Kentsel Dönüşüm, son günlerde sadece akademik literatürde değil, gazete ve televizyonlarda artık sıkça rastladığımız bir kavram haline gelmeye başladı. bir sosyal,kültürel ve ekonomik olanın mekanla çok boyutlu ilişkisi sonucu iç ve dış dinamiklerin etkileşimidir kentsel dönüşüm. Şu anda yapılmakta olan proje çalışmaları sadece mekana ve mekanın ekonomik boyutuna göndermede bulunmaktadır.
Kentsel Dönüşümün bilimsel literatüre girmesiyle ilgili iki önemli kavramsal kategoriyi sayabiliriz: Postmodernizm ve Küreselleşme.
Postmodernizm, kente bütün olarak bakmaz onun yerine modernizmin baktığı kente bütün olarak değil bir çok kent parçacıkları olarak bakar.
Postmodernizme göre Kent, parçalardan oluşan bir kolajdır.Kente bilimsel bakış yerini kişinin zevk,estetik ve psikolojisini yönlendiren tasarım almıştır. Kentteki herkesin kendini ifade etmek olarak mekanda bu farklılığı yansıtan özgün ve değişik tasarım biçimleri almıştır.Kentte toplum değil toplumu oluşturan bölgesel bakış açısı vardır. Postmodernistlere göre kenti oluşturan toplum değildir.
Küreselleşme kente bir alınıp satılabilen bir meta olarak bakmaktadır.
Kentler kullanım değerinin değil değişim değerinin odaklandığı yerler olmuştur. Bu tezi savunanlara göre kentler küreselleşmenin motor gücü olacaklardır. Önemli olan kentlerin yarışmacı üstünlüklerini kullanarak sermayeyi kendilerine çekmeleridir.Bu çağ kentler arasında yarışmanın çağıdır. Kentler de sermayenin yoğunlaştığı birim olmaktadır. Kentsel Dönüşüm Projeleri bu alanlarda gerek kamu gerek kamu-özel işbirliği ile gerekse de özel girişimler sonucunda oluşturulmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, Kentsel dönüşüm projeleri ağırlıklı olarak kamu öncülüğünde gerçekleşmektedir.
Bu alanlarda yapılan kentsel dönüşüm projeleri fiziksel mekana aşırı vurgu yapması ve değişim değerine öncelik vermesi eleştiri konusu olmuştur.
Diğer bir eleştiri de bu alanlardaki yeniden yapılandırma sonucu burada ve yakın çevrede yaşayanlar giderek kent dışına doğru itilmekte ve giderek dışlanmaktadır. Bundan dolayı kentsel dönüşüm projeleri kentin ve kentlinin sosyo-ekonomik, kültürel ve psikolojik koşullarını düşünmeden fiziksel mekâna ağırlık verilmektedir.Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Zeytinburnu 'nda başlatmayı düşündüğü Kentsel dönüşüm atağında zaten plansız gelişme gösteren Zeytunburnu tarihi dokuyu barındıran alanla iç içe .Yani Eski İstanbul olarak tabir ettiğimiz noktanın bittiği yer diğer bir ifade ile surdışının başladığı alan.
Bu bölgelerde yapılan tasarımlar tarihi doku bozmadan özellikle zemin bakımından zayıf alanlardır.
Bu bölgeler genellikle altyapısız sağlık koşullarının son derece yetersiz olduğu yerlerdir. Diğer yandan buralarda işsizlik oranları da son derece yüksektir Burada en formel ilişkiler hakim hale gelmiştir.
Diğer taraftan K.Çekmece Altın şehir Özellikle Olimpiyat stadyumunun Kuzey batı bölgelerinde oluşturulacak alanlar neredeyse tek tip yapılaşmalarla maket şehir görüntüsü vermektedir.
Bu bölgelerde yaşayan insanlar kendilerini dışlanmış hissetmektedirler. Bu yerler giderek çöküntü alanları haline gelmektedir.
"Mekansal Yenileşme"de, yaşam kalitesi artırmak, fiziksel mekanın yenilenmesi ve mekansal değer artımının sağlanması için kamusal mekanların oluşturulması, park alanlarının tasarlanması, cadde ve meydanların düzenlenmesi, yeşil alanların kentsel doku içine sokulması, su öğesi, kent mobilyaları, bitkilendirme ve çeşitli fonksiyonların alanda kullanılması ile mekan kalitesinin artırılması gerekli. "kentsel dönüşüm"de ekonomik tarafın ağır bastığı bir oluşumlar zinciridir. kentsel dönüşüm gibi projelerde turizm potansiyelinin pazarlanması ile İstanbul‘un yabancı sermayeye adeta görücüye çıkarılması düşüncesi bazı bölgesel ve düşünce kavramına sahip kişilerin olabileceği unutulmamalıdır.Bununla birlikte Dünya standardını yakalama adına yeşil alanları betonlaştırmakla kenti düzene mi sokuyoruz.Büyük şehirleri kent dışına taşıma adına kentte arsa bırakmamak için adeta yarış yapılırken küresel ısınmaya karşı mucadele gücüde zayıflamaktadır. Dönüşüm alanları belirlenirken ekonomik, ekolojik, sosyal ve tarihi değerler çok iyi tanımlanmalı her alan dönüşüm alanı olarak ileri sürülmemelidir, bilindiği gibi dönüşüm modeli o alana çözüm getirmek yerine çözümsüzlüğe de sürükleyebilir.Özel sektör ve kamu beraber bu alanların dönüşümünde yer almalı ekonomik girdiler çok iyi hesaplanmalıdır.Kentsel Dönüşüm alanlarında peyzaj değerleri de göz önünde tutulmak zorundadır.Kentsel ve bölgesel girdiler alan içinde olumlu rekabet olgusu yaratmalıdır.Dönüşüm projeleriyle kentsel alanların sürdürülebilirliği sağlanmalı, kent içindeki dönüşüm alanlarının sağlıklı kullanım potansiyeli ortaya çıkarılmalıdır.Kentsel alanların dönüşümünde kentsel ve bölgesel ,tarihsel ve kültürel miras anlamında ortaya çıkarılması ve projelerde önemle üstünde durulması gerekmektedir
Kentsel Dönüşüm projeleri bu yerlerin kentle bütünleşmesini ve buradaki toprakların akılcı ve doğru kullanımı iddiasıyla devreye girmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz tarihsel bölgeyle ilgili eleştiriler burada da geçerlidir. Bu bölge kentsel dönüşüm projeleri çerçevesinde yeniden yapılandırılarak değer artışı yaratılmaktadır. Burada yaşayanlar ya kentin başka bölümlerine taşınacak ya da kentin daha da dışında yeni bir gecekondu alanı oluşacaktır.Çünkü bu insanların burada oturma şansı neredeyse yok gibidir. Burada yaşayanlar kendilerini katmerli dışlanmışlıkla baş başa bulacaklardır. Yüksek rant buraya sermayeyi çekecektir. Bu rant çevresini de etkileyeceğinden bu durum dışsal ekonomilerini yaratacaktır.Her yeni yer beraberinde yeni varoşlar doğurmaktadır.Bu olumsuz yaklaşımlara dikkat çekmek akıllıca bir yaklaşım olacaktır.
Kentsel Dönüşüm projesinin yapıldığı yere yapılan müdahale sadece fiziksel değil çok yönlü etkileri olduğu unutulmamalıdır. Kentsel dönüşüm projeleri kentin sosyal, kültürel ve psikolojik çok yönlü ilişkilerini görmezden gelmekte fiziksel mekâna estetik ve sermaye mantığıyla bakmaktadır.
Kentsel dönüşüm, kente neo-liberal bakışının mekandaki izdüşümüdür.
Kentler giderek parçalanmaya ve çelişkilerin derinleştiği alanlar haline gelmektedir. Bu ayrım çizgisi etnik ve dini kimliklerle ifade bulabilen sınıfsal ayrımdır. Kent, sermaye mantığıyla biçimlendirilip dönüştürülürken kentte yaşayanlar öteki konumuna itilerek dışlanmaktadırlar.Neo liberalizm kentte yeni kent yoksulları üretirken, onların yaşadığı yerleri meta haline indirgeyerek dışlanmayı arttırmaktadırlar.
Çağlar AYDIN
Ziraat Mühendisi
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!