Şap Hastalığı virüs adı verilen gözle görülemeyen küçük canlılar tarafından meydana getirilen çift tırnaklı hayvanlara özgü, çok bulaşıcı ve hızla yayılan bir hastalıktır.   Bu hastalık sığır, manda, koyun, keçi ve domuzlar yanında yabani çift tırnaklı hayvanlarda da görülür.                      

Hastalık hem ekonomik boyutuyla, hem de hayvan sağlığını etkilemesi nedeniyle çok sayıda ülkenin gündemini oluşturmaktadır.

Şap hastalığının meydana getirdiği kayıplar:      

             

• Süt ve et verimindeki kayıplar,
• Hayvanların gelişmesinde gerilik,
• Gebe hayvanlarda yavru atma,
• Özellikle genç hayvanlarda görülen oldukça yüksek oranda ölümler,
• Dış ticarete getirilen kısıtlamalardan doğan ekonomik kayıplar,
• Tedavi masrafındaki maliyet

Hastalık nasıl yayılır?

Virüs ile bulaşık malzemeler, meralar, yemler, sular, rüzgar, hasta çift tırnaklı yabani hayvanlar, sinekler ve hayvan bakıcılarının  hastalığın bir bölgeden başka bir bölgeye yayılmasında önemli rol oynarlar. Panayır, pazar, göçler ve kurbanlık hayvan hareketleri, hastalıklı bölgeden hayvan ürünlerinin çıkartılması, nakil araçları şap virüsünün bölgeden bölgeye, hatta bir ülkeden diğer ülkeye yayılmasına sebep olurlar.                 

Genel olarak bulaşma üç şekilde olur:

1.Doğrudan temasla bulaşma :

En yaygın bulaşma şeklidir. Hasta hayvan hareketleri bulaşmada önemli rol oynar.Hasta ve sağlam hayvanların bir arada bulundurulması ile hastalık oluşur.

.Hava yolu ile bulaşma:

Hastalık hava yoluyla da bulaşır. Rüzgarın yönü, hızı, hava sıcaklığı, havadaki nem oranı bulaşmada önemli faktörlerdir. Rüzgar ile hastalık etkeni daha uzun mesafelere de (60 km) yayılabilir.

3. Dolaylı  bulaşma:

-İnsan vasıtası ile bulaşma (celep, hayvan bakıcısı, hayvan sahibi, çiftçiler, misafirler vs.)

-Hastalığın doğal olarak bulunmadığı hayvanlar vasıtası ile bulaşma (kedi, köpek, kuşlar, fareler vs.),

-Hastalıklı malzemeler (yem, ot, su, vs.) ve nakil araçları ile bulaşma,

-Et ve et ürünleri ile bulaşma,

-Süt ve süt ürünleri ile bulaşma,

-Suni tohumlama ile bulaşma.

Hastalığın belirtileri nelerdir? 

Sığırlarda hastalık belirtileri; 

• Yüksek ateş,
• Titreme,
• Donuk ve cansız bakışlar,
• Salyalı ve şapırtılı ağız,
• Ağız, dil ve dudaklarda yaralar,
• Diş etlerinde hassasiyet ve içi dolu kabarcıklar, kabarcıklar birkaç saat sonra açılır ve açık kırmızı renkli yaralar meydana gelir
• Hassas ve ızdıraplı ayaklar,
• Ağır vakalarda tırnak düşmesi,
• Süt veriminde azalma,
• Buzağılarda ölüm.             

Koyunlarda klinik belirtiler;

Sığırlarda görülen belirtilere ilave olarak;

• Durgunluk,
• Halsizlik,
• Aniden oluşan topallık,
• Sürüden ayrı yatma isteği,
• Kuzularda ölüm.

Şap hastalığı insana bulaşır mı?
Şap hastalığı hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar arasında yer almakla birlikte, insanlar hastalığa karşı fazla  duyarlı değildir. Duyarlılık az olduğu için hastalık da oldukça seyrek görülür.İnsanlar, hasta hayvanların deri veya ağız mukozası ile temas ve yeterli ısı işlemi uygulanmamış (iyi pastörize edilmemiş) virüsle bulaşık sütleri içerek, çiğ sütten üretilen ve olgunlaştırılmayan peynirleri, yine yeterli ısı işlemi uygulanmamış, etleri tüketerek hastalığa yakalanabilirler.    Hastalık insandan insana geçmemektedir. Başlıca belirtiler ateş, yorgunluk, keyifsizlik, kollarda ve bacaklarda ağrılardır. Ağız içi kızarıktır. Ağızda, gırtlakta ve dudaklarda küçük ağrılı kesecikler oluşur. İlerlemiş olgularda bu oluşumlara, daha çok hayvan sahiplerinde, doğrudan temaslarda ellerde ve ayaklarda, genellikle de parmak uçlarında rastlanır.    

İnsanlarda hastalığın seyri iyidir. İyileşme 5-10 gün içerisinde görülür.

Korunma ve Kontrol

Kontrol tedbirlerinin amacı bulaşmanın önlenmesidir.

Böyle bir hastalıkla karşılaşılınca uygulanabilecek üç metod vardır. Bunlar; aşılama, aşılama ve kesim, sadece kesim. Hayvan hareketlerinin önlenmesi en etkili tedbirlerden biridir. İnsanların hastalığın olduğu çiftlikleri ziyareti önlenmelidir. Hayvan taşıyan araçlar dezenfekte edilmelidir.Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlar öldürülür yakılarak veya gömülerek imha edilir. Virüsün bulaştığı malzemeler, et, süt vb. ürünler imha edilir.  

Şap Hastalığı'na Karşı Önlemler

Şap hastalığının mücadelesinde alınacak önlemler iki yönden ele alınabilir.

1.Hastalık çıkmadan önce alınacak tedbirler:

• Duyarlı hayvanlara şap aşısının uygulanması,
• Yeni alınan hayvanlara şap aşısı yapılıp yapılmadığına dikkat edilmesi,
• Yeni alınan hayvanlara diğer hayvanlardan ayrı bir yerde karantina uygulanması (20 gün),
• Pazarda satılacak veya başka bir yere nakil edilecek hayvanlara en az 15-20 gün önceden şap aşısının yapılması ve Veteriner sağlık raporunun alınması,
• Ahırların girişlerinde bulundurulması gerekli paspasların veya giriş havuzlarının devamlı olarak sodyum karbonat, bakır sülfat, sitrik asit vb. dezenfektan maddelerle muamele edilmesi,

             

• Ahırlara hayvan bakıcılarından başkalarının sokulmaması,
• Hayvan bakıcılarının özel elbise ve ayakkabı ile ahıra girmelerinin sağlanması, bakıcıların diğer ahırlardan uzak tutulması.
• Sağımdan önce ellerin ve sağımda kullanılacak malzemelerin temizliğine dikkat edilmesi,
• Şüpheli vakalarda veteriner hekimden bilgi alınması.             

2. Hastalık çıktıktan sonra alınacak önlemler:

• Hastalıktan şüpheli hayvanların derhal ayrı bir yere alınması,
• Ahırlara giriş çıkışların yasaklanması, ilgililere haber verilmesi,
• Ahıra veya çiftliğe izinsiz kimsenin sokulmaması,
• Araçların çiftliğe girişinin engellenmesi,
• Yem, saman, altlık gibi malzemelerin giriş çıkışına izin verilmemesi,
• Hasta hayvandan bulaşan yataklık ve otların yakılması,
• Hasta hayvanlara ait sütlerin süt satıcılarına verilmemesi,
• Satıcıların çiftliğe sokulmaması,
• Hastalık sönüşüne kadar hayvan alım ve satımının yapılmaması,
• Ahırlar birden fazla ise, her biri için ayrı bakıcıların bulundurulması, şayet mümkün değil ise bakıcılarının çizme ve elbiselerinin her ahırda değiştirilmesi,
• Çevre ahır ve çiftliklerin ziyaret edilmemesi, yabancıların hayvanlarını görmeleri için çağırılmaması,
• Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlarla temas edenlerin, bu hayvanlara ait eşya, malzeme ve naklinde kullanılan vasıtaların dezenfeksiyonunun sağlanması,

  Ne Yapılmalı?

Hastalığın denetiminde; karantina önlemleri, transportun (hayvanların giriş çıkışı) önlenmesi ve dezenfeksiyonun (ahır ve meraların ilaçlanması) önemli yeri vardır. Hastalık yapıcı mikroorganizmayı içerebilen taze beyaz peynirlerin üç aylık olgunlaşma sürecini tamamlamadan tüketilmemesi ve pazarlarda satışının yasaklanması gerekmektedir. Hasta hayvanların etlerinin tüketilmemesi ve pazarlarda satışının yasaklanması gerekmektedir.

Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi Koordinatörlüğü

Uludağ Üniversitesi Kültür Merkezi altı Fethiye 16059 Nilüfer- Bursa

Tel: 241 53

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!