Carpinus cinsinin Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişen 26 kadar türü vardır. Bunlardan ikisine (C. betulus, C. orientalis) Ülkemizin değişik bölgelerinde rastlanmaktadır.

Kışın yapraklarını döken ağaç ve boylu çalılardır. Gövde kabuklan gri renkli, düzgün veya bazı taksonlarda levhalar halinde çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgünlere iki sıralı sarmal (almaşlı) dizilmişlerdir. Fagus (kayın) larda olduğu gibi sürgünlerle dar bir açı yapmazlar, sürgünlere tamamen yatmış vaziyettedirler. Yaprakların kenarları keskin, çift sıralı dişlidir. Orta damarla dar açı yapan yan damarlar 7-14 çift olup, birbirine paralel uzanırlar ve yaprak ayasının alt yüzünde belirgin olarak çıkıntılıdırlar.

Işık isteği az,gölgeye dayanıklıdır (gölge ağacıdır)Nem ve toprak istekleri yüksektir. Kütük sürgünü verme özelliği fazladır.

Ülkemizde yetişen doğal türleri:

I.CARPİNUS BETULUS - ADİ GÜRGEN - BATI GÜRGENİ

Yetişme Yeti: Avrupa'dan iran'a kadar

yayılır ve ülkemizde de yetişir. 150 yıl kadar yaşar. Anadolu'da güney bölgelerde yoktur.

Boy ve Çap: 15-20m boy, yuvarlak-geniş bir tepe (8-1 Om) yapar. Çok iyi sürgün verir.

Genel Özellikleri: Tomurcukları sivri, iki sıralı ve almaçlı; Yaprakları uzunca oval, sivri uçlu, kenarları ince, çift dişli; üstü mat, altı açık yeşil; 5-12cm uzun 2.5-5cm geniş, sonbahar renklenmesi sarıdır. Çiçekleri dikkat çekmez, meyve demeti salkımımsi ve dekoratif görünümlüdür. Gençlikte yavaş büyür sonra hızlanır. Sık yeşil çit oluşturmaya, rüzgar perdesi tesisine yatkındır. Kuşları barındırır.

İklim ve Toprak İstekleri: Ilıman iklimlerde, bol güneşli-gölge yerlerde kuru-nemli ya da ıslak kireçli, ağır balçık ve kil toprakları üzerinde yetişir. Yarı gölge türüdür. Kent iklimine, donlara ve fazla suya dayanır. Rüzgarlı yerlere de uyum gösterir.

Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur.

Üretim tekniği: Tohumla yapılır.

Kültivarları:

C.b. ev. 'Purpurea' - Körpeyken yapraklan kırmızıdır.

C.b. ev.' Ouercifolia' - Yaprakları meşelerinki gibi loplu ve kenarları keskin dişlidir.

C.b. ev. 'Fastigiata' - Stun formu ile dikkat çeker. Soliter kullanılır.

C.b. ev. 'Pendula' - Dallan aşağıya doğru sarkıktır.

C.b.ev. ' Variegata' - Yaprakların üzeri sarımtrak-beyaz renkte alacalıdır.

II.CARPİNUS ORİENTALİS - DOĞU GÜRGENİ

Yetişme Yeri: Ülkemizde daha çok Akdeniz bölgesinde yetişir. Diğer bölgelerde de az miktarda bulunur.

Boy ve Çap: 5-6m boy yuvarlak bir tepe yapar. Ufak bir ağaç veya boylu bir çalı görünümündedir.

Genel Özellikleri: Gövde kabuğu düzgün gri renklidir. Genç sürgünler kırmızımtrak-kahverengindedir. Sık ve sürgüne yatık uzun tüylerle örtülmüşlerdir. Yapraklar yumurta veya yumurtamsı-mızrak biçiminde, dip tarafı yuvarlak veya hafif yüreksidir. 3-6 x 2-3cm boyutlarındadır. Üstü parlak koyu yeşildir. Tohumu küçüktür. Grup tesislerinde, rüzgar perdesi oluşturmada kullanılır.

İklim ve Toprak İstekleri: Deniz iklimli yerlerde, kuruve yarı nemli, kumlu balçık toprakları üzerinde yetişir. Kireçli topraklara da dayanır.

Budama Durumu: iyi bir çit bitkisidir, iyi sürgün verir.

Üretim tekniği: Tohumla yapılır.

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!