Hamam böcekleri insanların yaşadıkları yerlerdeki en eski ve en önemli zararlılardandırlar. Bu durum bu böceklerin beslenme, habitat ve biyolojileri ile ilgilidir. Çiğneyici ağız yapıları ile çok çeşitli bitki ve hayvan kökenli materyal ile beslenirler. Nokturnal olup barınak olarak kullandıkları çatlak ve yarıklara yakın gıda ve sudan yararlanırlar. Yumurtalarını koruyucu özel paketler içerisine koydukları için yumurtalar kötü çevre şartlarına ve doğal düşmanlara karşı korunur.

Hamam böceklerinin zararları, doğrudan gıda maddelerini tüketmeleri yanında asıl zararları varlıkları ile insanları tedirgin etmeleri, vücut artıkları, dışkıları ve kokuları ile çevreyi kirletmeleridir. Günümüz insanı mutfak, banyo veya bulundukları herhangi bir ortamda hamam böceklerinin bulunması asla istememekte ve bundan fevkalade tedirgin olmaktadır. Bu böcekler, ayrıca, insanlarda hastalık yapan bazı etmenleri gıda maddeleri yolu ile bulaştırmaktadırlar. Hamam böceklerinin, fungus, virüs, protozoa ve 40 adet patojen bakteri türünü omurgalılara taşıdığı tespit edilmiştir. Bunlar arasında tüberküloz da bulunmaktadır.

Son yıllarda ülkemizde özellikle büyük kentlerde hamam böceklerinin varlıkları ve zararları artık küçümsenmeyecek bir problem haline gelmiştir. Büyük kentlerdeki apartman şeklindeki yerleşim biçimi ve kaloriferle ısıtmanın yaygınlaşması bu böceklerin yoğunluklarını artırmaları için elverişli şartları oluşturmuştur. Bu sebeple, herhangi bir yerde bu böceklerle karşılaşmak olağan hale gelmiştir.

Hamam böcekleri ile herhangi bir mücadeleye başlamadan önce yapılacak en önemli iş, bulaşık olan binaları baştan aşağı dikkatli bir şekilde incelemektir. Bu yapılmadığı takdirde bazı kısımlarda bulunan böcekler gözden kaçabilir ve zararlının yeniden ortaya çıkmasına sebep olur.

Hamam böcekleri, gece hareket ederler. Bunlar rahatsız edilmedikleri müddetçe, ışığa veya aydınlık yerlere çıkmazlar. Bu sebeple, gündüz yapılacak bir inceleme çok defa bunların gerçek bulaşma oranları hakkında fikir vermekten uzak kalır. Bulaşık olan binaları incelemek için akşam karanlığındaki saatleri seçmek gerekir. Eğer bu türlü inceleme şekli bazı sebeplerle mümkün değilse, o takdirde bunların bulunduğu yerlere, bunları rahatsız ederek çıkarabilmek için pyrethrum püskürtülmelidir. Buralarda bulunan hamam böcekleri gizlendikleri yerleri derhal terk eder ve dışarı çıkarlar. Bu böceklerin bol olarak bulunduğu belirlendiğinde püskürtmeden sonra bunların etrafa yayılmamaları için gerekli tedbirleri de almak gerekmektedir.

Genel olarak, hamam böceklerinin ergin ve nimflerinin saklandığı yerler, duvarlardaki çatlak ve yarıklar, mutfaktaki çekmeceler ve dolapların içleri, soba ve fırınların altları buzdolaplarının motor bölümlerinin iç kısmı veya altları, özellikle sıcak su borularının ışık görmeyen arka tarafları, mutfakta bulunan sandalye, masa ve bulaşık makinalarının alt kısımları gibi yerlerdir. Evin diğer odalarında elbise dolapları ve gar dolapların içleri, mobilya altları, taban tahtaları arasındaki yarıkların içi, kapı, pencere çerçevelerinin duvarla birleştiği yerdeki yarık içleri, asılı resim ve tabloların arka tarafları, kütüphanede kitapların arası, banyo ve tuvaletlerde lavabo altları, su ve hava gazı borularının arka kısımları, bunların gizlenmelerine uygun yerleri teşkil ederler. Bu sebeple, binalarda mücadele yapılmak üzere sürvey yapılırken bu gibi kısımların mutlaka incelenmesi gerekmektedir.

Hamam böceklerinden korunmak için genel kaide olarak, ev, apartman ve diğer kapalı alanların her zaman temiz tutulması büyük önem taşımaktadır. Zira bu böceklerin çoğalıp gelişmeleri için üç önemli faktör gereklidir. Bunlar yeterli miktarda su, gıda ve gizlenebilecekleri yerlerdir. Temiz alanlarda hamam böcekleri yeterli miktarda gıda, su ve gizlenebilecekleri yerler bulamadıkları gibi, ortalıkta çabuk görülebilmekte böylece, daha başlangıçta bunların büyük popülâsyona ulaşmadan yok edilmeleri mümkün olmaktadır.

Hamam böceklerine karşı ülkemizde yoğun bir şekilde ilaç kullanılmaktadır. Piyasada hamam böcekleri ile mücadelede çok sayıda insektisit bulunmaktadır. Ancak, dikkatli bir uygulama yapılmadığı takdirde bunların hiçbirinden başarılı sonuç almak mümkün değildir. Bu ilaçlardan birçoğu hamam böcekleri görüldüğü anda kullanılacak niteliktedir. Ancak, gizli yerlerde saklı olanlarını bu gibi ilaçlarla öldürmek mümkün olmadığı için kalanlar binaları yeniden ve kısa zamanda bulaştırmaya yeterli olmaktadır. Önemli olan husus, her tarafın özellikle de bunların saklandığı yerlerin iyi şekilde ilaçlanmasıdır. Bunun yapılmadığı yerlerde hamam böceklerinin gündüz gizlendiği yerlerle gece çıkarak gıda veya su temin ettiği yerler arasında ilaçlama yapmak suretiyle gerekli engellerin meydana getirilmesi gerekmektedir.

Toz halindeki ilaçlar, hamam böceklerine karşı daha uygundur. Çünkü bunlar hamam böceklerinin gizlendiği yerlerde uzun süre kalarak buraların hamam böcekleri tarafından tekrar bulaştırmalarına engel olmaktadır. Tozlar basit olarak yağlı boya fırçası ile yarıklar, çatlaklar, kapı, pencere çerçevelerinin duvarla birleştiği yerlerdeki yarıklar içine, taban tahtaları arasındaki yarıklar içine kolaylıkla sürülebilmektedir. Daha uygun bir metot ve bütün tedbirler alındıktan sonra küçük el körükleri yardımı ile toz ilaçların böceklerin gizlendiği yerlere atılmasıdır. Toz ilaçların çok ince bir tabaka halinde atıldıkları yeri kaplaması gerekir. Aksi halde, fazla toz ilaç birikintisi olan yerlerden hamam böcekleri kaçarlar. Ayrıca, bunların dolaştıkları yerlerin şerit halinde toz ilaçla kaplı olması çok yararlı olmaktadır.

Püskürtme ilaçları, emülsiyon veya suda süspansiyon halinde, ya da petrolde eritilmiş hazır ilaçlar halinde olabilir. Küçük alanlarda hamam böcekleriyle mücadelede sıvı ilaç kullanılacaksa özellikle bu böceklerin gezindikleri yerlerin ilaçla teması sağlanmalıdır.

Toz ve püskürtme ilaçlarından başka özel olarak yapılmış cila şeklinde formülasyonlar da hamam böcekleriyle mücadelede kullanılmaktadır. Bu şekildeki ilaç, gözenekleri olmayan yüzeylere sürüldüğü zaman, uzun müddet bu böceklere karşı etkili olmaktadır. İlaçlı cila basit bir fırça ile sürülen yüzeyde zaman geçtikçe yavaş yavaş eriyerek etkisini devamlı olarak sürdürür ve buradan geçen hamam böceklerinin ilaçla bulaşmalarına yol açıp ölmelerini sağlar. Ancak, ilaçlı olan yüzey ara sıra silinmelidir. Böylece, cila içerisindeki insektisit kendiliğinden daha kolaylıkla açığa çıkar ve daha iyi şekilde etkide bulunma imkânına kavuşur. Bu türlü uygulamada ilaç etkisini bir yıl kadar devam ettirebilir. Bu ilaçlar, 10 cm kadar genişlikte olmak üzere şerit şeklinde böceklerin geçebileceği yerlere sürülür. Böyle bir mücadeleden iyi sonuç alabilmek için böceklerin devamlı olarak gıda ve su temini amacıyla geçtiği yerlere ilacı sürmek gerekmektedir.

Hamam böceklerine karşı mücadelede zehirli yemler de kullanılmaktadır. Zehirli yemler özellikle oturma ve yatak odalarında kullanılabilir. Çünkü buralarda bulunan böcekler gıda almak için pek az imkâna sahiptirler. Aynı şekilde bu zehirli yemler, toz ve sıvı ilaçların uygulanamayacağı diğer yerlerde de kullanılabilmektedir.

Hamam böceklerine karşı uygulanacak ilaçlı mücadelede, yumurtalardan daha sonra çıkacak nimfleri de dikkate alacak şekilde hareket edilirse tam bir başarı sağlanabilir. Bu sebeple, 3-4 ay arayla iki veya daha fazla olmak üzere ilaçlamaları tekrarlamak gerekmektedir.

Hamam böcekleri için önerilen insektisitler bilgisiz ve dikkatsiz şekilde kullanıldıklarında insan sağılığının da ciddi şekilde zarar göreceğinin hiçbir zaman hatırdan çıkarılmaması gerekir. Bu gibi ilaçların prospektüslerinde yazılı olan hususları iyice okuyup bunları aynen uygulamak gerekmektedir. İlaçlanacak yerlerde gıdalar, bunların hazırlandığı veya depo edildiği yerler plastik örtülerle dikkatli şekilde kapatılmalı, bu gibi yerlerde bulunan mutfak malzemeleri ve diğer eşyalar kaldırılarak emin yerlere konulmalıdır. Lavabo, bulaşık yıkama ve kurutma yerleri gibi örtülmesi güç olan yerler ilaçlama bittikten sonra bol su ile iyice yıkanmalıdır.

Hamam böcekleriyle mücadelede uzaklaştırıcılar, seks feromonları ve büyüme regülatörleri de kullanılmaktadır. Böcek büyüme regülatörleri erkek ve dişilerde genital organların morfolojik yapısını değiştirerek üreme organlarının fizyolojisini olumsuz yönde etkileyerek çiftleşmesini ve döllenmesini imkânsız veya zorlaştıracak hale getirmektedir. Ayrıca, yapışkan tuzaklar da geliştirilmiştir.

Son yıllarda hamam böcekleri ile mücadelede biyolojik mücadele etmenlerinden yararlanma cihetine de gidilmektedir. Prosevania puctata  (Brulle) (Hymenoptera: Evaniidae), Anastatus tenuipes Bolivar & Pieltain (Hymenoptera: Eupelmidae), Comperia merceti (Compere) (Hymenoptera: Encytidae) ve Aprostocetus hagenowii (Ratzeburg) (Hymenoptera: Eulophidae) bu konuda potansiyel arz eden biyolojik mücadele etmenleridir. Bunlardan C. merceti, Afrika hamam böceğine, A. hagenowii ise Amerikan hamam böceğine karşı etkili olmaktadır.

Hamam Böceği Mücadelesi İçin Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) Önerdiği Aktif Maddeler

 

Aktif madde Adı	Formülasyon (g/l, g/kg)	Konsantrasyon
Bendiocarb	Sprey Toz Aerosol	2.4-4.8 10 2.5-10
Hydramethylnon	Yem	21.5
Boric acid	Yem	1-100 %
Fenoxycarb	Sprey	1.2
Flufenoxuron	Sprey	0.3
Pyriproxyfen	Sprey	0.4-1.0

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!