Dünya'da ve Avrupa'da tohumculukla ilgili birçok iş ve işlem özelleştirilirken meyve- asma çoğaltım materyalleri çoğunlukla kaynak bitki, çeşit/anaç damızlık üretim parselleri tamamen devlete bağlı üretim kuruluşları veya kamu yararına çalışan yarı özerk teşekküller tarafından üretilmektedir. Baz materyal üretimleri ile görevli kuruluştan kaynak sertifikası bulunmayan üretim materyaline sonraki üretimlerde sertifika verilmemektedir.
Ülkemizde geçmişten beri meyve-asma çoğaltım materyallerinde düzenli bir üretim zinciri kurulamamıştır. Ülkemizde ismine doğru ve sağlıklı meyve ve asma fidanı üretimi Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü'nün 01.05.1989 tarih ve 6489 sayılı ilk talimatı sonucunda 1991 yılında başlatılmıştır. Piyasada üretimi yapılan çeşitler Bakanlıkça çeşit sahipleri ve çeşit özellik belgeleri olmadan herhangi bir denemeye dayanmaksızın tescil edilmişlerdir.
Çeşit sahiplerinin belli olmadığı bu meyve-asma çeşit ve anaçlarının baz materyal üretimlerinin de kimin tarafından yapılacağı halen çözülebilmiş değildir. 1990 yılında bir sefere mahsus Bakanlıkça tescil edilen çeşitlerle ilgili baz materyal üretimi konusunda problemler devam etmektedir.
05 Ocak 1997 yılında yayımlanarak yürürlüğe giren "Meyve ve Asma Çeşit Anaç Damızlığı Fidan Üretim Materyali ve Fidanlarının Sertifikasyonuna Ait Genel Esaslar Tebliği" meyvecilik sektöründe yaşanan problemleri çözmek amacıyla yayımlanmıştır. Ancak aynı Tebliğin 38 inci Maddesinin (a) ve (b) Bentleri üretimi yapılan çeşitlerde beş yıl süre ile kaynak sertifikanın aranmaması hükmü ile fidan/asma sertifikasyon sistemi amacına uygun şekilde Tebliği uygulanamaz hale getirmiştir. Aslında bu süre Bakanlığımızın kurum ve kuruluşlarının hazırlıklarını bu beş yıllık sürede tamamlamaları amacıyla konulmuş ancak bu süre içinde hiçbir hazırlık yapılmamıştır.
9 Temmuz 2006 tarihinde Meyve / Asma Çeşit / Anaç damızlığı Fidan Üretim Materyali ve Fidanların Sertifikasyonuna ait genel esaslar tebliğinde değişiklik yapılmasına dair tebliğ (2006/35) ile 23.01.2007 tarihli ve 26412 sayılı Meyve / Asma Çeşit / Anaç damızlığı Fidan Üretim Materyali ve Fidanların Sertifikasyonuna ait genel esaslar tebliğinde değişiklik yapılmasına dair tebliğ (2007 / 2) yayımlanmıştır.
5/1/1997 tarihli ve 22868 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Meyve ve Asma Çeşit/Anaç Damızlığı Fidan Üretim Materyali ve Fidanlarının Sertifikasyonuna Ait Genel Esaslar Tebliğinin değişik 38 inci maddesinin (a) ve (b) bentlerindeki süreler, narenciye, antepfıstığı ve zeytin için bir yıl uzatılmıştır.
Sonuç:
TÜGEM'in meyvecilikle ilgili üretim istasyonlarını kapatması diğer taraftan TAGEM'in kendisinin üretim ile ilgili değil araştırma ile ilgili görevleri olduğunu ileri sürerek bu alanda görev almaması, ismine doğru materyal üretiminin sağlanamaması sonucunu ortaya çıkarmıştır.
- 2004 Yılında Bakanlığımızın Tarımsal Destekler çerçevesinde uygulamaya koyduğu meyve-Asma üretim materyallerinin desteklenmesi, sertifikalı Fidan üretimini patlatmış ancak ismine doğru sertifikalı fidan üretimini sağlamamıştır. 2003 Yılında Sertifikalı Meyve Fidanı Üretimi (Çilek hariç) 4.764.287 adet iken Bu Miktar 2006 Yılında (Çilek hariç) 46.526.699 adet'e ulaşmıştır. Mevcut destekler çiftçilerin bahçelerden topladığı ve sadece çiftçinin beyanına göre isimlendirilerek sertifikalandırılan fidan veya üretim materyallerine verilmiştir. Böylece fidan sertifikasyon zincirinin kurulması için kullanılması gereken kaynak, düzeltilmesi için gayret sarf edilen bozuk sistemin daha da oturmasına sebep olmuştur. 2007 Yılında uygulamaya konulan çeşit bazında destekleme sistemi ise problemin ileriki dönemde daha da büyümesine sebep olacaktır.
Şöyle ki; Ülkemizde ucuz ve kolay üretilebilir olması sebebi ile büyük oranda Gemlik çeşidi zeytin fidanı üretilmektedir. Son uygulama ile Gemlik çeşidine daha az Ayvalık çeşidine daha çok destek verilmesi ile bazı çiftçilerin Gemlik çeşidi üreterek Ayvalık beyannamesi vereceği duyumları alınmaktadır. Sertifikalandırılan materyalin çok küçük boyda olması ve çeşit teşhisindeki zorluk sebebi ile dikilen fidanların yıllar sonra farklı çeşit olduğu anlaşılacak, Bakanlığımız çözülmesi zor bir problemle karşı karşıya kalacaktır.
Ayrıca, Yem Bitkilerin yapılan desteklemede Tohumluk Analiz Raporuna istinaden ödeme yapılması sebebiyle Yem olarak ithal edilen ve tohum özelliği olmayan ürünlerin desteklemeden yararlandırılmasına yol açmaktadır. Yem bitkilerinde, diğer bitki türlerinde olduğu gibi ülkemizde tescilli, yurt içinde sertifikalı tohumluk üretimi yapılan ve sertifikalı tohumluklara desteklemelerin yapılması öngörülmelidir. Bu şekilde çiftçilerimizin ismine doğru,kaliteli, üstün niteliklere sahip, kaliteli çeşitleri kullanmaları mümkün olacaktır.
Abdulmecit YESİL
Zıraat Yüksek Mühendisi
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!