5.1. Genel Durumu
Dış mekan süs bitkilerinin bir kısmı bazı bölgelerde çok iyi yetişirken, diğer bazı bölgelerde ise gelişemeyebilir. Bu nedenle üretim yapılacak uygun bitkileri seçmek gerekir. Bölgeye uymayan türleri üretmek boşa giden emek demektir.
Yetiştirilecek olan dış mekan bitki türlerinin seçiminde ihtiyaç en önemli unsurlardan biridir. Her bölgede çok sevilen ve kullanılan bitkiler yetiştirme tercihi olmalıdır. Arz talep durumuna göre bitki çeşidi ve miktarı belirlenmek zorundadır. Ülkemizde süs bitkileri üreticileri kendileri için önemli gördükleri bitkilere ve yetiştirme tekniklere ağırlık vererek daha başarılı olmaktadır.
5.2. Dış Mekan Süs Bitkilerinin Gruplandırılması
Çevre düzenlemesinde kullanılan dış mekan süs bitkileri çeşitli özelliklere göre gruplandırılmışlardır.
1. Ağaç ve ağaççıklar
a) İbreli ağaç ve ağaçcıklar
b) Yapraklı ağaç ve ağaçcıklar
2. Çalı formlular
3. Sarılıcı ve tırmanıcılar
4. Çim ve yer örtücü bitkiler
5. Çiçekler ve otsu bitkiler
5.2.1 Ağaç ve Ağaçcıklar
Ağaç ve ağaççıklar ikiye ayrılır:
1. İbreliler (iğne yapraklılar)
2. Yapraklılar
5.2.1. İbreliler
Bu grupta yer alan ağaç ve ağaççıklar genelde herdem yeşil ve iğne yapraklı formdadırlar.
İbreli ağaç ve ağaççıklar çevre düzenlemesinde en önemli bitkilerden biridir. Peyzaj mimarisinin temel ilkelerine uygun olarak yapılan düzenlemelerde estetik açıdan, form ve norm değerleri bakımından en önde gelen bitkilerdir.
Tüketim ve üretimleri göz önüne alınarak belli başlı ağaçları şöyle sıralayabiliriz.
Çizelge 1 : İbreli ağaç ve Ağaççıklar
LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI FAMİLYASI Abies concolor Göknar Pinaceae Abies nordmanniana Doğu Karadeniz Göknarı Pinaceae Araucaria araucana Falkland Çamı Araucariaceae Cedrus atlantica Atlas Sediri Pinaceae Cedrus deodara Himalaya Sediri Pinaceae Cedrus libani Lübnan Sediri Pinaceae Chamaecyparis lawsoniana Yalancı Servi Cupressaceae Cryptomeria japonica Alev Ağacı Taxodiaceae Cupressus arizonica Greene Arizona Servisi Cupressaceae Cupressus sempervirens Mezarlık Servisi Cupressaceae Juniperus communis Ardıç Cupressaceae Juniperus horizontalis Yayılıcı Ardıç Cupressaceae Juniperus sabina Sabin Ardıcı Cupressaceae Picea abies Ladin Pinacea Picea glauca Mavi Ladin Pinacea Picea orientalis Doğu Ladin Pinacea Picea pungens Ladin Pinacea Pinus nigra Karaçam Pinacea Pinus pinea Sahil Çamı Pinacea Pinus sylvestris Sarı Çam Pinacea Pseudotsuga menziesii Duglas Pinacea Sequoria sempervirens Sekoya Taxodiaceae Taxus baccata Porsuk Taxaceae Thuja occidentalis Batı Mazısı Cupressaceae Thuja oriantalis Doğu Mazısı Cupressaceae Tsuqa heterophylla Pinaceae Tsuga canadensis Pinaceae Abies concolor Göknar Pinaceae Abies nordmanniana Doğu Karadeniz Göknarı Pinaceae Araucaria araucana Falkland Çamı Araucariaceae Cedrus atlantica Atlas Sediri Pinaceae Cedrus deodara Himalaya Sediri Pinaceae Cedrus libani Lübnan Sediri Pinaceae Chamaecyparis lawsoniana Yalancı Servi Cupressaceae Cryptomeria japonica Alev Ağacı Taxodiaceae Cupressus arizonica Greene Arizona Servisi Cupressaceae Cupressus sempervirens Mezarlık Servisi Cupressaceae Juniperus communis Ardıç Cupressaceae Juniperus horizontalis Yayılıcı Ardıç Cupressaceae Juniperus sabina Sabin Ardıcı Cupressaceae Picea abies Ladin Pinacea Picea glauca Mavi Ladin Pinacea Picea orientalis Doğu Ladin Pinacea Picea pungens Ladin Pinacea Pinus nigra Karaçam Pinacea Pinus pinea Sahil Çamı Pinacea Pinus sylvestris Sarı Çam Pinacea Pseudotsuga menziesii Duglas Pinacea Sequoria sempervirens Sekoya Taxodiaceae Taxus baccata Porsuk Taxaceae Thuja occidentalis Batı Mazısı Cupressaceae Thuja oriantalis Doğu Mazısı Cupressaceae Tsuqa heterophylla Pinaceae Tsuga canadensis Pinaceae
5.2.2. Yapraklılar:
Yapraklı ağaç ve ağaççıklar bahçe ve park çevre düzenlemesinde, karayolları peyzajında, çeşitli çevre düzenlemelerinde, ibreliler gibi en önemli bitki türlerindendir. Gövde yapıları, yaprak şekilleri, renkleri, formları, değişik mevsimlerde oluşan çiçek, meyve ve yaprak renkleri ile istenilen renk cümbüşünü sağlayan bitkilerdir. İbrelilerle birlikte koruluk ve ormanlık alan oluşturmalarda kullanılmaları daha sağlıklıdır. Yapraklı ağaç ve ağaççıklar peyzaj planlamada ibreliler gibi temel taşlardan biridirler. Üretim ve tüketim açısından önemli bazı yapraklı ağaç ve ağaççıkları şöyle sıralayabiliriz.
Çizelge 2: Yapraklı Ağaç ve Ağaççıklar
LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI FAMİLYASI Acer campestra Akçaağaç Aceracee Acer japonicum Japon Akçaağacı Aceracee Acer negundo Akçaağaç Aceracee Acer palmatum Akçaağaç Aceracee Acer pseudoplatanus Çınar Yapraklı Akçaağaç Aceracee Acer saccharinum L. Şeker Akçaağacı Aceracee Aesculus carnea At Kestanesi Hippocastanaceae Aesculus hippocastanum At Kestanesi Hippocastanaceae Albizia julibrissin Mimoza Leguminosae Ailanthus altissima Kokarağaç Simaroubaceae Alnus cordata Kızılağaç Betulaceae Arbutus onedo Kozayemiş Ericaceae Betula pendula Huş Betulaceae Buxus sempervicens Şimşir Buxaceae Carpinus japonica Gürgen Carpinaceae Carpinus betulus Gürgen Carpinaceae Castanea sativa Kestane Fagaceae Catalpha bignonoides Bignoniaceae Celtis australis Çitlembik Ulmaceae Cercis siliquastrum Erguvan Leguminosae Cornus mas Kızılcık Cornaceae Corylus colurna Fındık Corylaceae Cotinus obovatus Bulut Ağacı Anacardiaceae Crataegus monogyna Alıç Rosaceae Eucalyptus gunnii Okaliptus Myrtceae Faqus sylvatico Kayın Fagaceae Fraxinus excelsiör Dişbudak Oleaceae Gingko biloba Fosil Ağacı Gingbaceae İlex aquifolium Çoban Püskülü Aquifoliaceae Juglans regia Ceviz Juglaneceae Koelreuteria paniculata Güvey Kandili Sapindaceae Laburnum alpinum Sarı Salkım Leguminoseae Liriodendron tulipifera Lale Ağacı Mgnoliaceae Maclura pomifera Maklora Moraceae Mognolia Grandiflora Manolya Magnoliaceae Malus floribunda Süs Elması Rosaceae Morus alba Ak Dut Moraceae Morus nigra Karadut Moraceae Platanus orientalis Çınar Platanaceae Populus alba Ak Kavak Salicaceae Populus nigra Karakavak Salicaceae Populus canatensis Kanada Kavağı Salicaceae Populus tremuloides Titrek Kavak Salicaceae Prunus avium Süs Kirazı Rosaceae Prunus cerasifera Rosaceae Prunus serrulata Rosaceae Pyrus communis Armut Rosaceae Quercus alba Ak Meşe Fagaceae Quercus cerris Türk Meşesi Fagaceae Quecus ilex Herdem Yeşil Meşe Fagaceae Robinia pseudoacacia Yalancı Akasya Leguminoseae Rhus typhina Sumak Anacardiaceae Salix alba Ak Söğüt Salicaceae Salix babylonica Salkım Söğüt Salicaceae Salix matsudana Kıvrım Söğüt Salicaceae Sambucus nigra Mürver Caprifoliaceae Sorbus unedo Üvez Rosaceae Sophora japonica Zofora Leguminoseae Tilin cordata Ihlamur Tiliaceae Tila americana Tiliaceae Ulmus glabra Karaağaç Ulmaceae Melia azedarach Tesbih Liquidamber orientalis Güllük Acer campestra Akçaağaç Aceracee Acer japonicum Japon Akçaağacı Aceracee Acer negundo Akçaağaç Aceracee Acer palmatum Akçaağaç Aceracee Acer pseudoplatanus Çınar Yapraklı Akçaağaç Aceracee Acer saccharinum L. Şeker Akçaağacı Aceracee Aesculus carnea At Kestanesi Hippocastanaceae Aesculus hippocastanum At Kestanesi Hippocastanaceae Albizia julibrissin Mimoza Leguminosae Ailanthus altissima Kokarağaç Simaroubaceae Alnus cordata Kızılağaç Betulaceae Arbutus onedo Kozayemiş Ericaceae Betula pendula Huş Betulaceae Buxus sempervicens Şimşir Buxaceae Carpinus japonica Gürgen Carpinaceae Carpinus betulus Gürgen Carpinaceae Castanea sativa Kestane Fagaceae Catalpha bignonoides Bignoniaceae Celtis australis Çitlembik Ulmaceae Cercis siliquastrum Erguvan Leguminosae Cornus mas Kızılcık Cornaceae Corylus colurna Fındık Corylaceae Cotinus obovatus Bulut Ağacı Anacardiaceae Crataegus monogyna Alıç Rosaceae Eucalyptus gunnii Okaliptus Myrtceae Faqus sylvatico Kayın Fagaceae Fraxinus excelsiör Dişbudak Oleaceae Gingko biloba Fosil Ağacı Gingbaceae İlex aquifolium Çoban Püskülü Aquifoliaceae Juglans regia Ceviz Juglaneceae Koelreuteria paniculata Güvey Kandili Sapindaceae Laburnum alpinum Sarı Salkım Leguminoseae Liriodendron tulipifera Lale Ağacı Mgnoliaceae Maclura pomifera Maklora Moraceae Mognolia Grandiflora Manolya Magnoliaceae Malus floribunda Süs Elması Rosaceae Morus alba Ak Dut Moraceae Morus nigra Karadut Moraceae Platanus orientalis Çınar Platanaceae Populus alba Ak Kavak Salicaceae Populus nigra Karakavak Salicaceae Populus canatensis Kanada Kavağı Salicaceae Populus tremuloides Titrek Kavak Salicaceae Prunus avium Süs Kirazı Rosaceae Prunus cerasifera Rosaceae Prunus serrulata Rosaceae Pyrus communis Armut Rosaceae Quercus alba Ak Meşe Fagaceae Quercus cerris Türk Meşesi Fagaceae Quecus ilex Herdem Yeşil Meşe Fagaceae Robinia pseudoacacia Yalancı Akasya Leguminoseae Rhus typhina Sumak Anacardiaceae Salix alba Ak Söğüt Salicaceae Salix babylonica Salkım Söğüt Salicaceae Salix matsudana Kıvrım Söğüt Salicaceae Sambucus nigra Mürver Caprifoliaceae Sorbus unedo Üvez Rosaceae Sophora japonica Zofora Leguminoseae Tilin cordata Ihlamur Tiliaceae Tila americana Tiliaceae Ulmus glabra Karaağaç Ulmaceae Melia azedarach Tesbih Liquidamber orientalis Güllük
Resim 1. Betula pendula (Huş)
5.2.2. Çalı Formlular
Çalı formlu bitkiler çevre düzenlemesinde tamamlayıcı olarak rol alırlar. Özellikle çevre düzenleme ölçeği küçüldükçe çalıların önemi artar. Küçük park ve bahçelerde, teras katlarında, bina boşluklarında üstün peyzaj etkileri nedeniyle kullanılırlar. Üretim ve tüketim açısından önemli çalıları şöyle sıralayabiliriz.
Çizelge 3. Çalılar
| LATİNCE ADI | TÜRKÇE ADI |
| Acer palmatum “Atropurpureum” | Kırmızı Yapraklı Akça Ağaç |
| Amygdalis orientalis | Badem |
| Aucuba japonica | Japon Akübası |
| Berberis stenophylla | Kadın Tuzluğu |
| Berberis thungbergii | Kadın Tuzluğu |
| Berberis vulgaris | Kadın Tuzluğu |
| Camellia japonica | Kamelya |
| Casuarina angustifolia | Demirağacı |
| Chaenomeles japonica | Japon Ayvası |
| Citrus microcarpa | Turunç |
| Cornus mas | Kızılcık |
| Cotoneaster franchettii | Muşmula |
| Cotoneaster horizontalis | Yayılıcı Muşmula |
| Cycas revoluta | Sikas |
| Eleagnus angustifolia | İğde |
| Euonymus japonica | Taflan |
| Fatsia japonica | |
| Forsythia intermedia | Altınçanağı |
| Jasminum officinalis | Yasemin |
| Lagerstromia indica | Oya |
| Laurus nobilis | Defne |
| Mahonia aquifolium | |
| Mimosa pudica | Mimoza |
| Musa paradisiaca | Muz |
| Myrtus communis | Mersin |
| Nerium oleander | Zakkum |
| Picea conica | Konik Ladin |
| Picea excelsa “compact” | Bodur Ladin |
| Pittosporum tobirana | |
| Phoenix canariensis | |
| Prycantha coccinea | Ateş Dikeni |
| Punica granatum | Süs Narı |
| Rhododendron simsii | Orman Gülü |
| Ribes aureum | |
| Rosa sp. | Gül |
| Sambucus nigra var. aurea | Altuni Mürver |
| Skimnia japonica | |
| Spirea spp. | Keçi Sakalı |
| Syringa vulgaris | Leylak |
| Tamarix tetrandra | Ilgın |
| Viburnum opulus | Kartopu |
| Yucca gloriosa | Avize |
5.2.3. Sarılıcı ve Tırmanıcılar:
Sarılıcı ve tırmanıcılar çevre düzenleme çalışmalarında tamamlayıcı rol üstlenirler. Balkon, kameriye, oturma grupları, ağaç altı düzenlemelerinde kullanılırlar. Ayrıca kamuflaj malzemesi olarak görüntüsü istenmeyen objelerin kapatılmasında kullanılır. Önemli sarılıcı ve tırmanıcı bitkilerden bazıları şunlardır.
Resim 2. Bouganvillea glabra (Gelin duvağı)
Çizelge 4. Sarılıcı ve Tırmanıcılar
| LATİNCE ADI | TÜRKÇE ADI |
| Bouganvillea glabra var. Sanderiana | Gelin Duvağı |
| Cissus antartica | Asma |
| Clematis montana | - |
| Hedera helix | Orman Sarmaşığı |
| Bignonia venusta | - |
| Ipomea purpurea | Mavi Sarmaşık |
| Compsis radicans | Acem Borusu |
| Lonicera caprifolium | Hanımeli |
| Polygonum baldshuanicum | Poligon Sarmaşığı |
| Parthenosis quingifolia | Amerikan Sarmaşığı |
| Passiflora sp. | Çarkıfelek |
| Thungbergia alata | Turna Gagası |
| Rosa sp. | Sarmaşık Gül |
| Wisteria sinensis | Mor Salkım |
5.2.4 Çim ve Yer Örtücü Bitkiler:
Park ve bahçelerde; toprak yüzeyini örten ve düz bir satıh elde etmede kullanılan, yürüyüş parkurları, spor tesisleri ve daha bir çok etkinliklerde yeşil halı örtüsü amaçlı çimler veya diğer yer örtücü bitkiler kullanılır. Çim yer örtücü bitkilerin en önemlisi ve vazgeçilmeyen ilk peyzaj elemanıdır. Çim alansız park, bahçe ve yeşil mekan düşünülemez. İnsanda en çok doğal ortam hissi uyandıran eleman çimdir.
Resim 3. Bakımlı bir çim saha
Çim Ekilmesi
Çim ekilmeden önce yabani otlarla mücadele yapılmalıdır. Alan bellendikten veya sürüldükten sonra yabancı maddeler alandan uzaklaştırılmalıdır. İlk tesviyeden önce toprağın besin durumuna göre ihtiyacı duyulan gübreler verilmelidir. İkinci tesviyeden sonra bölgelere göre en uygun çim tohumu karışımı mibzerle veya elle saçılarak ekilir. Bunun üzerine yanmış elenmiş ahır gübresi 2 cm olacak şekilde kapatılır. Bunun çim tohumunun rüzgarla uçmasını önlemek ve kuşlardan korumaktadır.
Bunundan sonra hafif bir silindirle üzeri batırılarak merdaneleme yapılır. Tohumun toprakla gübre arasında iyi bir teması sağlanır. İnce zerrecikler halinde sulama sistemiyle iyice sulanır. 20-25 gün sonra çim haline gelir.
Çok eğimli alanlarda atılan tohumlar su ve rüzgarlarla aşağı doğru taşınır. Bunu için şev 8-10 cm kalınlıkta samanla kapatılır. Kaplamadan önce samanlar hafif ıslatılıp m2’ye 300-700 g saman kullanılır İnce gözenekli tellerle samanın araziye tespiti sağlanır. Daha bu samanın üzerine m2’ye 60 - 80 g Suni gübre veya 100 -
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!