Ticari badem çeşitlerinin çoğu kendiyle uyuşmazdır (1). Bir başka deyişle, badem çeşitleri kendi çiçek tozlarıyla tozlandığı zaman ticari anlamda ürün veremez (kendine verimli bazı yeni çeşitler hariç). Bu nedenle, badem bahçelerinden meyve alabilmek için en az iki çeşidin birbirini “karşılıklı olarak tozlaması” esastır. Badem bahçelerinde karşılıklı tozlanmanın iyi bir şekilde sağlanamaması meyve tutumunu çok olumsuz etkiler (2). Özellikle, büyük badem bahçelerinde çiçek döneminde ağaç sıralarının birer çiçek duvarı oluşturuyor olması, arıların öteki çeşitlerin ağaçlarına gitmemesine, buna karşın sıralar üzerindeki aynı çeşide ait ağaçları ziyaret etmesine yol açar (3). Bu yüzden ticari badem yetiştiriciliğinde, belki de en önemli konu, başarılı bir tozlanmanın sağlanmasına yol açacak doğru bir bahçe dizaynının yapılmasıdır.
Badem ağaçlarının tozlanması aşağıdaki faktörler tarafından etkilenir (4):
a) çeşitlerin çiçeklenme dönemlerinin çakışması
b) çeşitlerin çiçek tozlarının karşılıklı olarak uyuşur olması
c) karşılıklı tozlanma için çeşitlerin bahçe içinde uygun bir şekilde yerleştirilmesi
d) bahçedeki arı kolonisinin kuvveti
e) çiçeklenme dönemindeki hava koşulları
(a) çeşitlerin çiçeklenme dönemlerinin çakışması: Bahçedeki badem çeşitlerinin çiçeklenme dönemleri birbirleriyle çakıştığı zaman ürün miktarı en yüksek düzeyde olur. Mevcut badem çeşitlerinin çiçek açma dönemleri arasında bir ay kadar farklılık bulunmaktadır. Bu nedenle çeşit seçerken çiçek açma zamanları birbiriyle çakışanları seçmek başarılı şekilde karşılıklı tozlanmanın gerçekleşmesi ve dolayısıyla iyi bir meyve tutumunun sağlanması için gereklidir. Badem çeşitleri erken, orta ve geç çiçeklenenler olarak gruplandırılır. Ülkemizde ilkbahar donları dikkate alınarak, özellikle geç çiçeklenen çeşitleri (örneğin: Ferragnes, Ferraduel, Cristomorto, vb) seçmek akıllıca olur. Eğer bahçedeki bazı çeşitler çiçeklenmesini tamamlayarak yapraklanmaya başladığı halde öteki çeşitler henüz çiçek açmamış ise ticari anlamda ürün almak olanaklı değildir.
Ülkemizde otuz yıldan fazla bir süredir bilinen ve ince kabuklu meyve yapan Nonpareil çeşidine tozlayıcı olarak önerilen / kullanılan Texas çeşidi çoğu yıllar Nonpareil çeşidinden 1 hafta kadar sonra çiçek açmaktadır. Bu durum, Nonpareil çeşidinin az ürün vermesinin nedeni olabilir (Prof. Dr. N. Kaşka ile kişisel görüşme).
(b) çeşitlerin çiçek tozlarının karşılıklı olarak uyuşur olması: Bazı badem çeşitleri öteki kimi çeşitlerle karşılıklı tozlanmada uyuşmazlık gösterebilir. Bu nedenle çeşitleri seçerken aralarında karşılıklı uyuşmazlık olmamasına dikkat etmek gerekir.
(c) karşılıklı tozlanma için çeşitlerin bahçe içinde uygun bir şekilde yerleştirilmesi: Badem üzerinde çalışan araştırıcıların hemen hepsi de badem ağaçlarının az meyve tutmasının esas nedeninin, ağaçların karşılıklı olarak iyi bir şekilde tozlanamaması olduğunu bildirmektedir. Birbiriyle karşılıklı olarak tozlanan çeşitleri yan yana birer sıra olacak şekilde (ardışık) dikmek ağaçların çok daha iyi bir şekilde tozlanmasını sağlayabilir (5). Çeşitler böyle ardışık dikildiği takdirde, arılar uçuş sürelerinin yaklaşık ¼’ünü de yandaki sıralara harcayarak daha başarılı bir tozlanmaya yol açar (6).
İki badem çeşidinin ardışık olarak dikime şekli (sıraların yönü aşağıya doğrudur)
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
A |
B |
A |
B |
A
|
|
A |
B |
B |
B |
A |
B |
A |
Üç badem çeşidinin ardışık olarak dikim şekli(sıraların yönü aşağıya doğrudur)
|
A |
B |
C |
A |
B |
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!