Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü
Laktasyondaki süt sığırlarında sütün miktarı ve kompozisyonu etkileyen çeşitli biyolojik faktörler bulunmaktadır. Bunlar;
Bireysel kalıtım: Süt miktarı, yağ ve yağsız kuru madde düzeyleri bakımından ineklerin genetik kabiliyetlerindeki varyasyondan kaynaklanmaktadır. Bunlar arasında hem ırk hem de bireysel farklılıklar vardır.
Genelde, toplam süt üretimindeki azalmalar ve yağ içeriğindeki artışlar ırklar itibarıyla aşağıdaki sırayı izlemektedir. Holstein, İsviçre Esmeri, Ayrshire, Guernsey ve Jersey. Holstein ırkında yağ için %3'den 4.5'e kadar bir değişim kaydedilmiştir. Jersey ırkında da %3.3'den %6.4'e kadar değişimden söz edilmektedir. Benzer varyasyon ırklar ve bireyler arasında toplam süt üretiminde de mevcuttur.Laktasyon dönemi: Süt kompozisyonundaki en büyük varyasyon gebeliği takiben doğumdan hemen sonra ilk beş gün içinde meydana gelir. Kolostrum olarak bilinen ürün (buzağılama zamanında memede bulunan ve kısa bir zaman için üretilen) sütten farklı karakterdedir. Kolostrum; globulinleri, A ile D vitaminlerini, Fe, Ca, Mg, Cl ve P'u normal sütten daha fazla, ancak K ve laktozu daha az içermektedir. Toplam süt üretimi genellikle doğumu takiben ilk ay içinde artar sonra yavaş yavaş düşer. Bunun tersine, sütteki yağ miktarı genellikle doğumun hemen sonrasına göre, laktasyonun sonuna doğru daha yüksektir.
Kızgınlık-Gebelik: Bu dönemlerde süt miktarı ve süt yağı üretimi düzensiz şekilde olabilir, genellikle gün sonunda aşağı düşer. Gebeliğin süt kompozisyonu üzerine etkisi daha az görülür. Bununla birlikte gebeliğin 5. ayı başlarken gebe ineklerin toplam süt üretimi gebe olmayanlara nazaran daha hızlı bir şekilde azalır.
Buzağılama aralığı: Araştırmalar, inekler için 12 ayda bir buzağılamanın daha uzun buzağılama aralığına nispeten daha karlı olduğunu göstermektedir. Bu 8 haftalık kuru periyod ve 10 aylık laktasyon periyodu anlamına gelmektedir.
Yaş : Bir ineğin yaşı, süt üretimi üzerinde belirgin bir etkiye sahiptir. Çoğu inekler maksimum süt verimine yaklaşık 4. yaşında ulaşırlar. Bunu takiben üretimde bir azalma olur. Kayıtlar ineklerin olgun zamanlarında 2. yaşındakine kıyasla % 25 daha fazla süt ürettiklerini göstermektedir. İneklerin 4. yaş dönemlerini geçtikten sonraki yaşlarda tedricen yağ verimleri azalır.
Büyüklük: Bir ırk içerisinde büyük yapılı inekler küçük yapılı ineklere göre daha fazla süt üretirler.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Yemleme: Yemlemenin süt miktarı ya da kompozisyonunu etkileyen bir çok yolları vardır.
Yetersiz yemleme: Genellikle yeterli enerjiyi sağlayamamayı ifade eder. Sütün miktarındaki azalmanın derecesi yetersiz yemlemenin süresi ve yaygınlığına bağlı olarak şekillenmektedir.
Zorlayıcı yemleme: Uygun yemlemenin en kritik periyodlarından birisi doğumu hemen takip eden dönemdir. Yüksek üretimli ineklerde bu zamanda üretim için ihtiyaç duyulan enerjiyi karşılamak için yeterli yemi tükettirmek çok zordur. Çoğu inekler bu periyotta canlık ağırlık kaybına uğrarlar. Zorlayıcı yemleme sistemde, doğum sonrası inekler karlılığı belirleyen süt verimi için genetik kapasitelerine göre yemlenirler. Başka bir deyişle ilave yemleme yapıldığında ilave süt üretimi sağlanamıyorsa bu noktada ilave yemlemenin devam etmemesi gerekir.
Besleme yetersizliği: İneğin ihtiyaç duyduğu herhangi bir gerekli besin maddesinin eksikliği daha düşük süt üretimi ve yem etkinliğine yol açar. Bu durum sütün kompozisyonundaki değişikliklere daha fazla neden olur.
Yem içeriklerinin ve formülasyonlarının süt kompozisyonuna etkileri: Bazı yemler sütün yağ oranını azaltır. Böyle yemler arasında bazı taze otlar (özellikle bol sulu bahar otları) bulunmaktadır. Buna ilaveten hayvan yeminin çok ince öğütülmesi, selüloz miktarının çok az olması, nişastanın ısıtılması sütün yağ içeriğini düşürmektedir. Diğer taraftan pamuk tohumu, soya fasulyesi yağı sütün yağ içeriğinde geçici artışa sebep olur. Sütteki yağda eriyen vitaminlerin (A, D ve E) miktarları rasyondaki bu vitaminlerin miktarlarından etkilenirler.
Kuru dönem: Yaklaşık 60 günlük kuru dönem süt sığırlarında dinlenme için idealdir. Bu dönem gelecek laktasyona hazırlanmak için ve vücut rezervlerini depo etmek için gereklidir. Memenin hazırlanmasına ve daha uygun salgı yapmasına müsaade eder. Kısa bir kuru dönem genellikle daha düşük süt verimiyle sonuçlanır.
Vücut kondüsyonu : Zayıf inekler buzağılama zamanında düşük kondüsyonlu olurlar ve iyi kondüsyonlu ineklerden daha az süt üretirler. Aşırı kondüsyon doğum sonrası daha az süt üretimine neden olur. Buzağılama sırasında iyi besili ineklerin zayıf kondüsyonlu ineklerden %25 daha fazla süt üretimine başladıkları gözlemlenmiştir. Zayıf ineklerin doğumu takiben bol olarak yemlenmesi bu farklılığın bir kısmını elimine edebilir ancak zayıf inekler istenilen düzeyde yem tüketemezler.
Mevsimsel sıcaklık değişimleri : Sütün yağ miktarı mevsimsel olarak değişim gösterir. Yağ oranı, sonbahar ve kış mevsimlerinde daha yüksek, bahar ve yaz mevsimlerinde daha düşük olarak gerçekleşir. Yağsız kuru maddeler, bahar ve yaz mevsimlerinde düşük olmakla birlikte mevsimsel bir değişim gösterirler. Bu değişiklerin nedeni bilinmemektedir. Bu durum sıcaklığa bağlı, rutubete bağlı, vücut ağırlığındaki değişiklikleri veya yemlemenin miktarı ve çeşitlerindeki değişiklikleri yansıtabilir. Değişken hava koşulları genellikle toplam üretilen süt miktarını azaltır veya artma yada azalma şeklinde yağ testi sonuçlarını etkileyebilir. 35ºC üzerindeki sıcaklıklar inekleri büyük ölçüde etkiler. Bu durum yüksek sıcaklıklarda yüksek rutubet ile eşlik ettiğinde önemli olarak kendini gösterir. Sonbahar aylarında buzağılayan inekler devamlı şekilde yılın diğer zamanlarında buzağılayanlara göre daha fazla üretim yaparlar. Baharda buzağılayan inekler daha az üretim yaparlar. Bu durum kısmen sıcaklığa bağlı olabilir fakat muhtemelen daha çok baharda meralardaki otları da kapsayan mevcut yemler, sonbaharda buzağılayan inekler için iyi yönde bir faktör olabilir
http://ciftci.ksu.edu.tr/dokumanlar/sut_ozellikleri.htm
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!