Mantar üretimi eski (Klasik sistemler) ve yeni sistemler (Modern sistemler) olarak ikiye ayrılır.
Eski Klasik Sistemler
Eski üretim sisteminde iki değişik uygulama yapılmaktadır. Bunlara tek odalı (tek zon) ve çift odalı (çift zon) sistemler adı verilir. Tsk odalı sistemde kompostun I. fermantasyonundan sonra pastörizasyon, I. misel gelişme (kuluçka dönemi), örtü toprağı serme, II, misel gelişme ve hasat aynı oda içinde yapılır. Burada odanın kullanılma süresi 90-110 gün arasında değişir. Bir yıl içinde odanın kulanılması ancak 3 kezdir. Pastörizasyon sırasında sıcaklık 60°C ye kadar çıktığından, odanın iyi bir şekilde izole edilmesi gerekir. Bütün üretim odalarında izolasyon yapılması, toplam inşaat maliyetini oldukça yükseltmektedir. Üretim sırasında daha çok raflar ve kısmen büyük kasa içinde mantar üretimi mümkündür. Torba içinde üretim gerçekleştirilemez. Sistemin tek avantajı bütün işlerin aynı oda içinde yapılması, bundan dolayı plan ve organizasyonun kolaylaşması, oda boşaltma öncesi odaya buhar vererek boşaltılacak materyalin hastalık ve zararlılardan arındırılması, böylece boşaltma anında etrafa enfeksiyonun önlenmesi, küçük işletmelerde parasal kaynak fazla olmadığından ve ancak bir, iki veya en fazla dört oda ile üretime gidildiğinden, işletmeyi kurabilme şansının yükselmesidir.
Son yıllarda bu sistemde bazı ufak değişiklikler yapılarak daha kullanılabilir, geçit bir sistem geliştirilmiştir. Nitekim, günümüzde kompost fermantasyonu dışarda sundurma altında, Zaralılardan arındırılması ve olgunlaştırılması pastörizasyon odasında yapılmaktadır. Pastörizasyon odasından çıkan kompost hemen aşılanmakta, bundan sonra üretim odasına alınmakta ve üretim odasında I. misel gelişmesi, örtü toprağı serilmesi, II. misel gelişme ve hasat yapılmaktadır. İşte bu sistem, tek ve çift odalı sistem arasında geçit bir sistemi oluşturmaktadır.
Çift odalı sistemde kompost fermantasyonu dışarda, temizlenmesi ve olgunlaştırılması özel pastörizasyon odalarında, kompostun aşılanması ve I. misel gelişmesi ön misel geliştirme (kuluçka odası) odalarında yapılır. Örtü toprağı serme, II. misel gelişmesi ve hasat ise, üretim odasında gerçekleşir. Bu bakımdan bir üretim odasının kullanım süresi 40-60 gün kadar olup, yılda 6-9 kez kullanılabilir. İşin haftalık programa göre yürütülmesi dikkate alındığında, işletmenin 12 odalı kurulmasında yarar vardır. Böylece üretim çok yönlü ve haftalık olarak organize edilebilir. Torba, kasa, ranza üretimde herhangi biri rahatlıkla uygulanabilir. Mekanizasyona daha kolay gidilir. İşletmenin üniteleri arasındaki hijyenik koşullar rahatça sağlanabilir. Orta ve büyük işletmelerde inşaat masrafları daha azdır. Küçük işletmelerde ise tersi, pahalı bir inşaat maliyeti ortaya çıkabilir.
Modern Sistemler
Son yıllarda değişik araştırmalar yapılmakta ve buradan elde olunan sonuçlar pratiğe aktarılmaktadır. İşte yeni sistemler bu şekilde ortaya çıkmaktadır.
Tünel Sistemi
Tünel sisteminin eski klasik sistemden farkı kompost hazırlama sırasında yapılan işlerde ortaya çıkmaktadır. Kompost belirlenen reçeteye göre hazırlanmakta ve materyaller dönen bir tünel içine doldurulmaktadır. Kompostun fermantasyonu tünel içinde, kapalı bir ortamda gerçekleştirilmekte ve daha sonra aynı ortamda kompost pastörize edilmektedir (Şekil 5.2). Tünelin başlangıçtaki kuruluş maliyeti fazla, ancak ilerleyen yıllarda kompost hazırlama sırasındaki aktarma ve taşıma işlemlerinin ortadan kaldırılmasıyla daha ekonomik olmaktadır. Üretimin diğer kademeleri, çift odalı sistemi bulunan bir işletmede yürütülmektedir.
. Kuhn-Sohm Sistemi
Bu üretim sisteminde mantarlar kasalarda üretilir. Diğer sistemlerden farkı, kasaların çalışma holüne getirilmesi ve her türlü bakım ve hasat işlerinin burada uygulanmasıdır. Üretim odalarında bakım yapılmadığından kasalar birbiri üzerine daha yakın mesafelerde konmakta ve bir odadaki ranzalarda bulunan raf sayısı normalde 4-6 iken, buradan kasa sayısı 8-10 'na kadar çıkabilmektedir. Çalışma holüne getirilen kasalarda hasat makine ile yapılmakta ve yine hasat sonrası kasanın bakımında ki temizleme ve örtü toprağı ilavesi makineler yardımı ile yürütülmektedir. İşletmenin dezavantajı enerji tüketiminin fazla, sistemin kuruluşu sırasında komple alet ve makina satın alma mecburiyetinin olmasıdır. Ayrıca bir arıza (elektrik kesilmesi veya bir parçanın bozulması gibi) sırasında işlerin kısmen de olsa aksamasıdır. Şu anda Avrupa'da ancak bir iki büyük işletmede uygulanmaktadır.
Çekmece Sistemi
Kuhn-Sohm sisteminin biraz modifiye edilmiş şeklidir. Üretim üst üste konmuş raflarda yapılır. Bakım ve hasat sırasında raflar bulunduğu yerden özel kaldırıcı ve indirici tertibat vasıtasıyla alınır. Rafların hemen ön tarafında bulunan çalışma holünde gerekli bakım ve hasat işlemleri gerçekleştirilip, tekrar yerine konur Tam mekanize olmuş ve bilgisayar donatımı bulunan bir işletmede şeklidir. Büyük işletmelerde uygulanabilir. İlk yatırım maliyeti oldukça yüksektir.
Mantar Yetiştiriciliği Kitabı Prof.Dr.Atila GÜNAY
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!