ve Asya'da çeşitli taksonları ile geniş ormanlar kurarken bugün bir türü (T. Distichum) Kuzey Amerika'nın
güneydoğusunda, diğer türü (T. Mucronatum) ise Guetamala'dan Meksika'ya Güneybatı Teksas'a kadar uzanan
bölgelerde yetişen iki türü kalmıştır. Batı Anadolu'da, Kütahya Tunçbilek'de linyit ocaklarında fosillerine
rastlanmıştır.
Kışın yapraklarını döken, bataklıklarda yaşayan, su içinde 1m. ye kadar yukarıya çıkan hava kökleri (solunum kökleri) yapan ağaçlardır. Bataklık servisinde hem uzun hem de kısa sürgün vardır. Yapraklar açık yeşil renkte ve yumuşaktır, sürgünlere sarmal olarak dizilmişlerdir. Uzun sürgünler üzerindekiler kısa ve pul yaprak halinde, kısa sürgünler üzerindekiler de uzun iğne yaprak halindedir. İğne yapraklar ışığa yöneldiklerinden dip tarafları kıvrılmıştır; kısa sürgünlerde iki sıra üzerinde tüysü yaprak (üç veya daha fazla yaprakçıktan meydana
gelen bileşik yaprak) görünümünde dizilmişlerdir. İlkbaharda canlı yeşil, yaz aylarında sarımtrak yeşil, sonbaharda da kırmızımtrak kahverengine dönüşür, yaprakların alt yüzeylerinde soluk gri renkte stoma bantları vardır. Bir yılda olgunlaşan kozalakları, küremsi biçimde ve pulları kaynaşmış durumdadır; pulları dağılmaz.
I.TAXODİUM DİSTİCHUM - AMERİKAN BATAKLIK SERVİSİ (TAXODIACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey Amerika'nın güneydoğu kesiminde, Texas- Florida arasında, özellikle Mississippi nehri kıyısı bataklıklarında ve Mexica'da yetişir. Ülkemizde de yetiştirilmiştir.
Boy ve Çap: Vatanında 30-40m. ye kadar boylanabilen, 1.2-3 m. çap yapabilen gençlikte konik, piramidal, ileri yaşlarda geniş ve dağınık tepeli ağaçlardır.
Genel Özellikleri: Gövde silindirik değildir, uca doğru fazlaca incelir.Bataklık yerlerde veya çok rutubetli topraklarda yetişen fertlerin dip kısımları belirgin biçimde geniş ve olukludur. Bu gibi yerlerde aynı zamanda, köklerden toprak yüzeyine çıkmış, 50-60cm. boyunda, 15-30cm. çapında silindirik veya konik şekilli, odunsu ve iç kısımları boş 'hava kökleri' görülür. Kırmızımtrak kahverengindeki kabukları lifli olup, uzunlamasına ince şeritler halinde soyulur. Genç ana sürgünler önceleri yeşil veya gri yeşil, daha sonra parlak kahverengindedir. Sonbaharda dökülen kısa sürgünlerin dairesel izlerini üzerlerinde taşırlar. Sürgünlerin uçlarında yer alan kısa sürgünler dökülmediği halde, yan durumlu kısa sürgünler sonbaharda yaprakları ile birlikte dökülürler. Bir yılda olgunlaşan kozalakları 2-3cm. uzunluğunda, yuvarlak ya da oval biçimli ve kısa saplıdır.
İklim ve Toprak İstekleri: Ilıman iklimlerde; bol güneşli -yarı gölge yerlerde, nemli ıslak topraklarda ve bataklıklarda yetişir. Kil ya da killi balçık topraklarda iyi gelişirler. Kışa ve kent iklimine dayanır, ama gençlikte donlara duyarlıdır, ışık isteği azdır. Subasar sahalarda, ıslak topraklarda, su kıyılarında soliter ya da küçük gruplar halinde kullanılır.
Budama Durumu: Budanmasına gerek yoktur.
Üretim tekniği:. Üretimi tohumla yapılır.
Kültivarları:
T. d. ev. 'Fastigiatum' sütun formlu ve dik büyümeli bir çeşittir.
T.d.cv. 'Pendula' geniş tepeli ve sarkık formludur.
TAXACEAE
Bu familyanın 3 cinsi ve 13 türü vardır. Cinsleri Torreya (Tumion), Taxus ve Austrotaxus'dur. Son cins monotipiktir (Bir türle temsil edilir.)
Bu familyaya giren taksonlarda iğne yapraklar herdem yeşildir, sürgünlere sarmal dizilmiştir. Çoğunluğu bir cinsli iki evciklidir (nadiren bir evcikli olanları vardır). Çiçekler yaprağın koltuğunda teker teker (Torreya'da) veya küçük küresel şekilde kurul halindedir.(Taxus'da kısmen, Torreya'da tamamen).
TAXUS (PORSUKLAR) (TAXACEAE)
Doğu Asya, Anadolu, Kuzey Afrika, Avrupa ve Kuzey Amerika'da doğal yetişen 7 türü vardır. Porsukların ağaç, ağaççık ya da çalı formları bilinmektedir.
Gövde kabukları kırmızı-kahve ve çınardaki gibi ince pulludur. Sürgünleri gövdeye düzensiz dizilidir. Herdemyeşil yapraklan sürgüne çok sıralı sarmal dizilmişlerdir, ışık durumuna göre tarak biçimini almışlardır. Üst yüzleri koyu yeşil alt yüzleri açık yeşil renkli yada gri yeşil veya sarı yeşildir, iğne yapraklar taxin denilen zehirli bir made içerir. Tohumu 1 yılda olgunlaşır; kuşlar tarafından taşınır, odun çürüğü, nemli yosunlar ve ölü örtü üzerinde kolayca çimlenir. Çok yavaş büyürler. Kütük sürgünü verirler.
Rutubetli ve mineralce zengin, kireçli derin ve gevşek topraklarda iyi gelişirler. Kuraklık, yüksek sıcaklık ve fazla sudan zarar görürler; rüzgara duyarlıdırlar.Gölgeye çok dayanıklıdırlar, budamaya yatkındırlar, çit tesislerinde ve mezarlıklarda kullanılırlar.
Ülkemizde doğal olarak yetişen ve yetiştirilen türü Taxus baccata'dır. ........
I. TAXUS BACCATA - ADİ PORSUK (TAXACEAE)
Yetiştiği Yer: Kuzey ve Orta Avrupa, Akdeniz ülkeleri , Azor adaları, Türkiye ve Kafkasya'da yetişir. Ülkemizde en çok Istranca ve Karadeniz dağları ormanlarında, dağınık olarak da Marmara, Ege ve Hatay (Amanos)dağlarında yetişir.
Boy ve Çap: 15-25m. boy, yuvarlakça veya geniş konik bir tepe (10-15m.) yapar, sık ve çok esnek dallıdır.
Genel Özelliklen: Gövde kabuğu kırmızı kahve renkli, ince levhalar halinde ve ince çatlaklıdır. Toprağa kadar dallanır. Genç sürgünleri yeşil, iğne yaprakları 1 -3cm. uzunluğunda,iki sıralı, üst yüzü parlak koyu yeşil, alt yüzü açık yeşil renklidir.
İklim ve Toprak İstekleri: Ilıman deniz ikliminde; bol güneşli-gölge yerlerde kuru-asidik topraklarda yetişir. Besince zengin, taze ve serin, kireçli balçık ve kil topraklarında iyi gelişir.Koyu gölgeye, kışa ve kent iklimine dayanır, rüzgâra ve donlara duyarlıdır.
Budama Durumu: Kütük sürgünü verir, budamaya yatkındır. Makasla şekil verme yaz aylarında yapılmalıdır. Üretim tekniği: Üretimleri tohum, çelik veya aşı ile olur.
Çok iyi bir çit bitkisidir. Sürgün, yaprak ve tohumları son derece zehirlidir, hayvanların otlak ve çayır alanlarına ve çocuk bahçelerine gerek görülmedikçe bu bitkilerin dikilmemesine özen gösterilmelidir. Kültivarları:
Birçok varyete ve çeşiti de makbul süs bitkileridir. T.b.cv. 'Adpressa' - En çok 3m. ye ulaşan bodur bir çalıdır, iğne yaprakları mavimsi renklidir.
T.b.cv. 'Adpressa Aurea' - Bir önceki kültüvara benzer ancak sürgün uçları altın sarısı, iğne yaprakları da sarı alacalıdır.
T.b.cv. 'Fastigiata' -Geniş sütun şeklinde, gençlikte dar piramidal, yaşlılarda geniş piramidal, 3-5 m. ye ulaşan bir formdur. Dalları kısa ve yukarıya yönelmiştir.
T.b.cv. 'Fastigiata Aurea' - 6-8m. boylu, 1.2-1.5 m. tepe çaplıdır, sürgünleri ve iğne yaprakları aituni sarı renklidir.
T.b.cv. 'Repandens' - Küçük ve yatık gelişmeli, 50-70cm. boylu, 2-3m. geniş tepelidir. Toprakların örtülmesinde ve yeşillendirilmesinde kullanılır.
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!