Yumurta; insan, özellikle çocuk beslenmesinde içerdiği besin maddeleri açısından önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle hayvancılıkta ticari yumurta tavukçuluğu önemli bir sektör halini almıştır.
Dünyada ve ülkemizde ticari yumurta üretimi artık kafes tavukçuluğu tarzında yapılmaktadır. Bu gelişmede rol oynayan etkenlerin başında kafes sisteminde iş gücü gereksiniminin azalması, hastalıkların daha iyi kontrol altına alınması, altlık sorununun ortadan kalkması ve bu sistemde tavukları yönetmedeki kolaylık gelmektedir.
Dünyadaki ticari yumurta tavukçuluğunun yaklaşık yüzde 70'i kafeslerde yapılmaktadır. A.B.D. de bu oran yüzde 90'a ulaşırken ülkemizdeki ticari yumurta tavukçuluğu da hemen hemen aynı oranda ve kafeslerde yapılmaktadır.
Kafes tavukçuluğunun giderek başarı kazanan bir yetiştirme sistemi haline gelmesi tavuğun kafes koşullarına büyük ölçüde adapte olabilmesine bağlıdır.
|
Günümüzde üretilen ticari yumurtacı hibritler genel olarak 3'e ayrılmaktadır. Bunlar; --- Beyaz yumurtacı, normal yapılı, Leghorn tipi --- Beyaz yumurtacı, cüce geni taşıyan, mini Leghorn --- Kahverengi yumurtacı, orta yapılı tavuklardır. Bunlardan mini leghornlar piyasaya henüz yeni girmektedir. Diğer iki tip beyaz ve kahverengi yumurtacılar ise en yaygın olanlarıdır. Kafeste ticari yumurta tavuğu yetiştiriciliği için civciv ve piliç büyütme; altlık, ızgara veya bunların kombinasyonları üzerinde yapılabileceği gibi civcivler daha ilk günden itibaren kafeslerde de büyütülebilirler. Civcivlerin kafeste büyütülmeleri sırasında karşılaşılan en büyük sorunlardan biri ısıtmadır. Bunun için civcivlerin konulduğu kafes üst bölmeleri üzerine belirli aralıklarla, radyantlar konulur ve bunların seviyeleri sıcaklık isteğine göre ayarlanabilir. Civcivler büyüdükçe alt katlara aktarılarak yerleri genişletilir. Kafes boyutları imalatçı firmaya göre değişmekle birlikte genelde genişlik 48 cm; derinlik 46 cm, yükseklik 44 cm'dir. O halde, ticari bir kafesin taban alanı 2208 cm2'dir. Buna göre bir kafes gözüne 5 ila 6 adet, beyaz yumurtacı 4 ile 5 adet de kahverengi yumurtacı orta boy tavuk konulması uygundur. Ancak bir kafes gözüne konacak tavuk sayısını belirlerken sadece kafes alanını dikkate almak yeterli olmamaktadır. Bunun yanı sıra yemlik yeterli olmamaktadır. Bunun yanı sıra yemlik uzunluğu kafesin kaç kat olduğu, ışıklandırma programı, kümes boyutları, damla tipi suluk adeti v.b. bir çok faktör dikkate alınmalıdır. Yumurta üretim işletmelerinde mutlaka kayıt tutulmalıdır. Bir tavuk çiftçiliğinde veya işletmesinde herhangi bir konuya, ilişkin, sağlıklı bir karar verilebilmesi için öncelikle kayıtlara gereksinim vardır. Tutulan kayıtlar üzerinde gerekli hesaplamalar yapılarak performansa ilişkin ölçütler belirlenir. Örneğin: bir yumurta tavuğu işletmesinde yumurta verimi, yem tüketimi, yemden yararlanma oranı ölüm oranı gibi ölçütler saptanır. Sürünün performansını gösteren, bu ölçütler standartlarla karşılaştırılarak tavukların durumu hakkında, fikir edinilir. Yumurtacı işletmelerde, günlük ve haftalık ile yumurtlama devresi sonunda hazırlanan sürü özeti olmak üzere değişik tipte kayıtlar tutulur. Kayıtlar, şu bilgileri içermelidir. Sürü büyüklüğü, yumurta sayısı, yem tüketimi ve verilen yem miktarı, ölüm oranı, yaş, sağlık durumu, sıcaklık, tavukların ortalama ağırlığı, grit miktarı ve 2. sınıf yumurta sayısıdır. Bu bilgiler haftalık kayıt kartlarına günlük olarak işlenmelidir. Işıklandırma programı, aşı, ilaç, yumurta fiyatları gibi, değişken bilgiler düşünceler kısmına kaydedilir. Civciv ve Piliçlerin Beslenme ve Yemlenmesi Civcivler kümese ulaşınca önünde taze ılık su mutlaka hazır bulundurulmalıdır. Yumurtlayan bir tavuğun geçirdiği hayat devreleri gözden geçirilecek olursa 21 günlük embriyonal gelişme devresinden sonra yumurtadan çıkmasıyla başlar. 0 ila 6 haftalık dönem civciv 6 ila 20 haftalık dönem piliç 20 ile 70-80 haftalık dönem yumurtlama devresi olarak adlandırılır. 20 haftalık yaşa erişen piliç cinsel olgunluğunu tamamlayarak yumurta üretimine geçer ve ergin tavuk adını alır. Yumurtlama devresi yaklaşık 1 yıl sürer daha sonra ya reforme tavuk olarak elden çıkarılır, ya da 50 ila 60 haftalık yaşta, yapay tüy dökümüne sokularak ikinci verim yılı için elde tutulur. Piliç Büyütmede Amaç ve Kural Piliç büyütmede yüksek verimli ve istenen kalitede yumurta ve de üniform yapıda bir sürü elde etmek için piliçlerin cinsi olgunluğuna istenen yaş ve canlı ağırlıkta erişmelerinin sağlanması gerekir. Piliçlerin istenen yaş ve canlı ağırlıkta, cinsel olgunluğa erişmelerini sağlamak için sınırlı yemleme ve ışık kontrolü uygulanır. Civciv ve Piliç Büyütme Yöntemleri Günümüzde uygulanan 3 türlü civciv ve piliç büyütme yöntemi vardır. Bunlardan; Birinci Yöntem batılı ticari tavuk işletmeleri tarafından yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yönteme göre 6 veya 8 haftaya kadar kaliteli ve kırıntı formdaki civciv başlatma yemi ile beslenmekte hızlı bir vücut gelişimi sağlanmaktadır. Daha sonraki 8 ila 20. haftalar arasında sınırlı yemleme uygulanarak piliçlerin büyüme ve gelişme hızları kesilmektedir. Bu amaçla 8 ile 20. haftalar arasında piliçlere büyütme yemi verilir. İkinci yönteme göre 1 günlük civcivler 20 haftalık yaştaki cinsel olgunluğa kadar sabit bir yemle beslenmektedir. Bu uygulama sonrasında piliçler yumurtlama noktasına daha üniform bir şekilde erişmekte olup verim devresindeki performansları da iyi olmaktadır. Bunun yanı sıra düşük proteinli yemler kullanıldığından yem maliyeti düşmektedir. Ancak bu tip yemleme programlarının başarıyla uygulanabilmesi için, büyütme yapılan kümeslerin penceresiz tipte olması gerekmektedir. Çünkü proteini düşük yem verilmesi piliçlerde kanibalizme yol açmaktadır. Bu program erken gelişen yumurtacı piliçler için önerilmez. Çünkü belirli bir vücut büyüklüğüne erişmeden cinsel olgunluğa ulaştıklarından yumurtaları küçük olmaktadır. Üçüncü yöntem ise şu şekilde açıklanabilir. Erken gelişen yumurtacı soylar için en uygun büyütme programı, civcivlere ilk 6 ile 8 haftaya kadar besin maddece daha yoğun bir civciv başlatma yemi verilerek iyi bir iskelet ve vücut yapısına sahip olmalarının sağlanmasıdır. Daha sonra büyütme hızı, yumurtlama noktasına 2 ile 3 hafta kalana kadar sınırlı yemleme uygulanarak durdurulur. Piliç devresinin son 2 ile 3. haftasında piliçlere daha kaliteli ve besin maddece daha yoğun büyütme yemi ya da yüzde 1 kalsiyum içeren yumurta yemi verilmelidir. Ticari yumurta tavukçuluğunda tavukların değişik hayat devrelerinde değişik tipte yemler verilerek daha verimli bir yetiştiricilik için şarttır. Yumurtacı Piliç ve Tavuklarda Örnek Bir Aşı Programı Şu Şekildedir; Yaş Aşının Cinsi Aşılama Yöntemi 1.Gün Marek İntramuscular Enfeksiyöz Bronşit Göz Damlası 7.Gün New Castle Sprey, İçme Suyu 8 ile 14.Gün Gumboro İçme Suyu 7. Hafta New Castle Burun, Göz Damla, İçme Suyu, Sprey 12. Hafta Avian Ensephalomyelitis Kanat Zarı, Göz Damlası Fowl Pox (Tavuk Çiçeği) İçme Suyu İnfeksiyöz Laryngotrachitis 16. Hafta New Castle Burun, Göz Damlası İçme Suyu Sprey Enfeksiyöz Bronşit İçme Suyu Reovirus Göz Damlası İntramuscular Egg Drop Sendrom 76 İntramuscular
Civciv Başlatma Yemi Civciv başlatma yemi 6 veya 8. haftaya kadar verilen yemdir. Bu devrede hiçbir şekilde sınırlı yemleme uygulanmaz, serbest yemleme uygulanmalıdır ve yerleşim sıklığının normal olmasına dikkat edilmelidir. Civciv başlatma yeminde Metabolik Enerji 2900 kkal/kg olması önerilir. Buna uygun enerji protein oranı ise 153'dür. Piliç Büyütme ve Geliştirme Yemleri Piliç büyütme yemi 6. veya 8. haftadan itibaren uygulanan büyütme yöntemine bağlı olarak, ya 17. haftaya kadar yada 20. haftaya yani yumurtlama noktasına kadar verilen yemdir. Piliç devresi piliçlerde büyüme hızının genel olarak düştüğü devredir. Bu nedenle daha düşük oranda protein verilir. Protein düzeyi yüzde 14'e düşürülür. Yumurtacı Piliçlerde Sınırlı Yemleme Beyaz yumurtacı hibritler için sınırlı yemleme çok önerilmezken kahverengi hibritlerde sık sık rastlanan bir uygulama görülür. Çünkü kahverengi yumurtacı hibritler daha hızlı büyüme eğilimi gösterirler. Kahverengi yumurtacı piliçlerle yürütülen bir sınırlı yemleme çalışmasında haftada 2 gün aç bırakma yöntemi ile her gün yem sınırlaması yöntemleri uygulanmıştır. Bu uygulama sonrasında her gün sınırlı düzeyde yemleme ile haftada 2 gün aç bırakma yöntemleri serbest yemlemeye göre cinsel olgunluk yaşını 8 ile 9 gün geciktirmişlerdir. Sonuç olarak sınırlı yemleme ticari piliç yetiştiricileri için ekonomik yarar sağlayan bir yemleme tekniği denilebilir. Ticari Yumurta Tavuklarının Beslenmesi ve Yemlenmesi Yumurta tavuklarının yemlenmesi, piliç devresindeki yemlemenin devamı niteliğinde olup, buna yumurtlamaya başlayan tavukların ekstra gereksinimlerinin eklenmesi gerekir. Piliç devresinden yumurtlama devresine geçişte bazı değişikliklerin yapılması zorunludur. Bu değişiklikleri şu şekilde ifade edebiliriz; ---Yerde veya kafeste büyütülen piliçlerin esas yumurtlama kafeslerine aktarılması, ---Günlük ışık süresinin uzatılması, ---Büyütme yeminden yumurta yemine geçilmesi, ---Yemdeki kalsiyum miktarının arttırılmasıdır. Tavukların yumurtlamaya başlamalarıyla beraber giderek artan yem tüketimlerinden dolayı yumurta tavuklarının ilk yumurtlamadan itibaren serbest olarak yemlenmeleri gerekir. Yumurta tavuklarının günlük yem tüketimini belirleyen en önemli faktörler yemin enerji içeriği ile çevre sıcaklığıdır. Ayrıca yumurtacı soy veya hat, canlı ağırlık, tüylenme, stresler ve aktivite de günlük yem tüketimini belirleyen diğer faktörlerdir. Aşamalı Yemleme Aşamalı yemleme, tavukların yumurtlama devresi boyunca protein düzeyleri bakımından farklı yemlerle beslenmeleridir. Aşamalı yemlemenin amacı hayvanların büyüme ve fizyolojik durumlarına göre protein gereksinimlerini tam olarak karşılamaya çalışmaktır. Yumurtlama devresi incelendiğinde tavuklarda en yüksek verim yani pik düzeyine kadar geçen 7 ile 9 haftada yumurta veriminin hızla arttığı ve normalde yüzde 90'ın üzerine çıktığı görülür. Bu devrede yumurtalar hızla ağırlaşır. Ancak pik düzeye eriştikten sonra yumurta verimi azalmaya başlar. Buna karşılık canlı ağırlık ve yumurta ağırlığı artmaya devam eder. Tavuklardaki bu değişimlere bağlı olarak protein gereksinimleri de değişme gösterir. Bunun için verim devresinin sonuna doğru protein düzeyinin aşamalı olarak düşünülmesi gerekir. Protein düzeyinin sabit kalması halinde, tavukların yem tüketimleri arttığından gereksiz yere daha fazla protein tüketeceklerdir. Aşamalı yemlemeyi; yem tüketimini azaltmak ve yumurtanın büyümesini engellemek için uygularız. Yumurtanın büyümesini engellemek şu açıdan önemlidir. Ülkemizdeki gibi yumurtanın büyüklüğüne göre pazarlanamadığı piyasalarda büyük yumurta üretmek çoğu zaman ekonomik değildir. Ayrıca büyük yumurtaların taşıma ve depolanması sırasında kırık-çatlak oranı da artmaktadır. Aşamalı yemlemeyle protein düzeyinin düşünülmesini her zaman önermek olası değildir. Çünkü protein düzeyinin düşürülmesi; mevsime, yaşa, verim düzeyine ve yemin enerji içeriğine de bağlıdır. Aşamalı yemlemede yumurtlama periyodu 30'ar veya 20'şer haftalık devrelere ayrılabilir. İlk Aşamada bir tavuğun günlük protein gereksinimi 18 gram olursa, üç aşamalı yemleme programına göre 2. ve 3. aşamalarda sırasıyla 17 ve 16 gram olur. Bu durumda Örneğin ortalama günlük 116 gram yem tüketimi için 1., 2. ve 3. aşamalarda rasyonların protein düzeyleri sırasıyla yüzde 15.5, yüzde 14.7 ve yüzde 14 olması gerekir. Ancak bu açıklamaların tamamı pratik bilgi niteliğinde olup, uygulamada her sürünün kendi özellikleri ve ona ait damızlıkçı firma standartlarının göz önünde tutulması gerekir. Ticari Yumurta Tavuklarının Kalsiyum, Fosfor ve Sodyum Gereksinimi Mineraller içerisinde kalsiyum ve fosfor, yumurta tavukları için çok önemlidir. Tavuk yumurtladığı her yumurta kabuğu ile beraber 2 gramı aşkın kalsiyumu vücudundan dışarı atar. Kalsiyum gereksinimi yumurtlama periyodunun devrelerine göre önemli ölçüde değişim gösterir. Yumurtlama devresinin başında yemin yüzde 3.75'i olarak önerilen kalsiyum, daha sonraları günde miligram cinsinden 3750 ile 4000 ve en son olarak da 4250 miligram olarak önerilmektedir. Yumurtlama devresinin sonuna doğru kalsiyum gereksiniminin artmasının bazı nedenleri vardır. Bunlardan biri, yumurtanın irileşmesi sonucu kabuk ağırlığının artması, diğeri ise, tavuğun yaşlanma nedeniyle kalsiyumu sentezleme gücünün azalmasıdır. Bu yaştaki yaşlı tavuklarda tavuğun kabuğu sentezleme yeteneği azaldığından, kabuk kalitesi bozulmakta, ince kabuklu ve kırık-çatlak yumurta oranında artış olmaktadır. Fosfor ise özellikle sıcak havalarda üzerinde durulması gereken minerallerden biridir. Fosfor eksikliğinde sıcak havalarda kendini gösteren; kanibalizm, kafes yorgunluğu, yağlı karaciğer ve iskelet oluşumunda zayıflık gibi problemler ortaya çıkar. Fosfor gereksinimi yumurtlama periyodunun başında rasyonun yüzde 0.50'si kadar iken bu periyodun sonunda 300 mg/gün'e düşmektedir. Yumurta tavuklarında sodyum gereksinimi ise rasyonun yüzde 0.15'i kadar olmalıdır. Rasyona bu amaçla yüzde 0.25 düzeyinde tuz katılması sodyum gereksinimini karşılamak için yeterli olacaktır. Yumurta Tavuklarının Yaz Sıcağında Beslenmesi Sıcaklık stresinin tavuklar üzerindeki olumsuz etkisi öteden beri bilinmektedir. Sıcaklığın +30 dereceye çıkmasıyla yem tüketimi de düşmektedir. Yem tüketimi azaldığından yemde bulunan protein, aminoasitler, kalsiyum, fosfor, vitamin, mineral premiksleri ve hatta diğer antibiyotiklerinde alımında azalma olacaktır. Sıcak stresinin olumsuz etkilerini azaltmak için bazı önlemler alınmalıdır. Bu önemleri şu şekilde açıklayabiliriz; ---Yazın verilen yemlere yağ katılarak yağlardan gelen enerjinin oranı artırılmalıdır. ---Yeme vitamin C katılmalıdır. ---Yeme Amonyum klorit katılmalıdır ---Tavuklara yazın soğuksu verilmelidir. ---Tavukların gece ve sabahın erken saatlerinde yem yemeleri sağlanmalıdır. ---Pelet formda yem kullanılmalıdır. ---Yemin metabolik enerji değeri 2800'ün üzerine çıkarılmamalıdır. Çünkü aşırı enerji yem tüketimini azaltır. Yumurta Tavuklarına Grit Verilmesi Kafeste yetiştirilen yumurta tavuklarına grit verilmesi yumurta verimini olumlu yönde etkiler. Yumurta tavukları için biraz iri taneli 3 ile 5 mm büyüklükte gritin tavuk başına haftada 2.2 gram verilmesi yeterlidir. Grit bir defada verilir ve önerilen miktardan fazla verilmez. Grit mutlaka yem üzerine serpilerek verilmeli asla yalnız verilmemelidir. Yumurtacı Tavuklarda Aşı Programları Aşılamada dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar şu şekilde ifade edilebilir; ---Aşı üreten firmaların talimatlarına uyulmalıdır. ---Bayat aşılar kullanılmamalıdır. ---Aşılamadan artan aşılar ikinci kez kullanılmamalıdır. ---Aşı zamanı, aşının adı ve stok numarası günlük kayıt kartına yazılmalıdır. ---Laryngotrachitis dışında hiçbir aşı hasta hayvanlara uygulanmamalıdır. ---Yumurtacı sürülerde ilgili antijen veya antikor testleri sistematik olarak yapılarak sürünün bağışıklık düzeyi izlenmelidir http://www.tb-yayin.gov.tr/basili/2001/hayvan_yetistiriciligi_III_orta.htm |
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!