Göknar cinsi 35-40 türle Kuzey Yarımkürenin mutedil ve serin bölgelerinde, Kuzey ve Orta Amerika, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da yayılmış ve dağılmıştır. Ülkemizde de 4 göknar türü bulunmaktadır. A. bornmülleriana, A. cilicica, A. equitrojani ve A. nordmanniana
Genç yaşlarda piramidal ve orta yaşlarda konik bir tepeye sahip, dalları gövdeye çevrel dizilmiş, herdemyeşil, boylu orman ağaçlarıdır. Kabuk açık gri renkli olup ince ve düzgündür, yaşlılarda kalın ve çatlaklıdır. Uzun sürgünler üzerinde tek tek ve iki taraflı dizilen yapraklar (tarağımsı diziliş) kısa, yassı ve alt yüzleri çift beyaz çizgilidir; koparıldığında sürgün üzerinde (iç içe iki daire halinde, çukur) bir iz bırakır. Kozalakları bir yılda olgunlaşır; biçimleri çoğunlukla silindirik, dik durumludur ve ağacın tepe kısmında yer alır. Kozalaklar olgunlaştığında (kışın) kolayca dağılır ve tohumlarını bırakır, dal üzerinde kozalak eksenleri kalır. Üretimi tohumla yapılır. Tohumlar ilkbaharda ekilirse, çimlenir ve fideler oluşur; fidanlar 2-3 yaşından sonra ya dikilir ya da şaşırtılarak yaşlandırılır.
Göknarlar genç yaşlardan itibaren kazık kök yaparlar. Toprak ve rutubet istekleri fazladır. Yüksek bir hava rutubeti isterler. Işık istekleri azdır, gölgeye dayanıklıdırlar, donlardan zarar görürler, kirli havaya özellikle zehirli gazlara karşı duyarlıdırlar.
- I. ABİES PİNSAPO - İSPANYOL GÖKNARI (PİNACEAE)
- II.ABIES CONCOLOR - GUMUŞI GOKNAR - KOLORADO AK GOKNARI (PINACEAE)
- III.ABİES NORDMANNİANA - DOĞU KARADENİZ -KAFKAS GÖKNARI (PINACEAE)
- IV. ABİES BORNMÜLLERİANA -ULUDAĞ-BATI KARADENİZ GÖKNARI (PINACEAE)
- V.ABİES EQUİ-TROJANİ - KAZDAĞI GÖKNARI (PINACEAE)
- VI. ABİES CİLİCİCA - TOROS GÖKNARI (PINACEAE)
- VI. ABİES CİLİCİCA - TOROS GÖKNARI (PINACEAE)
I. ABİES PİNSAPO - İSPANYOL GÖKNARI (PİNACEAE)
Yetiştiği Yer: İspanya'nın güneyinde, Rondo civarındaki dağlık bölgelerde yetişir.
Boy ve Çap: 25-30m. boy, 1m. gövde çapı, piramidal bir tepe (çapöm.) yapar.
Genel Özellikleri: İğne yapraklan kalın, kısa (1-1,5cm. uzunlukta), uç kısmı küt veya sivri batıcıdır. Çoğu göknarlarda olduğu gibi yassı, yani iki yüzlü değil, ladinlerde olduğu gibi hemen hemen dört köşelidir, iğne yapraklar koyu yeşil renkte, etrafa doğru dik olarak çıkmakta, sürgünü silindir şeklinde çevrelemektedir, (fırçamsı diziliş) Kozalakları 10-15 cm. uzunluğunda, alt tarafı dar, silindirik ve çapı 4-4,5cm. dir.
İklim ve Toprak İstekleri: Serin Akdeniz ikliminin ağacıdır, derin ve nemli topraklarda iyi gelişir, kuraklığa biraz dayanır, kireçli topraklarda da biraz yetişebilir. Donlara karşı dayanıklı değildir, güneşli veya yarı gölge yerlerde kullanılabilir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur.
Üretim tekniği: Üretimi tohum ve aşı ile yapılabilir.
Çok dekoratif bir görünüme sahiptir; park ve bahçelerde, çoğunlukla soliter (tek başına) kullanılır.
Kültivarları:
A.p.cv. 'Glauca' - İğne yaprakları mavi yeşil renktedir. A.p.cv. 'Argentea' - İğne yaprakları gümüşi gri renktedir. A.p.cv. 'Aurea' - İğne yapraklan sarımsı yeşil rentedir. A.p.cv. 'Fastigiata' - Sütun şeklindedir, dalları yukarı yönelmiştir. A.p.cv. 'Pendula' - Dallar aşağıya doğru sarkıktır. A.p.cv. 'Pyramidata' - Kısa ve konik formludur.
II.ABIES CONCOLOR - GUMUŞI GOKNAR - KOLORADO AK GOKNARI (PINACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey Amerika'nın batısında oldukça geniş bir coğrafi yayılışı vardır.
Boy ve Çap: 30-40m. boyunda, 1-1,2m. gövde çapında, konik tepeli, aşağıdan tepeye kadar sık ve bol dallanma gösteren bir ağaçtır.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu genç yaşlarda düzgün, gri kül renkli, yaşlı gövdelerde çatlaklıdır. Genç sürgünleri altuni yeşil, oldukça kalın ve çıplaktır. İğne yaprakları tırpan biçiminde dar ve 4-8 cm. uzunluğunda, ve uç kısımları genellikle küt, nadiren sivri, derimsi, alt yüzü mat, mavimsi gri, sürgünlerin her tarafına dik açı yapacak biçimde dizilmişlerdir. Kozalakları 8-14cm. uzunluğunda, silindirik, pullan önce yeşil sonra kahve renklidir; dış pulları görülmez. Park ve bahçelerde dekoratif görünümü ile soliter ya da grup halinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Güneşli, yarı gölge yerlerde, normal topraklarda yetişir; dona kuraklığa ve kirli havaya, kent iklimine dayanır; hızlı büyür. Toprak istekleri bakımından diğer Göknar türlerine nazaran en kanaatkar olanıdır. İç Anadolu'da endüstriyel kesimlerde kirli hava koşullan için önerilir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohum ve aşı ile yapılabilir. Kültivarları:
A.c.cv. 'Argentea' - Gümüşi yapraklıdır. A.c.cv. 'Aurea' - Yaprakları altın sarısı renklidir. A.c.cv. 'Conica' - Konik bodur bir çalıdır. A.c.cv. 'Compacta' - Yaprakları gümüşi mavidir.
III.ABİES NORDMANNİANA - DOĞU KARADENİZ -KAFKAS GÖKNARI (PINACEAE)
Yetiştiği Yer: Geniş yayılış bölgesi Kafkasya'dadır. Kafkasya ile Kuzeydoğu Anadolu'nun dağlık yörelerinde bulunur.
Boy ve Çap: 40-50m. boya ulaşan geniş konik piramidal tepe yapan gri gövdeli bir ağaçtır. Çok sık bir dallanma yapar. Alt dalları yanlara doğru horizontal yönelir ve hafifçe aşağı doğru sarkar.
Genel Özellikleri: Genç sürgünleri yeşilimtrak sarı renkte olup üzeri kısa, sık, esmer tüylerle örtülmüştür. İğne yaprakları 2-2,5cm. uzunluğunda, parlak koyu yeşil renkte uç kısımları kertikli veya küt, alt yüzeyleri çift beyaz çizgilidir.(stoma bandı) Kozalakları 15-20cm. uzunluğunda, 5cm. çapında, üstte daralan silindirik biçimli ve uçları sivricedir; önce yeşil sonra koyu kahve renkli, dış pulları iç pullardan daha uzundur ve geriye doğru kıvrıktır. Dekoratif bir park ağacıdır; soliter ya da gruplar halinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Bol yağışlı ve nemli deniz ikliminden, serin derin nemli topraklarda yetişir. Tam bir gölge ağacıdır. İlkbahar donlarına duyarlıdır. Kent iklimine dayanır. İlk gençlik devresinde (1-20 yaş arası) gayet yavaş gelişme gösterir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohum ve aşı ile yapılabilir. Kültivarları:
A.n.cv. 'Aurea' - Yaprakları sarı alacalı
A.n.cv. Tortifolia' - Yaprakları dönük ve kıvrık
A.n.cv. ' Alba spicata' - Sürgünleri beyaz
A.n.cv. ' Brevifolia' - Yaprakları küçük kısa bodur formlu çalı
A.n.cv. 'Pendula' - Sürgünleri ve dalları sarkık
A.ncv. 'Glauca' - Yaprakları mavi yeşildir.
IV. ABİES BORNMÜLLERİANA -ULUDAĞ-BATI KARADENİZ GÖKNARI (PINACEAE)
Yetiştiği Yer: Ülkemizin özgün bir göknar türüdür. Kuzey Anadolu'da Kızılırmak (Bafra) ile Uludağ arasındaki Batı Karadeniz ve Marmara Bölgesine yayılmıştır.
Boy ve Çap: 30-40m. boy, 1,4 m. kadar gövde çapı ve dar piramidal bir tepe (4-6m.) yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu gri, genç sürgünleri kahve renklidir. 2-3cm. uzunluğundaki iğne yaprakları tarağımsı dizilmiş, alt yüzleri çift beyaz çizgili (stoma çizgisi), üst yüzleri parlak koyu yeşildir. A. nordmanniana 'ya Çok benzer ama sürgünlerinin parlak ve çıplak olmasıyla ayırt edilir. Silindirik ve dik durumlu kozalakları 15-20cm. uzunluğunda olup, 4-5cm. çaplı ve pulları geriye doğru kıvrıktır. Park ve bahçelerde geniş çim alanları üzerinde çok dekoratiftir, grup halinde ya da soliter kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Nemli ve serin deniz ikliminde, derin balçık yopraklar üzerinde iyi gelişir. Gölge ağacı olup, ilkbahar donlarına biraz duyarlıdır, kireçten kaçınır.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
V.ABİES EQUİ-TROJANİ - KAZDAĞI GÖKNARI (PINACEAE)
Yetiştiği Yer: Türkiye'de (Çanakkale/Kazdağı) mevzii bir yayılış gösterir. A. cephalonica x A. bornmülleriana nın doğal melezi kabul edilir.
Boy ve Çap: 2O-25m. boy, dar-konik bir tepe (6m.)yapar.
Genel Özellikleri: Taze sürgünleri kırmızı kahve renkli ve tüysüzdür. İğne yaprakları A. bornmülleriana' ya benzer. Kozalakları 15-20cm. uzunluğunda ve silindiriktir, dış pulu uzundur ve dıştan gözükür. Park ve bahçelerde kullanımı yaygın değilse de önemli bir park ağacı olup soliter ya da grup içinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Deniz ikliminden ve serin Kuzey yamaçlardan hoşlanır, derin bakçık topraklarında iyi gelişir ve hızlı büyüme gösterir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
VI. ABİES CİLİCİCA - TOROS GÖKNARI (PINACEAE)
Yetiştiği Yer: Ülkemizde, Akdeniz bölgesinde (Burdur'dan Kahramanmaraş'a kadar) Toros dağlarında yayılış gösterir.
Boy ve Çap: 25-30m. boy ve konik dar piramit bir tepe (6m.) yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu gri, gençken düz, yaşlanınca boyuna çatlaklıdır. Genç sürgünleri gri esmer, parlak ve çıplak veya üzeri ince esmer tüylüdür. Doğal Göknar türlerimiz içerisinde en büyük kozalaklı olanıdır. Kozalakları 15-25 cm. uzunluğunda ve 5-6cm. çaplıdır; pulları yelpaze biçimindedir, dış pul iç puldan kısa olduğu için dışarıdan görünmez.
İyi bir park ağacıdır, soliter yada gruplar halinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Akdeniz ikliminde, dağların kuzey yamaçlarında, nemli derin topraklar üzerinde iyi gelişir. Gölge, yarı gölge ağacıdır. Kirece dayanır, hızlı gelişme gösterir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!