Çimlerdeki hastalıklar gözle görülmesi zor, küçük bakteri ve mantarsal (fungus) kaynaklıdır. Genellikle, hastalığı önceden tanımak güçtür; ancak, tahri­bat biçimi ile ortaya çıkar ve kendini belli eder.

 

         Hastalıklar genellikle, çim alanını hazırlama sırasında toprak kusuru, drenaj yetersizliği ve özellikle, sulama, gübreleme, biçme ve atıkların temizlenmesinde görülen bakım aksaklıklarından kaynaklanır. Hastalanan çimi, eski haline getirme çoğu zaman başarısız sonuçlar verir. Bu yüzden, hasta­lığın olası nedenlerini ortadan kaldırmak en doğru yoldur. Bunun için :

1)     Başta, yetişme ortamına uygunluk ilkesi dikkate alınarak, çim bitkisinin doğal yada kültivarlarının seçimleri doğru yapılmış olmalıdır.

2)     Çim yapımında, yer, toprak hazırlığı, drenaj gibi temel işlemler uygun ve noksansız yerine getirilmiş olmalıdır.

3)     Bakım işleri yerinde, zamanında ve gerekli olan ölçülerde yapılmalıdır.Bunun için aşağıda önemli noktalar belirtilmiştir :

 

         a)  Bakım işlerinde hastalıklara  karşı en etkili önlem biçim işi ile ilgi­lidir. Çimin    zamanında,uygun yükseklikte ve örselenmeden biçilmesi
ve ayrıca, biçilme diğer temizleme artıklarının alandan uzaklaştırılma­
sı, başta hastalıklar olmak üzere diğer zararlıların gelişme ve yerle­
şimlerine engel olacaktır. Bilindiği gibi, türün özelliğine göre, biçme
yükseklikleri 1.5-2 cm den 5-7 cm'e kadar değişmektedir.

          b)Gübrelemenin azı, çoğu ve zamanlaması hastalıklara karşı bitkiyi
duyarlı kılar. Örneğin, soğuk iklim bitkilerine ilkbahar sonunda ya da
bu bitkiler için gelişmenin yavaşladığı yazın, gübre verilirse "Yaprak
beneği" ve "Yaz lekesi" hastalıkları çok daha uygun ortam bulur. Bit­
kinin normal gelişme ve büyüme periyodu dikkate alınarak gübre ve­
rilmesi bu durumlara göre ayarlanır.

 

Çim, rasgele değil gerektiği zaman sulanır. Çim alanı nemli olma­
lı, fakat ıslak tutulmamalıdır. Az az değil, bir kerede ve doygunca su
lanmalıdır. Drenaj sorunu mutlak önlenmelidir.

 

6.1.1- Çimlerde Sık Görülen Hastalıklar ve Önlemler

 

       Çim alanları için daha çok, mantari (fungus) hastalıklar sorun olmaktadır. Bunlardan "Dip çürümesi-Damping off' denen hastalık çimin gelişme döneminde çim fidelerinde görülür. Diğer hastalıklar genellikle, gelişme ve büyümesini tamamlamış çimlerde ortaya çıkar. Sebep oldukları mantarlara göre adlandırılan bu hastalıklardan sık görülen belli başlıları "Fusarium lekesi"

"Corticium", "Ophiobulus lekesi" ve "Sclerotinia beneği (Dollar spot)" ve ben­zerleridir.

Ayrıca, parazit olmayan ve çim bitkisinden ziyade çim alanında etkenliği olan "Cadı yada Cin halkası-Fairy ring" den de söz edilebilir.

 Dip Çürümasi (Damping off)

          Bitki üzerinde sararma, küçük bronz lekelerle kendini belli eden ve fide sapının dipten çürüyerek kopması ve kurumayla sonuçlanan bu hastalığa birçok toprak mantarı (fungus) sebep olmakla beraber, en çok görülen Pythium ve Cladochytrium türleridir. Hastalığa yakalanan bitki kesilmiş gibi koparak dü­şer. Renk atması görülen fide, elle yoklanmakla sap çürümesi derhal kendini belli eder. Kapalı, bulutlu havalarda ağır sulama hastalığa çağrı yapar.

Önlem

- Kültürel olarak, bakım işlerine dikkat etmeli; pH nötr olmalı, ağır ve aşırı sulamadan kaçınmalı, toprak süzek olmalıdır.

- Kimyasal mücadele için de Anilazine, Benomyl, Chlorothalonil, Fenarimoi, Iprodione, Thiophanates, Triadimefon ve civalı fungisitler kullanılabilir.

Fusarium lekesi; Fusarium çürüğü

 (Snow mould; Fusarium patch)

        Çim alanında en çok görülen bu hastalığa Fusarium nivale sebep olmaktadır. Hastalık en fazla nemli sıcak sonbaharda,kışın ve bazen de ilkbaharda ortaya çıkar. Çim üzerindeki karların çiğnen­dikten sonra erimesiyle hastalık belirmektedir. Bu yüzden hastalığa "Kar küfü (Snow mould)" de denmektedir (Pycraft, 1980).

Hastalık, başlangıçta bitki üzerinde ve yapraklarda pamuksu bir oluşumla başlar, sonra sarımsı ve kahverengi lekelere döner ve gittikçe 3-20 cm çapında daireler oluşturarak yayılır. Nemli havalarda mantar (fungus) etkisini arttırarak keçeleşmiş beyaz ya da soluk pembe renge bürünür ve bitkinin küçük gruplar halinde ölümüne neden olur. Fazla azotlu gübre kullanımı nem ve havasızlık hastalığı teşvik eder.

        Çim bitkilerinden Poa, Lolium ve Festuca rubra hastalığa karşı daha hassastır. Bu yüzdende, F. rubra için kültürel önlemlere dikkat edilmelidirÖnlem - Şiddetli bir gelişim gösteren hastalığı durdurmak kolay olma­makla beraber, Benomyl, Thiabendazole, Thiophanatemetyl ya da Quintozene içerikli fungisitlerle kontrol sağlanabilir. Hastalığın seyri ve şiddetine göre, karışım ve kullanma oranı ve uygulama, ilaç üreten firmaların kullanış önerilerinde belirtilen şekilde yapılmalıdır.

Hastalığın ilk belirtilerinde ve hafif şiddetle seyretmesi halinde, m² ye 6-7 gr Demir sülfat'ın 2 İt sudaki eriyiği kullanılmalıdır. Uygulama için sonbahar en uygun mevsim olup, hastalığın faaliyet durumuna göre aylık olarak tekrarlanır.

Ayrıca, Calomel, Corrosif sublime (Perchloride) ve organik civa bileşik­leri gibi fungusitlerle, çok daha ucuz ve basit Malaşit yeşili ve Bordo karışımı boyalar da etkili maddeler arasında yer alır (Dawson, 1963).

Kültürel olarak da aşağıdaki önerilere dikkat edilmelidir :

• 1) Havalandırma ve drenaj iyi ve düzenli olmalıdır.
• 2) Yaz sonu ve sonbaharda fazla azotlu gübre verilmemelidir.
• 3) Çimenlik temiz tutulmalı ve atıklar alandan uzaklaştırılmalıdır.
• 4) Mümkün olduğu kadar çimde gölgelenmelere engel olunmalıdır.

 

Ophiobulus lekesi

(Ophiobulus patch; Take-all patch)

          Daha çok, spor alanlarında görülen ve çimin saman sarısı ya da daha koyu renge bürünmesine yol açan, Ophiobulus graminis var. avenae'nın sebep oldu­ğu bir hastalıktır.

Hastalık daha çok, deniz ikliminde yaz sonu ve sonbaharda çıkar. Topra­ğın nemliliği ve baz ortamı hastalık için uygun ortamlardır.

Agrostis türleri hastalığa duyarlı; Festuca türleri, Poa pratensis, Lolium perenne daha dirençlidir.

Önlem

 -  İlkbaharda Amonyum sülfat gübresi verilir ve sonbaharda top­rak kireçlenirse önlem için en uygun işlem yapılmış olur. Hasta­lık ilerlemişse, hastalığın kontrol güçlüğü vardır. Bu durumlar­da, küçük lekelerin görüldüğü yerlerdeki çimler kaldırılır ve ye­niden çim yapılır. Hastalık alanı büyükse, civalı fungisitler uy­gulanır ve gene, bu yerlerin çimleri Amonyum sülfatlı gübre verilerek ortamın hafif asitli olması sağlanır. Her 100 m² alan için, 1 kg etkili madde yeterli olabilir.

Sclerotinia beneği (Dollar spot)

         Sclerotinia homeocarpa nın sebep olduğu hastalığın ilk dönemleri Cor-ticium ile kanştırılabilir. Hastalığa yakalanan çimde 3-5 cm çapında saman renkli soluk benekler belirir; sonra bu benekler gayri muntazam bir leke grubu oluşturur. Başlangıçtaki yuvarlık lekeleri Amerikalılar madeni gümüş dolara benzettiği için hastalığa "Dolar beneği-Dollar spot" da denmektedir. Hastalığın tanısı (teşhisi) oldukça güç olup deneyim gerektirir.

Festuca rubra (özellikle, sahil orijinli yumaklan) hastalığa çok duyarlı­dır. Agrostis, Cynodon dactylon, Lolium perenne, Poa pratensislerde de hastalık etkin olabilmektedir. Hastalık ilkbahar ve sonbaharda sıcak nemli ve soğuk geceleri takibeden günlerde sıkça ortaya çıkar.

Önlem

- Organik ve inorganik civalı fungisitler ve özellikle cadmium karışımlı ilaçlama (% 5 Cadmium carbonat, % 60 Folpet, % 10 Thiram) etkili olmaktadır. Ayrıca, Anilazine, Benomyl, Chlo-rothalonil, Fenarimol, Thriophanates ve Triadimefon içerik­li fungisitler kullanılabilir. Kültürel önlem olarak da duyarlı çim bitkileri yerine hastalığa dirençli kültivarlan seçilmelidir. Azot­lu gübrelere ağırlık verilir, alan temiz tutulur ve gerektiğinde derince sulanır.

Mantar halkaları (Fairy rings)

        Mantar halkaları, diğer mantarsal dediğimiz hastalıklardan farklı olup, iç­lerinde yenebilinen gerçek şapkalı mantarlar (champion) tarafından oluşturulur. Olay, mantar miçellerinin topraktaki organik artıklar üzerinde tutunmasıyla baş­lar, dairesel halkalar çizerek gelişir. Halkanın çevresinde çimler solgun bir renk alır ya da ölür. Halka yapan mantarlar Lycoperdon, Psalliota, Agaricus, Basi-diomycete ve Marasmius grupları başta olmak üzere, 50 kadar mantar türü saptanmıştır (Dawson, 1963; Ortho, 1985).

Mantarlar çimler için parazit konumunda değildir. Sadece, ortamı boz­dukları için zararlıdır. Miçel ağı su sızdırmadığı için bitki çoğunlukla kuraklıkla karşı karşıyadır. Çoğu kez, halkanın içinde ve dışındaki çimler normal geleşim-lerin sürdürebilir. Ancak, çimenliğin görünümü bozulduğu gibi, miçellerin fala-iyet gösterdiği yerler çıplaklasın Çünkü, yoğun miçel ağı toprağın havalanması­nı ve su geçirgenliğini engeller.

Bu olayın çok tipik ve büyük bir örneği, Kırklareli, Üsküp Şaraphane ot­lağında görülmüş ve halka 50-60 cm genişliğinde miçel çemberi ile 7-8 m bir daire oluşturduğu saptanmıştır.

Önlem

- Mantar miçellerini yok etmek kolay değildir. Mekanik yolla sö­külüp atılamaz, yeniden ürerler. Kesin olmamakla beraber, fun-gisitlerle mücadele daha etkili olmaktadır. Başlangıç halinde Demir sülfat ya da çim için de zararlı olmakla beraber. Formal­dehit uygulaması olumlu sonuç vermektedir (Dawson, 1963). Ancak Formaldehit tehlikeli bir madde olduğundan çevre çimle­re bulaşmamasına dikkat edilmelidir. Bunun yerine sülfatlı bile­şikler, örneğin Demir sülfat kullanılır. Çim alanı sulandıktan sonra, 7 İt suya 500 gr Demir sülfat eriiği hazırlanarak m2 ye 2-2.5 litre gelecek şekilde uygulanır.

Formaldehit ve diğerlerinden kesin sonuç elde etmek için, miçellerin faa­liyet gösterdiği yerlerdeki çimlerin toprağıyla kaldınlıp uzaklaştırılması ve bu yerlerin ilaçlandıktan sonra çimle yenilenmesi gerekir. İşlem uğraştmcı ve güç olmakla beraber güvenli bir yoldur.

Kahverenkli leke (Brown Patch)

       Yüksek sıcaklık (20°-30° C) ve nemin fazla olduğu yaz aylarında (Tem­muz-Ağustos) ortaya çıkan hastalık, çim bitkisinin yaprak ve sap kısmında et­kinliğini sürdürerek bitkiyi kurutur. Kuruyan kısımlar çimenlikte geniş çapta, 1 m ve daha fazla, gayri muntazam yuvarlakça grimsi kahverenkli lekeler oluştu­rur. Lekelerin kenarları fazlasıyla su emer ve bu kısımlar koyu yeşil bir renkle lekeyi çevrelemiş bir görünüm alır.

Hastalık Agrostis, Festuca, Lolium ve özellikle Cynodon dactylon ve diğer sıcak iklim bitkilerinde görülür. Poa pratensis buna karşı dayanıklıdır.

Önlem

-Kültürel olarak, aşın azotlu gübreden kaçınılmalı, çim alanında gölge azaltılmalı, çim temiz tutulmalı ve gerektiğinde bol ve derince sulanmalıdır. Kimyasal ilaç mücadelesinde, Anilazine, Benomyl, Chlorothalonil, Fenarimol, Iprodione, Thiopha-nates, ve Triadimefon içerikli fungisitler kullanılabilir.

Pas (Rust)

         Adına uygun olarak, hastalıklı çimler pas renkli bir görünüme bürünür. Hastalığa neden olan toz halindeki sporlar dairemsi ya da uzunlamasına yaprak ayasında grup oluşturur. Çim alanlarından ziyade hastalık, tohum elde etmek amacıyla yetiştirilen çim bitkileri için söz konusu olmaktadır.

Nemli havalarda ve normal sıcaklıkta, çimenlikte çiğle birlikte 10-12 saat içinde sporlar gelişerek hastalık ortaya çıkar. Çimin büyümesini duraksatan herhangi bir etken hastalığı teşvik eder.

Poa pratensis ve Lolium perenne başta olmak üzere diğer bütün çimler az çok hastalıktan etkilenir. Hastalığa dirençli kültivarlar geliştirilmiştir.

Önlem

- Azotlu gübreler ve sulama ile çim hızla büyütülmeli ve her 4-5 günde biçilmelidir. Hastalık ciddi bir durum yaratmıyorsa fun-gisitlerin kullanılması önerilmez; aksi halde, Avilazine, Ma-neb, Chlorothalonil, Cycloheximide ya da Triadimefon kul­lanılabilir.

Külleme  - Mildiyö küfü (Powdery Mildew)

       Yaprak ayasında grimsi beyaz küflenmiş gibi lekelerle hastalık belirir, gittikçe alttaki yapraklan tamamen sarar. Çoğunlukla, gölgedeki çimlerde görü­lür. Diğer bir neden, bitkinin hava sirkülasyonunun yetersizliğidir.

Cynodon dactyolon, Poa pratensis hastalığa duyarlıdır. Poa praten-sis'in 'BIRKA', 'GLADE' ve 'NUGGET kültivarlan dirençlidir.

Önlem

- Çimenlikte gölgeden kaçınmalı; aşın sulama ve gübreleme ya­pılmamalı, ortam havadar ve temiz tutulmalıdır. Kimyasal mü­cadele için, Benomyl, Cycloheximide ve Triadimefon içerikli fungisitler kullanılabilir.

-Pythium uçuğu; Pythium beyazı (Pythium blight) Çökerten

         Fusarium,Phythium ve Rhizoctonia gibi mantarların neden olduğu çökerten hava sıcaklığının 20  santigrat derece olduğu geç ilkbahar ve yaz aylarında meydana çıkar.Yeni yapılan çimenliklerde çok görülür. Hastalık 5-10 cm den 1 m çap genişliğinde, soluklaşmış pamuk yığını gibi ya da yağ lekeleri biçiminde yayılır. Hastalıklı alanlar, üzerinde beyazımsı mantar (fungus) olan kararmış yaprak ayalarıyla çevrilmiştir.

Hastalık yüksek sıcak ve aşın nemli havalarda çıkar ve çoğalır, kuru ha­valarda duraklar.

Cynodon, Agrostis, Poa, Loliutn hastalığa duyarlı çimlerdir.

Önlem - Sıcak havalarda fazla sulamadan ve aşın gübreden kaçınılmalı­dır. Olası hastalığa karşı, ekimler sonbaharda ve gecikmeli ola­rak yapılmalıdır.Kötü drenajın ortadan kaldırılması gerekir.

- Chloroneb, Etridiazole, Metalaxyl ya da Propamocarb hastalık ilk çıktığında uygulanabilir.

Yaprak beneği (Leaf spot; Melting out)

        Hastalık yapraklar boyunca, yuvarlak, yanık lekeleri görünümünde kenar­ları pembemsi siyah, ortası kahverengimsi saman renkli benekler halinde ortaya çıkar. Cynodon dactylon, Poa pratensis, Festuca hastalığa en fazla yakalanan bitkilerdir.

Hastalık, 10° ile 20°C arası sıcaklık ve nemli ortamda ilkbahardan sonba­har ortalarına kadar faaliyetini sürdürür. Çok kısa biçilmiş ve gölge yerlerdeki çimler daha sık ve öncelikle hastalığa yakalanırlar.

Kültürel önlem olarak, çimenlikte gölge yerler azaltılmalı, top­rağın havalandırma ve süzerkliği düzenli olmalıdır. Ayrıca bit­kilerin biçme yüksekliklerine dikkat edilmelidir. Hastalığa du­yarlı olmayan kültivarlar seçilmelidir; örneğin, Poa pratensis in 'DELTA' 'KENBLUE' ve 'PARK' kültivarları çok duyarlı di­ğer kültivarlar daha dirençlidir.

Fungisit ile önlemde Anilazine, Çaptan, Chlorothalonil,
Cycloheximide, Iprodione ve Mancozeb içerikli olanların uy­
gulaması önerilir.

Yosunlar

      Yosun genellikle, çimlerin seyrek olduğu yerlerde, sığ topraklarda ve gölgeliklerde görülür. Yosun sporlarla çok kolay üreyebilmekte ve özellikle, asitli ve fakir topraklara yerleşebilmektedir.

Çim alanlarında birçok yosun türü görülmekle beraber, en çok rastlanan­lar Ceratodon purpureus, Hypnum cupressiforme ve Polytrichum commu-ne dır.

Önlem

- Mekanik yolla ya da asitlilik ve fakirlik gibi ortam koşullarını de­ğiştirerek yosunlan alandan uzaklaştırmakla başarılı olunamaz­sa, kimyasal yola başvurulur. Bunun için "Amonyum sülfat", "Bakır sülfat", "Demir sülfat" gibi bileşikler kullanılabilinir. Ba­kır sülfat ya da 3-4 kg Amonyum sülfat veya 2-3 kg Demir sül­fat 100 m² alan için yeterli miktarlardır. Uygulamalar kuru ha­valarda, gereğine göre tekrarlanarak yapılır. Amonyum sülfat, serin iklim bitkilerine aşırı büyüme etkisi yapabileceği için, en uygun zaman olarak baharın bitimine rastlatılmalıdır.

 

Alg ve Likenler

 

         Çimenlikte Agler koyu alanlar halinde, genellikle toprağın havasız, sıkışık ve aşın ıslak yerlerinde ortaya çıkar. Çokça, mavimsi yeşil renkte "Nostoc" tipine rastlanır.

Önlem

-Algler için ortalama 8-10 gr Bakır sülfat 100 m2 alana yeterli olmaktadır. Ayrıca, "Maneb" ve "Mancozeb" içerikli ilaçlar da kullanılmaktadır (Davson, 1963).

Alg ve mantar ortak yaşamı olan Liken çimin fakir ve asitli ortamlannda çimler arasında ortaya çıkar. Kahve renkli Peltigera canına türü çimenliklerde sık görülür. Önlem olarak, gene sülfatlı bileşikler, örneğin "Demir sülfat" etkilidir. (100 m2 alan için 1.5-2 kg Demir sülfat)

 

 

Tercüme:Süreyya ALTUNIŞIK

 

Kaynak:Purdue Univ.Lawn Disease

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!