Genç yaşlardan itibaren hızlı bir büyüme yaparlar ve çok kalın çaplara ulaşır, ulu ağaç halini alırlar, 500-600 yıl yaşarlar. Zamanla kalınlaşan gövdelerin içi çürüyüp boşaldığı (kovuklaştığı) halde yaşamlarına devam ederler. Kütük sürgünü verme özelliğine verme özelliğine sahiptirler.
Yaşlı gövdelerin kabuklarının dış kısmı, geniş levhalar halinde veya küçük pullar halinde çatlaklıdır. Yan tomurcuklan sürgünlere iki sıralı sarmal (almaşlı) dizilmişlerdir. Uzun saplı yaprakları, 3-7 loplu, lopların kenarları kaba dişlidir. Meyveleri, küre biçimli, büyük, bileşik ve saplıdır. Olgunlaştıktan sonra sonbahar ve kış ayları içerisinde dağılır.Üretimi genellikle tohumla yapılır.
Dere, nehir kenarlarını, vadi içlerini, tabansuyu yüksek düzlükleri tercih ederler. Fazla derine gitmeyen, yüzeysel ve geniş bir kök sistemi oluştururlar. Hava kirliliğine ve gaz zararlarına karşı dayanıklıdırlar.
I.PLATANUS OCCİDENTALİS (AMERİKAN BATI ÇINARI)
Yetişme Yeri: Kuzey Amerika'nın güney bölgelerinde yetişir; Avrupa'ya ve Ülkemize de getirilmiştir ve Ülkemizde çok yetiştirilmektedir.
Boy ve Çap: 30-40m. boya, 1-2.5m. çapa ulaşabilen dolgun gövdeli, yuvarlak tepeli ulu ağaçlardır.
Genel Özellikleri: Gövde kabuklarının rengi açık gri mat beyazdır. Genç gövde ve dalların kabukları büyük levhalar halinde kavlayıp döküldüğü halde, yaşlı ağaçların kabukları küçük pulludur, uzun süre dökülmez. Yaprakları 10-20cm. büyüklüğünde, çoğunlukla 3-5 lopludur; loopları fazla derin değildir; kenarları düz ya da hafif dişlidir. Meyveleri küre biçimli, 2,5-3,5 cm. çapındadır. Doğu Çınarının aksine 7,5-15 cm. uzunluğundaki bir sap
ucunda teker teker bulunur, birden fazla sayıda bir arada görüldüğü çok nadirdir. Park ve bahçeler için iyi bir aile ve kitle ağacıdır; gölgesi aranır, soliter kullanılır.Kent sokaklarında ve dar caddelerde kullanılması hatalı olur.
İklim ve Toprak İstekleri: Oldukça sığ bir kök sistemi oluştururlar, ormanlarda rutubetli düzlüklerde, nehir ve dere kenarlarında rastlanır.llıman iklimlerde; derin, taze, nemli topraklarda iyi yetişir; ağır-balçık ve kil topraklarına da uyar; ışık türüdür. Ülkemiz koşullarına uyum sağlamıştır.
Budama Durumu: Budanmasına gerek yoktur.
Üretim teJcn/ğ/:Üretimi tohumla yapılır
II.PLATANUS ORİENTALİS (DOĞU ÇINARI)
Yetişme Yeri: Güneydoğu Avrupa'dan Asya'ya (Himalaya'lara) kadar yetişir. Ülkemizde İç Anadolu ve kısmen Kuzeydoğu Anadolu hariç, deniz seviyesinden 1100m. yüksekliklere kadar, çok yaygındır, dere boylarında nehir kenarlarında, nehir deltalarında, sızıntılı ve çakıllı yamaçlar üzerinde bulunur. Bol gölge verir; anıt gövdeler oluşturur.
60/ ve Çap: 25m. boy, geniş ve çok yaygın bir tepe (20m. çap) ve 5m. den fazla gövde çapı yapar.
Genel Özellikleri: Gövde kabukları yavaş ve küçük pulcuklar halinde kavlar. Bu nedenle Batı Çınarından ayrılır ve gövdenin dallara kadar olan kısmı kabuklu görünür. Yapraklar 5-7 loplu, lopları derin oyuntulu ve 10-20cm. büyüklüğünde, açık yeşil renklidir. Meyveleri 2-2,5cm. çaplı, küre biçimli, bileşik ve 2-6 tanesi, uzun bir sap üzerinde yer alır.
İklim ve Toprak İstekleri: Ilıman iklimlerde; Batı Çınarı gibi, derin, taze ve verimli topraklarda iyi gelişir, nem isteği fazladır.
Budama Durumu: Budanmasına gerek yoktur.
Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
Kültivarları:
R o. var. cuneata - çeşidinin yaprakları 3-5 loplu, kısa saplı, ağaççık ya da çalı formundadır. Yunanistan'da ve Batı Anadolu'da yetişir.
P. o. var. cretica - çeşidinin yaprakları 5 loplu ve küçük meyvelidir. (1,5cm. çaplı) Doğal olarak Girit Adasında yetişir.
R o. ev. 'Digitata' - Yaprakları 3-5 loplu, derin parçalıdır ve loplar hemen hemen tam kenarlıdır.
R o. ev. 'insularis' - Küçük bir ağaçtır, yapraklar da küçülmüştür, ayanın dip tarafı kama biçiminde daralmıştır, derin parçalanmıştır, loplar daralmıştır.
III.PLATANUS ACERİFOLİA (MELEZ ÇINAR- AKÇAAĞAÇ YAPRAKLI ÇINAR) Yetişme Yeri: Doğu Çınarı ile Amerikan Batı Çınarının doğal bir melezi olarak kabul edilir. Boy ve Çap: 20-30m. boy, yaygın ve yuvarlak bir tepe (10-20m.) yapar, koyu gölge verir.
Genel Özellikleri: Gövde kabuğu büyük plakalar halinde kavlar. Serbest büyüdüğü zaman yana uzanan dalları, toprağa kadar sarkar. Yaz yeşili yaprakları 3-5 loplu, 15-25cm. genişliğinde ve parlak koyu yeşildir ve uzun süre dallarda kalır. Sonbahar renklenmesi sarıdır. Çiçekleri dikkat çekmez. Küremsi meyveleri bir sap üzerinde ikişer ikişer bulunur; ener olarak da 1 veya 3 tanedir. 2-2,5 cm. çapındadır ve sapı 10cm. kadar uzunluktadır. Sık dallanması ve üstün dayanma gücü nedeniyle kentlerde ve parklarda aile ağacı ve kitle elemanı olarak, gruplamalarda ve soliter kullanılır.
İklim ve Toprak İstekleri: Ilıman iklimlerde; bol güneşli ve güneşli yerlerde, kuru humuslu, taze derin topraklarda iyi yetişir; fakat kurak koşullara ve mekanik yaralanmalara, kömür tozuna, endüstri gazlarına, ekstrem iklim koşullarına dayanır, bu nedenle büyük kentlerde de kolay yetişir.
Budama Durumu: Budanmasına gerek yoktur. Üretim tekniği: Üretimi tohumla yapılır.
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!