Çoğunlukla ağaç veya boylu çalı halinde, kışın yaprağını döken (ender olarak herdem yeşil), odunsu bitkilerdir. Tomurcukları kiremitvari dizilmiş olan çok sayıda pullarla örtülmüştür. Çoğunlukla sürgünler pseudo-terminal tomurcuklu olup yan tomurcuklar sürgünlere iki sıralı sarmal (almaşlı) dizilmiştir. Sade yaprakların dip tarafı genellikle çarpıktır (asimetriktir), kenarları dişli ender olarak da tamdır; tüysü damarlıdır. Erdişi veya bir cinsli çiçekler, cinslere göre, teker teker veya kurullar halinde bulunurlar. Meyve nus ya da çekirdekli sulu meyvedir.
CELTİS (ÇİTLENBİK) (ULMACEAE)
Celtis cinsinin, Dünyanın tropik- subtropik ve ılıman bölgelerinde dağılmış 70 kadar türü vardır. Ülkemizde de birkaç türü doğal olarak yetiştirilir.
Kışın yaprağını döken veya trobik-subtropik bölgelerde de herdem yeşil ağaç veya boylu çalılardır. Gövde kabukları genellikle ince, gri renkte ve düzgün veya büyük siğilli - mantarlı, ileri yaşlarda da bir dereceye kadar pulludur. (Örneğin Kuzey Amerika'nın doğusunda geniş bir yayılışı olan C. occidentalis'de olduğu gibi.) Sürgünleri zigzagdır, tomurcuklar
sürgünler üzerinde iki sıralı sarmal dizilmiştir. Gürgenlerde olduğu gibi, sürgünlere yatmış vaziyettedir. Saplı (0,5-1,5cm.) yaprakların kenarları çoğunlukla keskin dişli veya dilimli dişli ya da tamdır; dip tarafları çarpık, uçları genellikle sivri veya damla uçludur; ana damar dipten üçlü olarak çıkar, çatallanmıştır. Nohut büyüklüğündeki çekirdekli sulu meyve küremsi veya ovaldir. Bazı türlerin olgun meyveleri tatlıdır, yenir. Tohumların etrafa dağılması kuşlarla olur. Gençlikte kütük sürgünü verebilirler.
Bazı türleri (Örneğin c. occidentalis) Amerika ve Avrupa'da yol ağacı olarak kullanılmaktadır. C. australis ise çoğunlukla mezarlıklar ile cami ve kilise avlularına dikilmektedir.
Ülkemizde yetişen 4 doğal türü şunlardır:
I.CELTİS AUSTRALİS - ADİ ÇİTLENBİK
Yetişme Yeri: Güney Avrupa- Akdeniz kuşağı, kuzey Avrupa ve ülkemizde yetişir ve yetiştirilir.300 yıl kadar
yaşar. .
Boy ve Çap: 10-25m boy, yuvarlak tepe (4-6m), Im'den fazla gövde çapı yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu gri ve düzgündür. Yaz yeşili yaprakları 5-15cm uzun, yürek biçimli, sivri uçlu, derimsi, kenarları çok dişli, üstü koyu yeşil ve pürüzlü, altı mat yeşil ve yumuşak tüylüdür.Mayıs-Haziranda
açan çiçekleri etkisizdir. Uzun saplı meyveleri, 9-12mm çapında yuvarlak olgunlaşırken turuncu ve sonra siyaha
yakın purpur renklidir. Etli kısmı yenir ve lezzetlidir. Park ve bahçelerde kitle teşkilinde, grup halinde ya da aile
ağacı olarak veya soliter kullanılır. Bizde cami ve türbelerde, mezarlıklarda çok yetiştirilmiş ve büyük gövdeler ve
tepeler oluşturmuştur. .. ,;
İklim ve Toprak İstekleri: Karaiçi iklimlerde; güneşli yarıgölge yerlerde ve kuru-humuslu topraklarda, ağır balçık ya da taşlı mineral topraklarda yetişebilir. Kent iklimine dayanır Işığı sever.
Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
II.CELTİS CAUCASİCA - KAFKAS ÇİTLENBİĞİ
Yetişme Yeri: Kafkasya, İran ve Ülkemizde yetişir.
Boy ve Çap: Adi çitlenbiğe benzer. Daha kısa boyludur, 15m'ye kadar boyianabilen küçük bir ağaçtır.
Genel Özellikleri: Adi çitlenbiğe göre yaprakları daha küçük (3-8cm) yumurtamsı veya baklava dilimi biçiminde, dip tarafı çok belirgin olarak çarpık, üst yüzü çıplak, alt yüzü grı-mavımtrak yeşil, tüylü veya çıplaktır. Meyve 10mm çapında açık kahve renginde veya kırmızımtrak-kahverengindedır Pürüzsüzdür.
İklim ve Toprak İstekleri: Karaiçi iklimlerde kuru ve sığ topraklarda yetişir dona ve rüzgara dayanıklıdır. Budama Durumu: Budamaya gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
III.CELTİS TOURNEFORTİİ - DOĞU ÇİTLENBİĞİ
Yetişme Yeri: Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya ile Ülkemizde Güney Anadolu'da yetişir
Boy ve Çap: 5-6m boy, yuvarlak tepe (3m) yapar. Ağaççık ya da çalı formundadır
Genel Özellikleri: Yaprakları 8cm uzun 3cm geniş, meyveleri 8mm çapındadır. Kirli san veya portakal sarısı rengindedir. Park ve bahçelerde soliter ya da grup halinde kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Karaiçi iklimlerde; çok kurak yerlerde yetişir, toprak isteği azdır Budama Durumu: Çit ve yeşil perde oluşturmaya uygundur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
Celtis occidentalis -Batı çitlenbiği Celtis glabrata - Parlak Yapraklı Çitlenbik
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!