Sera havasında gece bitkilerin solunum yapması nedeniyle sabahları artan CO2 içeriği güneşin çıkması ve özümlemenin başlamasıyla sera havasındaki CO2 miktarı azalır. Sera havasında azalan CO2, bitkilerin özümlemesini sınırlayıcı bir etmen olarak ortaya çıkar. Bitkilerde verimin azalmaması için, bitkilerin gereksindiği CO2'in çeşitli yollarla yapay olarak karşılanmasına CO2 gübrelemesi denir. CO2 gübrelemesinin verimi arttırdığı yapılan araştırmalarda belirlenmesine karşılık, ancak 100 yıl sonra 1960'lı yıllarda seracılar tarafından uygulanmaya başlanabilmiştir.

Bitkilerin bulunduğu yerde, oksijen bitkilerin solunumu için karbondioksitle bitkilerin özümleme yapmaları için gereklidir. Bu nedenle bitkiler geceleri oksijen alıp karbondioksit verir, gündüzleri özümleme ile karbondioksit alıp oksijen verir. Seranın havalandırılması durumunda sera içinde gece CO2 artar ve gündüz azalır.

Normal olarak havanın atmosferinde % 0,03-0,04 oranında CO2 bitkilerin özümlemesi için yeterlidir. Bitkilerin iyi bir şekilde gelişmeleri için gerekli olan CO2 miktarı, bitki türüne, bitkinin gelişme durumuna, yaprakların toplam alanına, çevre sıcaklık derecesine ve hava hareketine bağlı olarak değişir. Özümlemenin hızı CO2 derişimi ile doğru orantılı olarak değişir. Sera havasının CO2 derişimi yapay yollarla yani CO2 gübrelemesi ile yükseltilirse, özümlemenin hızını arttırmaktadır.

CO2 gübrelemesi en kolay olarak sera içinde organik gübre kullanılmakla olur. Organik gübrenin sera toprağında parçalanması ile ortaya çıkan CO2 sera havasının CO2 oranını yükseltir. Bundan başka CO2 arttırılması pahalı bir yöntemdir. Sera içinde bütan, propan gazı, parafın veya yağ yakılması ile serada CO2 oranı arttırılırsa da, bunların yakılması sonucunda ortaya çıkan kükürt ve diğer zararlı gazlar ve yüksek sıcaklık bitkilere zarar verebilir. CO2 gübrelemesinin başarısı, sera içi sıcaklık derecesi ve seranın ışıklanma yoğunluğuna bağlıdır.

Sera içinde gece bitkilerin solunumu ile serada sabahları CO2 derişimi yükselmiş olur. Fakat sabahları güneş ışıkları ile bitkilerde başlayan özümleme sonucunda, sera içinde CO2 derişimi normal havadakinin altına düşer. CO2 derişiminin azalması özümlemenin de yavaşlamasına neden olur. Bunun için ya serada havalandırma ile serada CO2 derişimi yükseltilmeli, yada CO2 gübrelemesi yapılmalıdır. CO2 özümlemesinde ışık ve sıcaklık etkili olduğu için bulutlu günlerde CO2 gübrelemesinden istenilen sonuçlar elde edilemez.

Karbondioksit şimdiye kadar seralarda verimi arttırıcı etmenlerin en önemlisidir. Havada % 0,03 oranında (veya 300 vpm = milyonda hacim) bulunan CO2 sera havasında azalarak özümlemenin ve verimin azalmasında en önemli etken olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenle seracılıkta CO2 araştırmaları özel bir yer tutmaktadır. Seracılıkta CO2 gübrelemesinin geniş oranda araştırılmasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz.

1. Karbondioksit gübrelemesiyle, sebze ve çiçeklerdeki miktar ve niteliğin artması yanında olgunlaşmanın hızlanmasının belirlenmesi,
2. Düşük oranda kükürt içeren doğal gaz veya fuel oilin ekonomik ve uygun şekilde kullanan alet ve ekipmanların geliştirilmiş olması,
3. Bu ekipmanların geliştirilmesi sonucunda, CO2'in kuru buz, silindir CO2 veya düşük basınçlı sıvı kaynaklarında kullanılabilmesinin sağlanması,
4. Karbondioksit gübrelemesinin yapılan masrafa oranla, elde edilen gelirin yüksek olması,
5. Piyasada ekonomik olarak satın alınabilecek şekilde CO2 miktarını ölçen ve düzenleyen aletlerin geliştirilmesi,
6. Sera içinde gazın dağıtılmasında kullanılan delikli plastik boruların geliştirilmesi sayılabilir. Bu konudaki gelişmeler hızla sürmektedir.

Karbondioksit gübrelemesinin etkisi sera domatesleri üzerinde oldukça fazla görülmekte ve bitki gelişmesinin hızlanması yanında meyvelerin erken olgunlaşması nedeniyle erken üründe alınır.

Bitkilerin genetik yapıları CO2 gübrelemesine karşı farklı tepkiler göstermektedirler. Bütün bitkilerde bu yönde yapılan çalışmalarda varyeteler arasında farklılıklar olmakla birlikte, bitkilerde ortalama verim artışı % 50-55 dolayında olmaktadır.

Farklı ışık yoğunluğunun da CO2 karşı olan tepki farklı olmakta, az ışık yoğunluğunda ve bulutlu günlerde seraya CO2 verilmesi ile iyi sonuçlar elde edilmektedir.

Genç bitkilerin en uygun CO2 gereksinim düzeyleri, gelişmiş olan bitkilere göre daha yüksektir. Bunun nedeni bitkiler geliştikçe diğer büyüme etmenlerinin daha kısıtlayıcı duruma gelmesidir. Güneşli günlerde saat 10.00 -16.00 arasında özümlemenin en yüksek düzeyde olması nedeniyle, bitkilerde verim artışı sağlamak amacıyla bu zamanlarda CO2 gübrelemesi yapılmalıdır. Bitkiler için en uygun CO2 derişimi 1000-1500 ppm arasında olmakla birlikte bu oran ışık, besin maddeleri, sıcaklık ve hava nemine bağlı olarak ta değişmektedir. Genellikle bu değerin 1000 ppm olduğu kabul edilmektedir.

Özellikle ışığın az olduğu zamanlarda, kış aylarında CO2 büyümeyi ve gelişmeyi hızlandırmaktadır. Çevre koşullarının uygun olduğu ve iyi gelişme gösteren sera domateslerinde, diğer etmenler yanında en önemlisi karbondioksittir.

Karbondioksitin seradan kaybı, havalandırmayla olur. Havalandırmalar kapalıyken, seranın dış yüzey alanına, yapı tipine, malzemeler arasındaki aralık ve boşluklara, rüzgar hızına bağlı olarak sera havası değişmekte veya seradan kayıpları olmaktadır, iyi yapılmış seralarda, havalandırmalar kapalıyken hava koşullarına göre yaklaşık saatte 0,6-2 sera hacmi hava değişimi olabilmektedir. CO2 gübrelemesi yapacak aletler satın alınırken bunun gözden ırak tutulmaması gerekir.

Sera içine yerleştirilen CO2 kaynağının yakınına bir üfleç ve buna bağlı olarak delikli plastik boruların yerleştirilmesi, sera içinde CO2 dağılımının tekdüze olmasını sağlar.

Seralarda kullanılan CO2 kaynaklan şunlardır.

1. Sıvı CO2: Bundan elde edilen gaz, sera sıcaklığını, yükseltmediği için sıcak havalarda kullanılabilir. Bu şekilde CO2 elde etmek pahalı bir yöntemse de, kayıpların az ve bitkilere karşı zararlı maddeleri içermemesi gibi yararlı yönleri vardır.
2. Katı CO2: Bloklar şeklinde olan bu madde, çekiçlerle kırılarak kaplar içinde seraya dağıtılır. Ucuz olması yanında, çıkan CO2 miktarı denetlenememesi ve fazla işgücü gereksinimi de vardır.
3. Propan: Sıvılaştırılmış petrol gazı olan propan, doymamış hidrokarbon olup, yakılarak CO2 üretimi sağlanır. Yanmamış yakıt sera içine girerse bitkiler için zararlı olabilir. Yakıcı cihazlardan ana ürün olarak CO2 ve H20'yun yanında az miktarda CO, etilen, azot oksitleri, propan ve aldehitleri içermektedir. Propanm kullanımı, sera sıcaklığını yükselttiği için kışın daha uygundur.
4. Gazyağı: Kullanılan gaz yağının kükürt içeriği düşük olmalı ve yanınca bitkilere zararlı olacak miktarlarda CO2 gazı vermemelidir. Gaz yağının da seraya sızması önlenmeli ve yanmayla ortaya çıkan CO2 gazı üfleçlerle sera içine dağıtılmalıdır. Gaz yağının yanmasıyla sera içi sıcaklığı yükseldiği için gaz yağının kışın kullanılması daha uygundur.
5. Doğal gaz: Kullanımı propan gibidir.

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!