Orman Yangınlarını Söndürmede Kullanılan Araçlar ve Metodlar

El Aletleri :Orman yangınlarının söndürülmesinde kullanılan el alet ve malzemelerini iki grupta toplamak mümkündür.
Mücadele malzemeleri : Tırmık, tahra, tırmıklı çapa, kürek, kazma, gürebi, balta, şaplak, sırt pompası ve motorlu testeredir.
Balta : Yanıcı maddelerin temizlenmesinde, ince gövde ve dal odunların kesilmesinde kullanılır.
Kürek : Madeni toprağın çıkartılmasında, hendek açılmasında, set oluşturulmasında ve yanan materyal üzerine toprak atılmasında kullanılır.
Tırmık : Koru ormanlarında şerit açmakta, ibreler sıyrılarak madeni toprağın çıkarılmasında kullanılır.
Şaplak : Örtü yangınların dayanan materyalin hava ile temasının kesilmesinde, özellikle ot yangınlarında kullanılır.
Kazma-Çapa : Örtü yangınlarında, meyilli arazide hendek açılmasında, otlu alanlarda, mineral toprağın çıkarılmasında kullanılır.Baltalı Kazma:Kazma kısmı toprağın çıkarılmasında, balta kısmı diri örtünün kesilmesinde kullanılır. Daha ziyade süceyratın bol olduğu yangınlarda şerit açmada kullanılır.
Tahra : Maki alanlarda, tabakalı ormanlarda ince materyalin kesilmesinde kullanılır.....

Tırmıklı Çapa : Çeşitli yangınlarda; süceyratın temizlenmesinde, madeni toprağın ortaya çıkarılmasında kullanılır.Bilhassa çayır-taşlık alanlarda, meyilli yerlerde hendek açılmasında, set oluşturulmasında kullanılır.
Gürebi : Dikenli alanlarda şerit açmada, yanan enkazın dağıtılmasında kullanılır.
Her söndürme ekibinde; (İlk müdahale, hazır kuvvet, arozöz, helikopter ve gezici postalar) bu aletlerden aşağıdaki miktarlar kadar bulundurulacaktır.
Tahra, tırmıklı çapa ve tırmık; her birinden asgari ekipteki işçi sayısı kadar bulundurulacaktır. Kürek, çapa, kazma, balta; Her birinden işçi sayısının 1/3' ü kadar bulundurulacaktır. Gürebi, şaplak; Üçer adet bulundurulacaktır. Sırt pompası, her ekipte iki adet bulundurulacaktır. Motorlu testere; ilk müdahale ekiplerinde bir adet, hazır kuvvet ekiplerinde iki adet bulunacaktır.
Motorlu testere yanında mutlaka yağ-akaryakıt beraber bulundurulacak, el aletlerinin saplarının kullanıma uygun olarak yapılmasına dikkat edilecektir. Her yangından sonra yangın söndürme malzemeleri elden geçirilecek, kırık ve gevşeyen saplar tamir edilecek, kesici olanlar bilenecek, noksan olan malzemeler tamamlanacaktır.
Yardımcı malzemeler :Sırt çantası, miğfer, matara, el feneri, su bidonu, eğe, tıbbi malzeme, kumanya için çuval ve poşet, yangına gider levhaları, gaz maskesi, yanmaz elbisedir.
Su Kaynakları:
İlk müdahale ve hazır kuvvet ekip merkezlerinde asgari 50-150 tonluk su havuzları yapılacaktır. Orman içinde, orman kenarında bulunan ve devamlı su ihtiva eden dereler üzerine, bentler ve göletler yapılacaktır. Orman içinde ve kenarında bulunan pınar gibi küçük su kaynakları beton ve toprak havuzlara alınmak suretiyle bu sulardan yararlanılacaktır. Taban arazi, dere kenarı gibi suyun bulunması muhtemel yerlerde sondajla su bulunacak ve havuzlarda depolanacaktır.
Su kaynak tesisleri ilk müdahale ekiplerinin görev alanları içerisinde en az bir adet bulunacak şekilde inşa edilecektir. Su kaynakları ve bu kaynaklara giden yollar haritaya açık ve net şekilde işaretlenecektir.
İş Makineleri Organizasyonu : Orman yangınlarında kullanılan iş makineleri, dozer, greyder, loder, traktör, treyler ve büyük tonajlı kamyonlardır.
Dozerler : Orman yangınlarında çalıştırılacak olan dozerler güçlü seri ve büyük kamyonlarla taşınabilecek tipte olacaktır. Zira treylerle nakledilen büyük dozerlerin yangına ulaşmaları yol durumunun müsait olmadığı yerlerde çok güç olmaktadır. Bu sebeple büyük dozerler belli alanlarda bekletilecek ve yol durumu ve mesafesi müsait olan ormanlar civarında çıkan yangınlara müdahalede kullanılacaktır.
Greyderler : Greyderlerin orman yangınları ile mücadelede doğrudan faydası bulunmaz. Ancak yangın esnasında yangın alanı içinde bulunan ve ulaşımı sağlayan yolların bakımlarında ve açık alanlarda örtü temizliğinde, şerit açmada kullanılacaktır.
Loderler : Direk mücadelede ağaçlama sahaları ile toprak bulunabilecek yangın sahalarında çeşitli şekilde kullanılacaktır. Yangınla mücadelede çok etkili bir iş makinesi değildir.
Traktörler (Pulluklu) : Yeni ağaçlama sahalarında anızdan ormana geçebilecek yangınlarda arazinin uygun olduğu yerlerde pulluk takılmış traktörlerden de faydalanılacaktır.
Treyler ve Büyük Tonajlı Kamyonlar :Dozerlerin nakli treyler ve büyük tonajlı kamyonlarla yapılacaktır. İdaremizce temin edilmeyen orman yangınları ile mücadelede kullanılması gereken iş makinaları izin alınmak suretiyle piyasadan kiralanacaktır.
Orman yangınlarında faydalanılabilecek iş makinalarının (Özel-Kamu) yerleri, kime ait olduğu önceden tesbit edilip varsa telefon numaraları ile adresleri belirlenecektir.
Orman Yangınlarında Havadan Müdahale
	Helikopter : Helikopterin orman yangını söndürmesinde kullanılmasının sebebi ise yangın söndürme çalışmalarında söndürme ekibini süratle naklederek ilk müdahaleyi yapmak suretiyle yangının büyümeden önlenmesini sağlamasıdır. Ayrıca helikopter yangında gözetleme, keşif, kurtarma ve ikmal işlerinde de kullanılacaktır.
Uçaklar : Orman yangınlarının, açık alanda ve çabuk yayılma eğiliminde oluşu, zaman zaman yangınlara ulaşma imkanının bulunmayışı, gerek gözetlemede, gerekse söndürme çalışmalarında havadan müdahaleyi ve dolayısıyla uçakları gündeme getirmiştir. Söndürme çalışmaları yapan uçaklarda, su yada kimyasal madde tankları bulunmaktadır. Bu tankların kapasiteleri, tarım uçaklarında, 1000-1500 litredir. 5000-6000 litre su taşıyabilen ve denize, göle, baraja inerek hareket halinde dolum yapabilen büyük hava tankeri uçakları da kullanılmaktadır.
SÖNDÜRME METOTLARI
Orman yangınlarının söndürülmesinde en önemli konu yangın üçgeninin kırılmasıdır. Bunu temin için de en kolay yol yanıcı maddenin ortadan kaldırılması veya devamlılığın kırılmasıdır. Bu da yangının etrafında yanıcı maddelerden tamamen temizlenmiş bir yangın söndürme şeridinin açılması ile mümkündür. Yangın söndürme şeridi; yanan sahanın çevresinde yangının türüne ve şiddetine göre çeşitli genişliklerde ve her türlü yanıcı maddeden temizlenmiş bir şeridin ortasında, yine yangının şiddetine göre değişik genişliklerde açılan ve mineral toprağın yüzeye çıkarılmasıyla elde edilen şeritten oluşur. Yangının örtü veya tepe yangını olmasına ve şerit açmada işçi veya makina kullanılmasına bağlı olarak açılacak yangın önleme (söndürme) şeridinin genişliği 30 cm.-10 m. arasında değişebilir.Orman yangınını söndürmek için uygulanacak metot yangının türüne göre değişmektedir.
Doğrudan Mücadele Metodu
Bu metotta müdahale doğrudan doğruya yangına yapılır. Müdahale; yeni çıkmış yangınlarla, yakın müdahaleye imkan veren örtü yangınlarında uygulanır. Uygulama ağaç dalları ve şaplaklarla direkt olarak aleve müdahale, yangının hemen kenarında şerit açmak ve yanan kısma toprak, su atmak suretiyle yapılır. Bu tip müdahalede birkaç kişi veya ekiple ve söz konusu el araçları kullanarak çarpma ve süpürme suretiyle yangın söndürülür. Süpürme genellikle dışardan yangın içlerine doğru yapılmalıdır.
Dolaylı Mücadele Metotları
Yangına yaklaşılarak söndürülmesinin mümkün olmadığı durumlarda, yani yangının gelişerek büyüdüğü örtü yangını veya tepe yangınlarında dolaylı mücadele metotlarını kullanmak gerekir. Bu metotların önemlileri aşağıda açıklanmıştır.
1- Paralel Metot : Bu metotta yangının kenarına paralel olarak, insan ve araçların çalışabileceği belli bir uzaklıkta bir yangın söndürme şeridi açılır. Açılacak yangın söndürme şeridi yangının bazı sivri uçlarını ortadan kaldıracak şekilde kısa yapılabilir. Böylece açılan yangın söndürme şeridi ile yangın kenarı arasında kalan sahalar ya yanmaya bırakılır veya karşı ateşle yakılır.
Paralel metotta yangın söndürme şeridi çeşitli el araç ve gereçleri ile yapılabileceği gibi buldozer ve diğer araçlarla da yapılabilir. Bu metotta açılacak yangın söndürme şeridinin yangına olan uzaklığı; yangının türüne, hava hallerine ve yakıt materyalinin cinsine ve miktarına bağlı olarak değişir. Büyüme eğilimi gösteren yangınlarda açılacak yangın söndürme şeritlerinin arazide mevcut açıklıklara, sırtlara, tabii engellere ( kayalıklara, derelere, yollara v.b.) intikal ettirilmesinde yarar vardır.
2- Karşı Ateş :Bilindiği üzere karşı ateş, yangına karşı yangını kullanma metodudur. Karşı ateş büyük tehlikesi nedeniyle ancak yangın amiri veya onun görevlendireceği bir teknik eleman tarafından uygulanır. Karşı ateşin amacı hızla ilerleyen yangının önündeki yanıcı maddeleri azaltarak veya tamamen yok ederek yangının büyümeden kontrol altına alınmasını sağlamaktır.
Karşı ateş paralel metotla durdurulamayacağına kanaat getirilen, süratle ilerleyen ve büyük sahalara intikal ederek tehlike arz eden yangınların durdurulması veya en azından yangının ilerleme hızının azaltılması amacıyla uygulanır. Bu uygulamada orman alanında mevcut yangın emniyet yol ve şeritleri, orman yolları, tabii engeller ve açılacak yangın söndürme şeritlerinden istifade edilir. Karşı ateş yangının ilerlediği yamacın arka yüzünde eğimin % 20' den fazla olduğu durumlarda uygulanmaz.
a) Basit karşı ateş : Yangının ilerleme istikametine dik ve 6-10 metre genişlikte mineral toprak kadar temizlenmiş bir şerit açılır. Açılan bu şeridin ilerleyen yangına olan uzaklığı, rüzgarın hızına ve yanıcı maddelerin durumuna yani yangının ilerleme süratine bağlıdır. Bu uzaklık yangının durumuna göre en az 300 en çok 1000-1500 metre arasında olabilir. Yangının kıvılcımlarının açılan şeridin arkasında başlatabileceği nokta yangınları söndürmek amacıyla şeridin arkasında belirli aralıklarla yangın söndürücüler dizilir. Söndürme çalışmaları sırasında karşı ateşin uygulanmasına karar verildiğinde, bu amaçla açılacak şeridin mümkünse her iki ucunun tabii engellere ( yol, dere, nehir, açıklıklar, kayalıklar) bağlanması sağlanacaktır.
b) Kademeli karşı ateş :Bu karşı ateş uygulama şekli itibari ile basit karşı ateşe benzemektedir. Kademeli karşı ateş, yangın için fevkalade uygun şartlar nedeniyle tek bir karşı ateşle gerekli genişliğin sağlanarak ilerleyen yangını durdurmanın mümkün olmayacağı ve süratle ilerleyen bir yangının özellikle ön kısmını durdurmak ve açılmış bulunan ana savunma hattı arasında birbirine yakın olarak üç şeritte aynı anda yangın çıkartılır. Burada önemli olan husus yangın ucunun ilk kademeli karşı ateş şeridine ulaşmadan önce, diğer iki şeritte seyreden yangının birbirine ve aynı anda yangın söndürme şeridine ulaşması yani tüm karşı ateşlerin aynı anda birbirine kavuşmasıdır.Karşı ateş ve kademeli karşı ateş, ancak yangın amirleri veya yangın amirinin uygun göreceği tecrübeli teknik elemanlarca uygulanacaktır.
Kendi haline bırakma : Devam eden yangınlarda, bazı yangın uçlarının veya yangın ana ucunun birkaç yüz metre ilerisinde yangını durdurabilecek doğal engeller varsa; o zaman yangınla savaşmak yerine onu kendi haline (doğal seyrine) bırakmak en doğru yoldur. Aynı anda birden fazla istikamette devam eden bir yangında; yönlerden herhangi birinde kayalık, açıklık, yol, dere v.b. yangının durabileceği tabii engeller varsa, müdahale daha mühim olan yönlerde yoğunlaştırılacaktır. Yangının tehlike arz eden tarafını, emniyete almak gayesiyle, tabii engel olan yönde yangın kendi haline bırakılacaktır.
İŞÇİ ORGANİZASYON METODLARI
Yangın söndürme çalışmalarında uygulanan metodları üç ana grup altında toplamak mümkündür.
Geçme (Atlama) Metodu : Yanıcı maddeleri temizleyecek ilk işçi grubunun her birisi, kendilerine ait olan şerit parçasının tüm işini bitirdikten sonra ilerideki en son işçinin önüne geçer ve yeni bir şerit parçası üzerinde çalışmaya başlar. Açılmasına çalışılan yangın söndürme şeridi eğer yangının kenarına yakınsa, işin kısa zamanda tamamlanabilmesi için işçiler birbirlerine yakın olarak çalıştırılır.
İlerleme Metodu : Bu metot geçme metoduna benzerlik gösterir, ancak bunun geçme metodundan farkı işçi gruplarının tek birim olarak hareket etmeleridir. Hiçbir işçi kendi başına hareket edemez ve işçiler grup içindeki görevlerini terk edemezler.
Tek Görev Metodu : Bu metot genellikle yangının kontrol altına alınmasından sonra veya yavaş seyreden yangınları söndürmede kullanılır. Söndürme çalışmalarına katılanlar yangın etrafında belirli aralıklarla sıralanırlar ve her söndürücü veya söndürücü grupları kendilerine verilen sahadaki bütün söndürme işlerini yaparlar. Bu metodun en faydalı tarafı yangının etrafının kontrol altında bulundurulması, mahzuru ise esneklik ve hareket kabiliyetinin az oluşudur.
ORMAN YANGININA MÜDAHALE
	Müdahale en kısa zamanda yapılmalı Yangının kaçma ihtimali yönüne müdahale edilmeli. Çalışmaya devam edilirken gerekiyorsa yardım istenmeli. Rüzgar arkaya alınmalı. Tehlikelere karşı kaçış yerleri belirlenmeli. Yangın amirinin emirlerine uyulmalı. Yangın mahalli izinsiz terk edilmemeli. Yangına direkt müdahale edilemiyorsa uygun bir yerden şerit açılmalı

Yangında şerit açılması

Yangın söndürme şeridi	Mineral toprağın açığa çıkarılması
2-3 m. Şeritte yanıcı maddeler temizlenip mineral toprak ortaya çıkarılmalı. Şeritteki yanmakta olan maddeler yanan tarafa atılmalı. Şerit yangının ilerleme yönüne hızına göre belli bir uzaklıkta açılmalı Mümkünse şerit ıslatılmalı Meyilli arazilerde şerit açılırken önünde set ve hendekler oluşturulmalı Şerit açarken mümkün olduğu kadar açık alanlardan yararlanılmalı.

Şerit açılırken açıklıklardan faydalanılmalı	Şeritlerin açılmış hali
Orman yangınına köpük ile müdahale	Orman yangınına su ile müdahale

Köpük ateşin üzerine değil önüne sıkılır.	Su yanan alana değil hemen önündeki yanıcı maddelere sıkılır.