Bu familya 15 cinsi ve 140 kadar türü ihtiva eder.Güney ve Kuzey yarımküremizin ormanlarında geniş yayılış gösterir. Bu familya mensuplarından Juniperus (Ardıçlar) yaklaşık 60 türle temsil edilir.
Botanik özellikleri: Yapraklar daimi yeşil, pul yaprak ve iğne yaprak halindedir.Pul yapraklı olanlarda yapraklar karşılıklı, iğne yapraklı olanlarda ise yapraklar çevrel dizilmişlerdir. Her iki yaprak tipine bazı türlerde bir arada rastlanır.
Bazı taksonlar bir cinsli bir evcikli, bazılarıda iki evciklidirler.
Gruplar halinde bulunan erkek çiçekler yan durumludurlar.
veya kısa sürgünlerin ucunda terminal olarak da görülürler. Dişi çiçekler genellikle karşılıklı veya çevrel dizilmiş karpel veya karpele benzeyen kısa pullardan oluşmuştur. Herbir karpelin altında iki veya çok sayıda dik duran tohum tomurcukları vardır.
Kozalak odunsu veya deri gibi sert yapıdadır ya da yarı etlidir (üzümsü). Karpeller karşılıklı veya çevrel dizilmiştir.
Cupressaceae familyasındaki ağaçların gövde kabukları, asma gövdelerinde olduğu gibi, uzunlamasına şeritler halinde yol yol çatlaklıdır.
I.CUPRESSUS SEMPERVİRENS: ADİ SERVİ - AKDENİZ SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
II.CUPRESSUS ARİZONİCA: ARİZONA SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
III.CUPRESSUS GOVENİANA: KOKULU SERVİ, LİMON SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
IV.CUPRESSUS MACROCARPA:
Bu familya kozalak yapısına göre üç alt familyaya ayrılır:
- 1. Thujoideae: Kozalak eksenine karşılıklı olarak dizilmiş olan kozalak pulları (karpelier) biri birini
kiremitvari örtmüştür.(Thuja, Biota, Calocedrus, Libocedrus, Thujopsis) - 2. Cupressoideae: Odunsu olan kozalak pulları kalkan şeklindedir ve bunlar kozalak eksenine karşılıklı
olarak dizilir, yan kenarları biri birinin üstünü kapatmaz, yanyana durur; açılır dağılmaz. (Cupressus,
Cupressocyparis, Chamaecyparis) - 3. Juniperoideae: Hiçbir zaman açılmayan etli, üzümsü kozalak yaparlar.Kozalak pulları üçlü çevrel veya
karşılıklı dizilmişlerdir. (Juniperus, Arceuthos)
CUPRESSUS(SERVİLER)(CUPRESSACEAE)
Bu cinsin Kuzey Amerika'da Oregon'dan Meksika'ya; Akdeniz rejyonundan Himalaya ve Çin'e kadar, Yeni ve Eski Dünya'ya yayılmış takriben 20 türü ve bu türlerin çeşitli alt taksonları vardır.
Herdem yeşil ağaç ve çalılardır. Sürgünleri dört köşeli veya yuvarlakçadır. Sürgünlere çapraz karşılıklı (dört sıra halinde) dizilmiş pul yapraklar birbirlerinin üzerine sıkıca kapanmıştır. Pul yaprakların kenarları dişlidir ve sırt taraflarında yağ bezeleri vardır. Erkek çiçekleri terminal durumlu, küçük, uzunca silindiriktir. 6-12 puldan oluşan kozalakları odunsudur, küre biçimlidir, iki yılda olgunlaşır.
Chamacyparis (Yalancı Serviler)'ler servilerden sürgünlerinin basık; kozalaklarının küçük ve bir türü hariç bir yılda olgunlaşması ile ayırt edilebilirler. Uygun iklim koşullarının bulunduğu yerlerde, rutubetli saf kum topraklarında, hafif veya ağır balçık veya kurak kireçli topraklara kadar, değişik özelliklerdeki topraklarda yetişebilirler. Genelde tohumla ve ilkbahar ekimleriyle yetiştirilirler, kültür varyeteleri ise çelik ve aşı yolu ile çoğaltılabilir. Çelikleme, temmuz ve ağustos aylarında yapılmalıdır.
Tüm serviler, park, bahçe, koruyucu şerit, ve canlı çit ağaçları olarak, özellikle gençlik dönemlerinde dekoratiftirler. Yeşil alan düzenlemeleri için önemli servi türleri aşağıdadır.
I.CUPRESSUS SEMPERVİRENS: ADİ SERVİ - AKDENİZ SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
Yetiştiği Yer: Türkiye, Kıbrıs, Rodos ve Girit adalarında; Lübnan, Suriye ve Filistin'den Kuzey iran'a kadar olan kuşakta yetişir. Ülkemizde doğal olarak toplu yayılışını Manavgat çayı yukarılarında kuytu bir vadide yapar; dağınık olarak da Silifke'den Antalya'ya kadar uzanır. 200 yıl kadar yaşar.
Boy ve Çap: 15-20m boy, dağınık (6m), ya da dar (2m) konik piramidal bir tepe yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabukları düz, ince uzun çatlaklıdır. Sürgünleri 4 köşeli, pul yaprakları koyu yeşil renkli ve sırtları çıkıntılı; ortasında uzun biçimli, çukur yağ bezeleri içerir. 8-14 pullu kozalakları 2-3 cm çapında ve kısa sürgünlerin ucunda tek tek yer alır. iyi bir perde ağacıdır.
İklim ve Toprak İstekleri: Tipik Akdeniz ikliminin ağacıdır; toprak isteği az, kireçli-taşlı topraklarda da iyi yetişir. Kuraklığa dayanıklıdır ancak şiddetli kış soğuklarına ve kar baskınına duyarlıdır.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohum ve çelikle yapılır. Kültivarları:
Ülkemizde en çok yetişen iki varyetesi şunlardır.
C.s. var. horizontalis - (Yatay dallı servi/ Doğu servisi) Ülkemizde doğal olarak yetişen bu varyete, 15-20m boy, geniş konik tepe(6m çap) yapar. Koyu renkli pul yaprakları, sık dokusu ve koyu görünümü, yatay uzanan dalları ile dikkati çeker. Özellikle rüzgar perdesi kuruluşlarında yer alır. Budanarak biçimlendirilebilir. Soliter olduğu kadar kızılcam ve fıstık çamı ile güzel grup karışıklığı yapar, kitle ağacı da olabilir.
C.s. var. Pyramidalis - (Ehrami-Piramidal Servi-Mezarlık Servisi) iran'da elde edildiği sanılan bu servi çeşidi 30-35m boy ve dar dik, stun biçimli bir tepe (2m çap) yapısı,siyaha yakın koyu yeşil bir renk ve sıkı bir doku gösterir. Dalları yukarı doğru gövdeye paralel bir uzanım gösterir. Ülkemizde mezarlıklarda, cami ve türbelerde görüldüğünden park ve bahçelerde kıllanılmak istenmez.
II.CUPRESSUS ARİZONİCA: ARİZONA SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey Amerika'da, Kuzey Meksika ve Teksas'ta yetişir ve 2000m yükseğe çıkar.Ülkemizde de yetiştirilir ve çok kullanılır.
Boy ve Çap: 10-15m boy ve piramidal bir tepe (4rr> çap) yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu kırmızı- kahve renkli ve çatlaklıdır. Mavi- yeşil pul yapraklan 4 köşeli sürgünler üzerinde yer alır., uçları sivridir. Olgun kozalakları 2,5-3cm çaplı kırmızı-kahve renkli ve mavi dumanlıdır; 6-8 karpelden oluşur.Mavi-gri-yeşil yaprakları ve piramit formu ile park ve bahçelerde soliter ya da 2-3'lü gruplar halinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Sıcak ve kurak iklimlerde yetişir. Işık ağcıdır. Toprak istekleri bakımından kanaatkardır.
Budama Durumu: Budanmaan kullanılır. Üretim tekniği: Üretimi tohumla ve aşı ile yapılır. Kültivarları:
C.a. ev. "Compakta" - Top biçimli sık dallı, mavi-yeşil iğne yapraklı ve 2-3m boyludur. C.a. ev. "Conika" - Konik biçimli, mavi-gri yapraklı ve dona duyarlıdır.
C.a. ev. "Glauca" - Mavi ya da gümüşi-gri yapraklı, dar-piramit biçimlidir. Kireçli topraklarda ve siper altında yetişebilir, dona karşı duyarlıdır.
III.CUPRESSUS GOVENİANA: KOKULU SERVİ, LİMON SERVİSİ (CUPRESSACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey Amerika'da tepelik arazide yetişir. Ülkemizde de yetiştirilir. Boy ve Çap: 10-12m boy, geniş-konik bir tepe (5m çap) yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu koyu kırmızı-kahve renklidir. Pul yaprakları açık yeşil ve oval biçimli, uçları sivri ve yağ bezelen belirgindir. Ovuşturulduğunda limon kokusu verir. Kozalakları 6-18mm çaplı parlak koyu-kahve ve 8-10 karpellidir. Park ve bahçelerde gruplar halinde ya da soliter olarak kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Sıcak nemli deniz ikliminde yetişir. Kuru topraklarda da yetişebilir. Kış soğuklarına duyarlıdır.
Budama Durumu: iyi bir perde ya da çit ağacıdır, budanmaya yatkındır. Üretim tekniği: Üretimi tohumla ve aşı ile yapılır.
IV.CUPRESSUS MACROCARPA:
MONTERİ SERVİSİ - BÜYÜK KOZALAKLI SERVİ (CUPRESSACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey Amerika'nın batı kıyılarında (Kaliforniya-Monteri dolayları) yetişir.Ülkemizde de yetiştirilir. Boy ve Çap: 20-25m boy, geniş-piramit bir tepe yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu esmer-kırmızı levhalar halinde çatlaklıdır. Sürgünleri 4 köşeli pul yaprakları koyu yeşil, uçları kütçe, sırtlarında belirgin olmayan uzun yağ bezeleri vardır. Kahve renkli kozalakları 2,5-3cm çaplı, yuvarlak ve 8-12 puldan oluşur. Perde ağacı olarak , soliter ya da grup kompozisyonlarında kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Genellikle sıcak Akdeniz iklimini sever, kışlara adi serviden daha duyarlıdır. Tuzlu topraklarda da yetişebilir.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur.
Üretim tekniği: Üretrimi tohum, çelik ve aşı ile yapılır.
Cm. ev. "Fastigiata" - Akdeniz piramidal servisi gibi sütun şeklindedir.
Cm. ev. "Lutea" - Son sene sürgün ve yaprakları parlak sarı renklidir, ikinci yılda yeşil renge dönüşür.
Cm. ev. "Gold crest" - Orta büyüklükte, dar konik bir tepe oluşturan bir ağaç.Henüz pul yaprağa dönüşmemiş gençlik yaprakları tüy gibi yumuşak ve göz kamaştıracak şekilde sarıdır.
Cm. ev. "Donald Gold' - Dar konik bir ağaç olup, sürgün ve yaprakları koyu altın sarısı renktedir. Cm. ev. "Variegata" - Genç sürgünleri beyaz alacalıdır.
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!