Son günlerde ülkemiz gündeminde nişasta bazlı şeker kotalarının artırılması talepleri ve Cumhuriyet ile birlikte kurulan ekonomik,tarımsal ve sosyal amaçları oldukça fazla olan şeker fabrikalarının özelleştirilmesi gibi konular oldukça fazlasıyla gündeme oturmuş bulunmaktadır.
Bir takım ince hesapların döndüğü izlenimini veren bu konularda acaba bunlar nedir ve neler oluyor şeker dünyasında.İşte bu konularla ilgili olarak derlediğim bilgileri yine sizlerle paylaşmak istedim.
GENEL BİR BAKIŞ
Ülkemizde şeker pancarı üretimi ve şeker pancarı üreticisi üzerine oynanmak istenen oyunda ülkemizin atar damarlarından birisi olan şeker sektörünün sadece rant uğruna yok edilmeğe çalışıldığı izlenimleri görülmektedir.
Ülkemiz dünyada Fransa,Almanya ve ABD’den sonra dünya pancar şeker üretiminde % 8 ile dördüncü ve Avrupa’da % 10 ile üçüncü sırada bulunmaktadır.
Orta Doğu şeker pancar şekeri üretiminde % 65 paya sahip olan ülkemiz AB ülkelerinin % 15’i kadar şeker üretmektedir.
NELER OLUYOR
Ülkemizde halen 30 adet şeker Fabrikası bulunmaktadır.Bunlardan sürekli zarar eden Konya,Kayseri,Amasya Şeker Fabrikaları özelleştirildi. Diğer 27 şeker fabrikalarında 30 bine yakın işçi istihdam edilmektedir.Pancar üreticileri yanında yan ürünlerinde çalışanlar düşünüldüğünde ülkemizde şeker sektörünün en azından 8 milyon kişiye istihdam sağladığı anlaşılır.
Şekerde stok fazlalığı gerekçe gösterilerek şeker pancarı üretimine KOTA getirilirken , diğer taraftan dış alımcı (yani ithalatçısı) olduğumuz mısırı hammadde olarak kullanan nişasta bazlı şeker üretimine geniş imkanlar sunulmaktadır.
ÖZELLEŞTİRME
Şeker fabrikaları özelleştirildiği takdirde ne olacağını söyleyeyim.Bunlardan pancar kalitesi ve verimi yüksek bölgelerdeki 10 fabrika üretime devam edecek diğerleri farklı gerekçelerle kapatılacaktır.Böylece üretim düşecek ve şeker daha ucuza sahip olan özellikle AB ülkelerinden ithal edilecektir.Ayrıca ve daha önemlisi daha ucuza şeker ürettiği gerekçesi ile nişasta bazlı şekerlere ayrıcalıklar tanınacak ve sonuçta sanayi sektöründe kullanılacak şeker, tamamen mısırdan elde edilen nişasta bazlı şekerden oluşacaktır.
ŞEKER NEDİR
Şeker deyince kimyasal ismi sakkaroz olan tatlı,beyaz ve kristal yapıdaki madde kastedilir.Şeker pancarından elde edilen şeker sakkarozdur .Sakkaroz vücutta parçalanarak yine bir nevi şeker olan glikoza(üzüm şekerine) ve fruktoza(meyve şekerine) dönüşür ve enerji kaynağı olarak vücut tarafından kullanılır.
Şeker hastalığını basitçe tanımlarsak, kandaki glikoz miktarının normal değerlerin üzerinde seyretmesidir.Bu nedenle şeker hastaları sakkarozu veya bu sınıftan olan şekerleri kullanamazlar.Bunun yerine tat verici olan ancak kimyasal yapısı şeker veya şeker türevleri olmayan sadece tat verici kimyasal tatlandırıcılar kullanılmaktadır.Dolayısıyla bu kimyasal tatlandırıcılar şeker sınıfından olmadıklarından şeker pancarından üretilmezler.Ancak bu maddelerin kullanılmaları tamamen doktor tavsiyesine göre olmalıdır.
ŞEKER ÜRETİM METODLARI
Şeker başlıca iki şekilde üretilmektedir.Birincisi ; şeker pancarı ve şeker kamışından sakkaroz şekeri olarak elde edilir.Bizim ülkemizde bizim ekolojik koşullarımıza uygun olarak sadece şeker pancarından elde edilmektedir.
İkinci şeker üretim metodunda ise nişastadan elde edilmektedir.Nişastadan elde edilen şekere “Nişasta Bazlı Şeker” kısaca “NBŞ” denilmektedir.Bu nişasta bazlı şeker ;mısır,buğday,patates,arpa gibi nişastası bol ürünlerden, o bölgenin koşullarına göre üretilir.Örneğin Rusya , Almanya ve Polonya gibi ülkelerde patatesten elde edilmektedir.Nişastadan elde edilen nişasta şekeri , şeker piyasasına daha ziyade şurup olarak arz edilmekte ve bu şuruplar genellikle de şekerli ve unlu mamullerin üretilmesinde geniş çapta kullanılmaktadır.
ÖNEMLİ SORUN NİŞASTA BAZLI ŞEKER(NBŞ) KOTASI
Avrupa Birliği ülkelerinde nişasta bazlı şeker ( NBŞ) için ortalama % 2 lik Kota bulunmaktadır.Dünyada Şeker pancarından şeker üretiminde birinci ve ikinci sıraları paylaşan ülkelerden Fransa’da bu oran % 0.42, Almanya’da ise % 0.89 dur.Ülkemizde ise 2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile bu kota % 10 olarak belirlenmiş ve Bakanlar Kuruluna bu miktarı % 50 artırma ve azaltma yetkisi verilmiştir.Bakanlar kurulu da bu yetkiye dayanarak NBŞ kotasını derhal % 50 artırarak % 15’e çıkarmıştır. Bu da yetmiyormuş gibi şimdilerde kotanın %50 lere çıkarılması talep edilmektedir.
Bilindiği gibi NBŞ üretiminde ana hammadde mısırdır. Türkiye’nin yıllık mısır üretimi 2 milyon ton ve mısır tüketimi ise 3 milyon ton civarındadır.Yani Türkiye mısır açığını kapatmak için her yıl 1 – 1.5 milyon ton mısır ithal etmek zorundadır.Bu ithalatın büyük bir bölümü de Arjantin ve ABD gibi transgenetik yani GDO’lu mısır üreten ülkelerden yapılmaktadır.Yerli mısır üretimimizin ithal mısırla rekabet edebilmesi mümkün değildir.Yerli mısırımızdan çok daha ucuza gelen ithal mısır varken hiçbir nişasta bazlı şeker üreten şirket daha pahalı olan Türkiye’de yetişen mısırı tercih etmez.Dolayısıyla NBŞ kotasının artırılmasının tamamen kendi olanaklarıyla üretimini devam ettirmeye çalışan yerli mısır üreticimize hiçbir katkısı olmayacaktır.Ayrıca Avrupa Birliği ülkelerinde GDO’lu ürünler üzerinde hassasiyetle durulurken ülkemizde bu konu maalesef gerektiği kadar göz önüne alınmamaktadır.
YÜKSEK FİYATLI ŞEKER PANCARI ŞEKERİNİ YİYELİM Mİ ?
Deniliyor ki dünya piyasalarında çok daha ucuz fiyatla satılırken neden daha yüksek fiyatla şeker pancarından şeker üretip halkımızı kazıklayalım ve de devlete yük bindirip zarar ettirelim diye bir fikir ortaya atılıyor.Bu görüş tamamen bir yanılgıdan başka bir şey değildir.Açıklayalım.Avrupa Birliği içerisinde Almanya ile birlikte en çok şeker pancarından şeker üreten Fransa’yı ele alalım.Fransa yıllık 2.5 milyon ton şeker tüketimine karşılık yaklaşık 4.5 milyon ton şeker pancarı şekeri üretmektedir.Yıllık 2 milyon ton şeker üretim fazlası olan Fransa asla üretimini kesmemektedir.Ne yapıyor.Tonunu 600 dolara ürettiği şekeri 250 – 300 dolardan dünya piyasalarına vermektedir.Şekerin perakende satış fiyatının 1 dolar civarında olduğu Fransa, şeker pancarından şeker üretmeyip tamamıyla dünya piyasalarından ucuz şeker alsa halkına kilogramı 35 – 40 cent’e şeker yedirebilecekken bu yolu tercih etmemekte dışarıya verdiği ucuz fiyatın açığını kapatabilmek için de iç piyasasındaki şekere bu fiyatı eklemektedir. Neden ? Çünkü Fransa , şeker pancarı tarımının kendi çiftçisine ve ülkesine sağladığı faydaları çok iyi bildiğinden üretebildiği kadar şeker pancarı şekeri üretme yolunu seçmektedir.Türkiye’de yapılanın tersine , daha ucuz olan nişasta bazlı şeker üretimi yerine bu ürüne % 0.42 gibi katı bir kota uygulamakta ve şeker pancarı üretimini teşvik etmektedir.Biz NEDEN yapmayalım…
ŞEKER PANCARI TARIMININ FAYDALARI
Tarımda bir devrim niteliğinde olan Şeker pancarı tarımı Cumhuriyetle birlikte Türkiye’ye girmiştir.Dışarıdan ithal ettiğimiz halkımızın şeker ihtiyacını karşılamak amacıyla 1925 yılında Ulu Atatürk düğmeye basarak Uşak’ta ilk şeker fabrikasını açıp 1926 da Alpullu Şeker fabrikası ile ilk şeker üretimi yapılmıştır.O güne kadar ithal edilen şeker ülkemizde üretilmeğe başlanmıştır.
Neden şeker pancarı üretimi önemlidir?.Şeker pancarı tarımı yüksek istihdam sağlayarak köyden göçü önlemekte,devlete hiç yük olmadan kuru tarım arazisini sulu tarıma kazandırmakta, yan ürün olarak posa ve melası ucuz hayvan yemi temin ederek hayvancılığın gelişmesine hizmet etmekte,melastan üretilen maya 80 ülkeye ihraç edilerek döviz girdisi sağlamakta,taşımacılık sektörüne oldukça fazla yük sağlamakta,fotosentez sonucu havaya ormandan 3 kat daha fazla oksijen sağlamakta ve en önemlisi de planlanan pancar kooperatifleri vasıtasıyla çiftçinin üretim alanında bilinçlendirilmesi,tarımda münavebenin uygulanması,üreticinin araç,gereç sahibi yapılması,tarım teknolojilerinin ve araçlarının kullanılmasının sağlanması yanında pancar tarımının tarımsal denetimini eksiksiz yapmasıdır.Kısaca şeker pancarı tarımı bir bütünlüklü proje olup tarımsal denetimi Türkiye çapında yapan başkaca bir kurum da bulunmamaktadır.Dünyada olayı bu boyutta ele alan başka bir ülke de yoktur.
ÖZET
Önce şeker fabrikalarının durumunu ele alalım.Türkiye’de doğudan batıya 25 adet şeker fabrikası vardır.Bu fabrikalardan zarar edenleri diğerleri dengelemekte ve toplamda şeker fabrikaları kar etmektedir.Nitekim 2008 yılında 3 milyar 193 milyar TL kar etmiştir.Şayet batı ve orta Anadolu’daki kar eden fabrikaları özelleştirirsek bu defa zarar etmeğe başlar ve sonuçta doğudaki zarar eden fabrikaları kimse almaz ve kısa süre sonra onlar da kapanır.Halbuki doğudaki şeker fabrikaları ekonomik amaçlı değil tarımsal ve sosyal amaçlı fabrikalardır.Ne yazık ki eski maliye bakanımızın tabiriyle ülkemizdeki her şeyi “babalar” gibi satıyoruz.Bakanlarımız da bizleri,özelleştirmeleri “sattığımız şeyleri çuvala koyup da kendi ülkelerine mi götürüyorlar” gibi gerçek dışı söylemlerle güya bizleri avutuyorlar.Şurası iyice bilinmelidir ki bu özelleştirilen kurumlardan elde edilen gelirler o şirketlerin ülkelerindeki halklarının refahı için “çuvallarla” gitmektedir.
Gelelim nişasta bazlı şekerlerin durumunu ele alalım.Ülkemizde bu şekerlerin yapımında mısır kullanılmaktadır.Türkiye’nin yurt dışından satın aldığı mısırın % 80 inin ABD ve Arjantin kaynaklı olduğunu görüyoruz.Bu ülkelerden elde edilen mısırın GDO lu olmama ihtimali ise tahmin edilebileceği gibi oldukça düşüktür.Nişasta bazlı şekerler doğrudan tüketilmemekte daha çok şekerli ve unlu ürünler sanayiinde girdi olarak kullanılmaktadır.Nişasta bazlı şekerler ve kimyasal tatlandırıcılar ,meşrubat,meyve suyu,şekerleme,lokum,baklava,helva,dondurma,reçel,bisküvi,çiklet,çikolata gibi çocukların da severek ve sıklıkla tükettiği gıda ürünlerine hammadde olarak girmektedir.Bundan başka Mısırın yüzlerce çeşit gıda maddesi içinde kullanıldığı düşünülecek olursa transgenetik gıdaların (yani GDO’lu gıdaların) dolaylı olarak tüketim miktarının ne denli önemli olduğu açıkça görülecektir.Bu açıklanan nedenlerden dolayı bu ürünlerin tüketilmesinde çok dikkatli olunması ve tüketirken bir daha düşünülmesi gerektiğine inanıyorum.Kısaca yarınlarımız , çocuklarımız , torunlarımız ve geleceğimiz için iyice düşünelim bu ürünleri tüketirken…
Sonuç olarak şeker pancarından şeker üretimi daha pahalı olmasına rağmen yukarda açıkladığımız tarımsal ve sosyal faydaları nedeniyle şeker fabrikalarını özelleştirme yerine özerkleştirilerek bunların devamlılıklarının sağlanması yerinde olacaktır.Doğal bir ürün olan pancar şekerinin kullanılması hem sağlığımız hem de ülkemizin kaynaklarının riske atılmaması yönünden çok yerinde olacaktır.
Nişasta bazlı şeker üretim kotalarının ,Avrupa birliği ülkelerinde olduğu gibi % 2 seviyelerine çekilmesi ve bu şekerlerin üretilmesinde GDO şüpheleri bulunan mısır yerine ülkemizin geleneksel ürünlerinden ve çok daha fazla nişasta içeren ve verimi de yüksek olan patatesin kullanılması daha yerinde olacaktır.Zira Rusya,Almanya ve Polonya gibi ülkelerde patates kullanılmaktadır.
Prof.Dr.Mustafa Ayyıldız
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!