Sulama; bitkinin  ihtiyaç  duyduğu  ve  yağışlarla karşılanamayan suyun, toprakta, bitkinin kök bölgesine gereken yer ve zamanda verilmesidir. Sulamada esas ilke tarla başına kadar getirilmiş suyun, en az kayıpla bütün tarlaya üniform bir şekilde yayılmasıdır.(Tekinel)

 

            Bitkinin gelişmesine etki eden etmenler şunlardır:

 

            Etkileyen etmen                                  Etkileme yüzdesi (%)

            Sulama                                                          40

            Bitki koruma                                                  20

            Gübreleme                                                     20

            Tohumluk                                                      10

            Arazi işlemleri                                                10

(Tekinel)

 

Görüldüğü gibi sulamanın bitki veriminde önemli bir yeri vardır.

Konya ovasında; özellikle son yıllarda kuraklıktan dolayı biçilemeyen ekinler olmuş biçilen ekinlerde yer yer dekara  40-50 kg'a kadar verim düşmüştür. Yağışların normal seyrettiği senelerde ise; kıraç alanlarda verim 150-250 kg/da arasında değişmektedir. Bu araziler sulanabilirse hububatta verim 500 kg/da'a kadar çıkabilecektir, aynı zamanda; yem bitkileri, endüstri bitkileri ve baklagiller gibi  alternatif ürünlerde yetiştirilip çiftçilerin gelir seviyesi yükseltilebilecektir.

            Ülkemizde kişi başına düşen kullanılabilir  su potansiyeli 1500 m³/yıl civarındadır. Bir ülkenin su zengini sayılabilmesi için kişi başına düşen su potansiyelinin 10.000 m³/yıl olması gerekir. Görüldüğü gibi ülkemiz su zengini değil; su azlığı yaşayan bir ülkedir. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) 2030 yılı için nüfusumuzun 100 milyon olacağını tahmin etmektedir. Bu durumda 2030 yılı için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının 1.000 m³/yıl civarında olacağı söylenebilir. (www.dsi.gov.tr)

            Bu nedenle mevcut sudan en iyi şekilde yararlanılmalıdır. Yüzey sulama gibi su verimi düşük sulama yöntemleri yerine, verimleri yüksek yağmurlama, damla ve mini yağmurlama sulama yöntemlerinin uygulanması zorunludur. (Yıldırım ve ark 2004)

            Konya bölgesinde hangi sulama yöntemi kullanılırsa kullanılsın, yer üstü su kaynaklarının (baraj, kanal vb.) kullanım kısıtlılığı yüzünden, daha çok yer altı su kaynakları kullanılmaktadır.

            Verimi yüksek dediğimiz yağmurlama, damla ve mini yağmurlama sulama sistemlerini uygularken de eğer konusunda uzman ziraat mühendislerince agronomik ve hidrolik hesaplamaları yapılmadan rastgele malzeme alımı yapılırsa  aşağıda sıralanan problemlerle karşılaşılacaktır:

            Basınçlı sulama sistemleri agronomik değerler baz alınarak, hidrolik hesaplamalar yapılarak projelendirilen bir sistemdir.

 

Agronomik Hesaplamalar Nelerdir? Önemleri Nedir?

            Agronomik Tasarım: Toprak verileri (toprak su tutma kapasitesi, tarla kapasitesi ve solma noktası), iklim verileri (aylara göre düşen yağış miktarı) ve bitki verileri ( etkili kök derinliği, müsaade edilir nem açığı, aylara göre su tüketimi) dikkate alınarak, bitkinin yetişme dönemi içinde aylara göre sulama aralığının, sulama süresinin ve verilmesi gereken su miktarının belirlenmesidir.

 

Hidrolik Hesaplamalar Nedir?

            Hidrolik Tasarım: Hangi sulama yöntemi olursa olsun, bir sulama sistemi içinde kullanılabilir boru çaplarının hem mühendislik ve hem de ekonomik açıdan, cristian eş dağılımı (%85 ve üstü) dikkate alınarak en uygun olanı seçebilmektir. Ölçüt, borular arasında % 20 basınç değişimidir. Bu değer % 10 debi değişimine tekabül eder.

            Konu uzmanı ziraat mühendislerince hazırlanacak bir sulama projesi, yapılan hesaplamalar (argonomik ve hidrolik) sonunda, bitki desenlerine göre toplam su ihtiyacını, aylara göre sulama aralığı ve sulama saatini içine alır. Ayrıca belirlenen su ihtiyacı değerlerini, istenilen basınçta verecek  boru çap değerlerini de içine alır.

            Konu uzmanlarınca yapılmayan sulama projeleri, ne yazık ki randımanlı çalışmayarak uygulama aşamasında da bir çok sorunu beraberinde getirmektedir. Rastgele seçilen yağmurlama başlıkları, lateral, manifold ve ana boru çapları veya damlatıcı debisi ve uygun olmayan damlatıcı aralığı ve ayrıca manometrik yüksek ve gerekli debi değeri hesaplanmadan seçilen pompa ünitesi, bunların hepsi uygulamada problem yaratmakta ve dolayısı ile milyarlarca maddi kayıplara neden olmaktadır.

 

 

Güç Kaynağı Seçiminde Karşılaşılan Problemler

            Pompa ve güç kaynağı seçimi çok önemlidir. Aynı debi ve basınç değerini veren iki pompanın verim değerleri farklı ise; A ve B pompası gibi:

 

A POMPASI                                                                                   B POMPASI

Hm      : 50mSS                                                                     Hm      : 50mSS

Q         : 100m³/h                                                                   Q         : 100m³/h

Verim  : %50                                                                         Verim  : %70

 

            Her iki pompanın %90 verimli bir elektrik motoruyla çalıştığı düşünülürse, gerekli pompayı çalıştıracak motor güçleri;

 A  POMPASI                                                                      B  POMPASI

 

Nm= 30,2 kW                                                                       Nm = 21,6  kW

 

Görüldüğü gibi A Pompası için saatte 8,6 kW daha fazla enerji harcanarak işletme gideri artmaktadır.

200 da'lık bir mısır tarlası yağmurlama sulama sistemi ile sulandığında, motor yılda 1300 saat çalışmaktadır. Verimi düşük pompayla (8,6 kW lik daha fazla enerji harcayarak) çalıştığımız düşünülürse;

Yıllık fazla harcanan enerji                = 1300 x 8,6 = 11,180 kW

Yıllık fazladan harcanan para            = (11,180kW) x (0,140 YTL/kW) =1,565 YTL/yıl

Bir pompanın ekonomik ömrünün yedi yıl olduğunu kabul edersek; yedi  yılda 11,000.-YTL para boşa gitmiş olur. Bu değer ülke geneline orantılandığında çok önemli bir maddi kayıp demektir.

Pompa seçimi yaparken de aynı işletme şartlarını en verimli noktada sağlayan pompa seçimi yapılması çok önemlidir.

            Su kullanım açısından sulama yöntemlerinin karşılaştırılması sulama mödülü kullanılarak aşağıda verilmiştir:

            Sulama modülü(l/s/ha) bir hektarlık sulama alanındaki bitkilerin gereksinimi olan aylık sulama suyunun (l/s) cinsinden değeridir.

Sulama Modülü (l/s/ha)                                          

 

            ET       : Bitkinin aylık su tüketim değeri (mm/ay/m²)

            T          : Bitkinin aylık su tüketim periyodu (gün)

                     : Su uygulama verimi (%)

 

Sulama Yöntemlerine Göre Su Uygulama Verimi

 

Sistem                                                                                 Su Uygulama Verimi (%)

Yüzey Sulama                                                                                              30-80

Yağmurlama Sulama                                                                         70-80

Damla sulama                                                                                    90-95

 

 

 

 

İletim Şekline Göre Su Uygulama Verimi

 

İletim Şekli                                                                             Su İletim Verimi (%)

Toprak Kanal                                                                                    70

Beton Kaplama Kanal                                                                      85

Kanalet ve Beton Kanal Birlikte                                                      95

Kanalet                                                                                             97

Basınçlı Boru Hattı                                                                           100

 

 

            Mersin erdemli ilçesinde yapılan bir doktora araştırması sonuçları aşağıda çizelge halinde verilmiştir:

Bitkiler	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim
Domates	1,08	0,83	1,11	0,91	1,11	0	0
Hıyar	0,95	0,76	1,11	0,94	0,81	0	0
Fasulye	0,64	0,77	1,1	0,94	0,56	0	0
Narenciye	0,41	0,44	0,75	0,84	0,8	0,64	0,33
Yaprağını Döken Meyveler	0,09	0,62	1,19	1,51	0,87	0,75	0

 

Çizelge 1. Yüzey sulama yöntemine göre I. Gurup köy ve kasabalardaki  bitkilerin sulanabilen aylardaki sulama modülleri  (Uyan,A.,2005)

Bitkiler	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim
Domates	0,36	0,48	0,7	0,58	0,7	0,0	0
Hıyar	0,32	0,44	0,7	0,6	0,51	0,0	0
Fasulye	0,21	0,44	0,7	0,6	0,35	0,0	0
Narenciye	0,22	0,25	0,42	0,47	0,45	0,4	0,18
Yaprağını Döken Meyveler	0,04	0,32	0,66	0,84	0,49	0,4	0

 

Çizelge 2. Damla sulama yöntemine I ci Gurup köy ve kasabalardaki  bitkilerin sulanabilen aylardaki sulama modülleri (Uyan,A.,2005)

 

 

 

 

            Bu modül değerleri, her bir bitkinin en çok su ihtiyacı olan ay dikkate alınarak 1 litre/s ile sulanabilecek alan değerleri aşağıya çıkarılmıştır:

 

 

 

Bitkiler	Pik Ay	Yüzey(da)	Damla(da)
Domates	Ağustos	9,0	14,2
Hıyar	Haziran	9,0	14,2
Fasulye	Haziran	9,0	14,2
Narenciye	Temmuz	11,9	20,0
Yaprağını Döken Meyveler	Temmuz	6,6	11,9

                 

Çizelge 3. Yüzey sulama ve Damla sulama yöntemlerine göre pik aylarda 1 litre su ile sulanabilecek alan (da)

Çizelge 3'te görüldüğü gibi yüzey sulama ile damla sulama arasında su kullanımı açısından % 40-60 arasında bir fark vardır.

 

 

 

 

 

 

 

Konya ilinde şeker pancarı için damla, yağmurlama ve yüzey sulama sistemlerinin su tasarrufu açısından kıyaslanması aşağıda çizelge halinde gösterilmiştir.

 

 

Aylar	Düşen Yağış (mm) P	Düşen Etkili Yağış (mm)Pe	Bitki Su Tüketimi (mm)	Bitki Gölgelenme Yüzdesi (%)	Damla İçin Dikkate Alınacak Bitki Su tüketimi (mm) Et	Diğer Sulamalar için Dikkate Alınacak Bitki Su Tüketim değeri (mm)  Et	Damla sulama için Sulama modülü	Yağmurlama sulama için Sulama modülü	Yüzey sulama için Sulama modülü
Nisan	27,2	6,32	30	30	0,43	0,79	0,06	0,12

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!