İşletme şekilleri bakımından ormanlar;

• Koru ormanları (tohumdan yetişmiş orman)
• Baltalık ormanları (kök veya kütük sür.den oluş.orman)
• Korulu baltalık ormanları (toh. ve sür.den yetiş. orman.)

Fotosentez ile bitkilerde biyokütle biçiminde enerji depolanmaktadır. Bitkilerin yakılması ile bu enerji yeniden açığa çıkmaktadır. Bu özelliği ile bitkiler özellikle ormanlarımız yenilenebilir enerji kaynağı olarak ateşin bulunmasından bu yana insanlığa hizmet etmektedir. Günümüzde birçok alternatif enerji kaynakları bulunmasına rağmen odun halen özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde enerji kaynağı olarak önemini korumaktadır.

Ülkemiz orman varlığı 21.2 milyon hektardır. Bu ormanlık alanın 5.7 milyon hektarı yani %27'si sürgünden oluşan baltalık ormanlarla kaplıdır. 1.7 milyon hektar ormanlık alan verimli baltalık4.0 milyon hektar verimsiz baltalıktır. Verimsiz baltalıklar dan 625 bin hektar alan 1978 yılından bugüne enerji ormanı tesis etmek maksadıyla verimli baltalığa dönüştürülmüşlerdir. Amenajman planı, verimli baltalık ormanlarında köy kesim düzenine göre yıllık kesim alanları belirlemekte ve bu alanlara eta vermektedir.(2005 yılı sonuna kadar)

Ancak, toplumun ormandan beklentileri sürekli değişmekte, bunu sağlamak içinde uygun bir planlama ve orman işletmeciliği yapılması zorunluluğu söz konusudur. Ormanların çok yönlü fonksiyonlarından, toplumun talepleri doğrultusunda en yüksek düzeyde yararlanmak için orman alanlarının artırılması mevcutlarının ise düzenli ve devamlı işletilmesi gereklidir. İstenilen fonksiyonların gerçekleştirilmesi ancak koru ormanlarının yeniden oluşturulması ve düzenli bir biçimde işletilmesi ile mümkündür.

Bu bağlamda; Baltalık işletmeciliği, ormanın çok yönlü fonksiyonlarının gerçekleştirilmesine elverişli olmadığı gibi zamanla uygulama alanlarında orman varlığının tahribine ve tükenmesine de neden olabilmektedir. Sosyal ve ekonomik işlevini tamamlamış sürgünden gelen ve baltalık olarak işletilen ormanlarımız bir dönüştürme süresi içerisinde rehabilitasyon ve koruya tahvil çalışmaları ile koruya dönüştürülmelidir.Bu nedenle 01.01.2006 Tarihinden itibaren baltalık işletmeciliğine Genel Müdürlüğümüzce son verilmiş olup bugüne kadar baltalık çalışmalarına konu edilmiş veya edilecek sürgün ormanları bundan böyle, rehabilitasyon, koruya tahvil benzeri çalışmalar ile süratle koruya dönüştürülecektir.

SÜRGÜN ORMANLARININ BALTALIK İŞLETİLMESİ

Baltalıklar, sürgün verme yeteneğindeki ağaçlardan kurulmakta, Baltalığı oluşturan sürgünler ise kütük ve köklerdeki tomurcuklardan çıkmaktadırlar. Oluşumlarına göre bunlara provantif veya adventif sürgün denilmektedir.

Provantif Sürgün:Bir ağaçta bulunan tomurcukların bir bölümü vejetasyon mevsiminde patlamazlar ve uyur vaziyette kalırlar. Ne zamanki kesimler ve yaralanmalar sonucu ağacın hormanal dengesi bozulur, tomurcukların kendi aralarındaki etki ve baskısı ortadan kalkarsa uyuyan tomurcuklar patlayarak provantif sürgün halinde gelişirler.

Adventif Sürgün:Ağaçların kütük seviyesinde kesilmesi ile birlikte özellikle köklerde ya kendiliğinden (endogene) yada yaralanmalar neticesi (exogene) adventif tomurcuklar oluşur ve bunlar gelişerek kök sürgünü verirler, bu sürgüne adventif sürgün denilmektedir.

Baltalığı meydana getiren sürgünler genel olarak provantif sürgünlerdir. Ana kütükten doğrudan beslenen bu sürgünler toprak yüzeyine yakın yapılan silme kesimler sonucunda çıkarlar ve ana kütük çürüdüğü veya öldüğü zaman onun yerini alırlar. >adventif sürgünleri ise bir süre kütüğün kökleri aracılığıyla beslenir ve bir süre sonra kendi kök sistemini kurarlar, bu özellikleri nedeniyle tohumdan gelişen gövdelere benzerler.

SÜRGÜN ORMANLARININ (BALTALIK) KORUYA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ (Koruya Tahvil Çalışmaları)

Baltalık ormanları çok eski bir işletme şekli olduğu, geniş yapraklı ormanlara yapılan düzensiz ve kuvvetli müdahaleler neticesi bu faydalanma şeklinin ortaya çıktığı, sonraları yakacak odun ve odun kömürü ne olan talep doğrultusunda baltalık işletmeciliğin bugüne kadar süre geldiği, günümüzde ise azalan talep doğrultusunda sosyal talebin ve yöresel baskının olmadığı baltalık ormanlardan başlamak üzere bu ormanların ağaç türü gözetilmeksizin dönüştürme çalışmaları ile süratle koruya dönüştürülmesi zorunluluğu artık toplum tarafından kabul görmektedir.Çünkü, orman İşletme şekillerinden koru işletmesi, baltalık ve korulu baltalığa göre doğaya en uygun işletme şekli olup bu işletmecilik modeli, toplum yaşamının bugünü ve geleceğine yönelik ekolojik ve ekonomik değere sahip birçok hizmeti sağlamaktadır.

Sürgün(baltalık) ormanlarını koruya dönüştürmenin "Doğrudan Dönüştürme"Tür değiştirerek Dönüştürme" olmak üzere iki şekli vardır.

Doğrudan dönüştürmeyi gerektiren metodlar; 

• Klasik metod, 
• Direkt metod, 
• Grup metodu, 
• Seçme metodu' dur.

Tür değiştirerek dönüştürme;

• Tam alanda tür değiştirme
• Şeritlerde tür değiştirme
• Gruplar halinde tür değiştirme

KAYIN, MEŞE VE DİĞER GENİŞ YAPRAKLI TÜRLERİMİZE YÖNELİK KORUYA TAHVİL (DÖNÜŞTÜRME) ÇALIŞMALARI ESNASINDA DİKKAT DİLECEK HUSUSLAR

• Üst boyu 15 m. ve altı meşcerelerde ilk defa uygulanacak aralamalarda (yüksek) mutedil davranılmalı bu tür meşcerelere her 5 yılda bir bakım yapılacağı unutulmamalıdır.
• Meşcere hiç müdahale görmemişse ilk olarak menfi seleksiyon uygulanacak (çürük, fena şekilli, zayıf cılız, ölmüş ve ölmekte olanlar vb.) sonrası müspet seleksiyon mantığı ile aralamalar yapılacaktır.
• Müdahaleler esnasında ara ve alt tabaka korunacak ancak çok sıkışık fertlere müdahale edilecektir. Azman ve çok kötü fertlerin bulunduğu meşcerelerde ilk önce bu kötü fertlerin zarar vermeden çıkartılması ile başlanacaktır.
• Meşcerelerde aday ve istikbal ağaçları meşçere, artımların bu fertler üzerinde toplanması ile bu fertlerin arzu edilen çaplara en kısa zamanda ulaşır ve bunların yapacağı tohumlama ile koru ormanına geçmek esas olduğuna göre, bu fertlerin aralama çalışmaları esnasında korunmasına özen gösterilecektir.
• Karışım istenildiğinde,en az küme ve grup karışımları tercih edilecek ve bu türler bakımlarla himaye edilecektir.
• Tohumdan gelmiş genç geniş yapraklı ormanlarda da bakımlar benzer prensipler çerçevesinde yapılacak ancak sürgün kaynaklı fertlerin erken yaşlarda çürümeleri nedeniyle daha erken yaşlarda kalın çapa ulamaları için üst boyun 15m. den daha fazla olduğu (genelde 30-50 yaş) çağlarda aralamaların daha da şiddetli yapılması gereklidir

ÖZETLEMEK GEREKİRSE

• Baltalık ormanları çok eski bir işletme şeklidir.
• Geniş yapraklı ormanlara yapılan düzensiz ve kuvvetli müdahaleler neticesi bu faydalanma şekli ortaya çıkmıştır.
• Yakacak odun ve odun kömürüne olan talep doğrultusunda bu güne kadar süregelmiştir.
• Baltalıklardan elde olunan maden direği, sanayii, lif-yonga benzeri ince materyal ile yakacak odun üretiminden elde olunan gelirin, genel gelire oranı %11 dir. Bu düşük oran baltalıkların odun hacmı olarak verimlerinin az olmasından değil, baltalıkların paraca düşük ince çaplı ürün vermesinden kaynaklanmaktadır.
• Kalın çaplı ve kaliteli endüstriyel odunu duyulan talep günümüzde daha da artmıştır. Baltalık ormanları bu ihtiyaca cevap verememektedir.
• Ormancılık çalışmaları eski olan Avrupa ülkelerinde basit bir işletme şekli olan baltalık işletmeciliği çok yıllar önce terkedilmiş, ormanlarının tamamı koruya dönüştürülmüştür.
• Artık, Ülkemizde de baltalıkların suretle koruya dönüştürülmesi zorunluluğu toplum tarafından ilgi görmektedir.
• Orman işletme şekillerinden koru işletmesi, baltalığa göre doğaya en uygun işletme şekli olup, koru ormanları toplum yaşamının bugününe ve geleceğine yönelik ekolojik ve ekonomik değerlere sahip bir çok hizmeti bir arada görebilmektedir.

Baltalıkların koruya dönüştürülmesi sonucunda ormanlarımızda aşağıdaki olumlu değişim ve gelişmeler gözlenecektir.

• Ortalama 120 yıllık bir idare müddeti sonunda birim alanda koru olarak işletilen ormandan elde olunan ürün, baltalık olarak işletilen ormanlardan elde edilen ürünün parasal değerinin 4 katından daha fazlasını verebilmektedir.
• Koru ormanları ile baltalıkları odun üretiminin dışında ekolojik ve sosyal işlevleri yönünden de değerlendirdiğimizde de, koru ormanlarında suyun kalitesinin daha iyi olduğunu, aşırı ve düzensiz faydalanmalardan koru ormanlarının daha az etkilendiğini, yaban hayatı açısından bazı hayvanların koru ormanında daha iyi yaşam şartları bulduğunu,
• Regreasyonel açıdan da koru ormanlarının daha iyi hizmet verdiğini söyleyebiliriz.
• Yapılan araştırmalar, tıraşlama kesimlerle işletilen baltalıkların birçok türün yok olmasına neden olduğunu göstermektedir. Koru ormanlarında biyolojik çeşitlilik daha iyi korunmaktadır.

  Bilindiği üzere koruya tahvil süreci, sürgünden meydana gelen ferdin bakımlarla tohum tutma kapasitesini artırarak yeni generasyonun tohumdan gelmesine kadarki bir başka ifade ile, yetişme muhiti koşulların ve geçmişte baltalıkların faydalanma süresine bağlı olarak 60-100 yıl sonrasına kadar uzanan süreç olduğuna göre; Orman köylüsüne sosyal ve ekonomik katkı sağlayan "Köylü Pazar Satışı" sistemi uzun bir süre daha devam edecektir. Ayrıca, baltalık kesimleri tekniğinden dolayı kış mevsiminde 1-2 ay gibi kısa süreler içerisinde gerçekleştirilirken koruya dönüştürme çalışmaları yılın her mevsiminde yani 12 ay yapılabilmektedir. Buda her mevsim köylümüze iş demektir.

Baltalıklardan birim alanda tıraşlama kesim sonucu elde olunan yakacak emval ağırlıklı ürün, koruya tahvil çalışmaları neticesi ( bakım patikaları açılması, istikbal fertlerine baskı yapan fertlerin alınması, klasik meşçere bakımı vb.) daha fazla alandan elde olunacak, ancak koruya dönüştürme çalışmalarının süreci içerisinde daha kaliteli ve yüksek değerde ürün elde olunması söz konusu olduğundan köylünün ekonomisine daha fazla katkı sağlanacak,böylece sosyal yaşamda iyileşme daha hızlı olacaktır.