama suyunun sağlanması ve doğru bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Nehirlerden, kanallardan, kuyulardan alman sulama suyunun sürekli kazanılması için yeterli yağış (yağmur ve kar) gereklidir. Meyve ağaçlarının gereksinim duyduğu suyun düzenli olarak sulamalarla veya yaz yağışları ile karşılandığı yerlerde, arasıra meydana gelen kuraklıklar tehlikeli olmaktadır.
KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri
Prof.Dr.Atila GÜNAY
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!