ELMA HASTALIK VE ZARARLILARI
ELMA BAHÇELERİNDE ENTEGRE MÜCADELE TEKNİK TALİMATI
- ANA ZARARLI VE HASTALIK
Elma içkurdu [Cydia pomonella ( L.) ]
Elma karalekesi hastalığı [Venturia inaequalis (Cke.)Wint.)]
Akarlar
Yaprakbitleri
Virgül kabuklubiti (Lepidosaphes ulmi L.)
San jose kabuklubiti (Quadraspidiotus perniciosus Comst.)
Elma ağkurdu (Yponomeuta malinellus Zell.)
Elma gövdekurdu (Synanthedon myopaeformsis Borkh.)
Elma pamuklubiti ( Eriosoma lanigerum (Hausm.)
Elma yaprakbükeni (Archips rosanus L.), Adi yaprakbükücüsü (Archips xylosteanus L.)
Yaprak galerigüveleri
Elma gözkurdu (Anthonomus pomorum L.)
Elma testereliarısı (Hoplocampa testudinea Klug.)
Altın kelebek (Euproctis chrysorrhoea L.)
Elma küllemesi hastalığı [Podosphaera leucotricha (Ell. et Ev.) Salm.]
Elma memeli pas hastalığı (Gymnosporangium sp.)
Armillaria kök çürüklüğü hastalığı [Armillaria mellea (Vall.) Quel.]
Rosellina kök çürüklüğü hastalığı (Rosellinia necatrix Prill.)
Elma virüs ve virüs benzeri hastalıklar
Elmalarda görülen önemli fizyolojik hastalıklar
MÜCADELENİN YÖNETİMİ
ELMA AĞACININ FENOLOJİK DÖNEMLERİ
ELMA ZARARLI, HASTALIK VE YABANCIOTLARIN ZARARLI OLDUĞU PERİYOTLAR
DEĞERLENDİRME
ELMA BAHÇELERİNDE ENTEGRE MÜCADELE PROGRAMLARINDA KULLANILACAK PESTİSİTLER
Elma içkurdu [ Cydia pomonella ( L. ) ]
1. Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli
Ergin gri renkli yaklaşık 10 mm uzunluğunda, her iki kanat ucunda üçgen şeklinde çukulata renginde leke bulunur.
Yumurta 1-1.2 mm çapında oval şekilde, başlangıçta süt beyazı renginde ve mumumsu görünümdedir. Yumurta geliştikçe orta kısmında kırmızımsı bir halka görülür, açılmadan hemen önce ise gelişmiş larva açıklıkla izlenebilir.
Yumurtadan yeni çıkan larva 1 mm uzunluğundadır. Bu dönemde iri ve yassı olan baş ve prothorax parlak siyahtır. Gelişimini tamamlayıp elmayı terkeden olgun larva 15-20 mm uzunluğunda beyazımsı pembe görünümündedir. Olgun larva elips şeklinde ve kirli beyaz renkte kokon örerek içinde pupa olmaktadır. Açık kahverengi olan pupa, 10 mm uzunluğunda ve 2.5-3 mm genişliğindedir.
Ülkemizde Elma içkurdu genellikle yılda 2 döl, bazı yer ve yıllarda kısmi bir 3.'ncü döl de verebilmektedir. Ancak birinci döl larvalarının bir kısmı diyapoza girmekte ve bu diyapoz ertesi ilkbahara kadar devam etmektedir. Birinci döl larva diyapozunun oranı iklim koşullarına bağlı olmak üzere, normal olarak % 25-30 arasında oluşmaktadır.
Elma içkurdu kışı daha çok ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında, kısmen de yere dökülmüş toprakta bulunan kalıntılar arasında, ambalaj ve depolama yerlerinde ördükleri kokonlar içerisinde olgun larva döneminde geçirmektedir. Kışı geçiren olgun larva mayıs başlarına doğru pupa olur. İlkbaharda ergin çıkışı genellikle mayıs ( bazı yıllar nisan ortalarında) ayında başlamakta ve bazen temmuz ortalarına kadar devam etmektedir. Ergin kısa bir preovipozisyon döneminden sonra yumurta bırakmaya başlar, ancak bunun için akşam alacakaranlık sıcaklığının üst üste iki gün 15°C' nin üzerinde olması gerekmektedir.
Bir dişi 30-70 yumurta bırakır. Yumurta önceleri yapraklara, ince dallara, daha sonra meyvelere teker teker bırakılmaktadır. Yumurtadan çıkan larvalar genellikle 4-8 saat içerisinde meyveye girer. Larva meyveye çiçek çukurundan veya elmanın yan tarafı ile sapa yakın kısımlarından içeri girdikten sonra meyvenin merkezine doğru tünel açarak ilerler. Elma içkurdu larvası meyvenin çekirdekleri üzerinde de beslenir. Bu özelliği ile çekirdekler üzerinde beslenmeyen meyve içinde zararlı diğer türlerden ayrılabilmektedir. Meyve içinde 30-40 gün beslenerek olgunlaşan larva, ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında veya toprakta bulunan kalıntılar arasında kokon örmek üzere meyveyi terkeder. Bu larvalar daha sonra pupa olarak ya aynı yılın yaz erginleri şeklinde çıkar veya pupa olmayıp diyapoza girerler.
Elma içkurdu başta elma olmak üzere armut, ayva, ceviz ağaçlarının en önemli zararlısıdır. Doğrudan meyvede zarar yapan larvalar, meyveleri delerek içlerinde galeriler açmakta, etli kısmını ve çekirdek evini yiyerek pislikler bırakmaktadır. Bütün bunların sonucu olarak meyvelerin dökülmesine, ağaçta kalabilen kurtlu meyvelerin ise niteliğinin bozulmasına ve dolayısıyla elmanın piyasadaki değerinin düşmesine neden olmaktadır. Mücadele yapılmayan bahçelerdeki zarar % 60-100 olabilmektedir. Ülkemizde elma üretim bölgelerinin her yerinde bulunmaktadır.
2. Doğal düşmanları
Elma içkurdunun ülkemizde tespit edilen parazitoidleri aşağıda verilmiştir:
Elma içkurdunun ülkemizde tespit edilen parazitoidleri aşağıda verilmiştir:Yumurta parazitoitleri : Trichogramma sp. (Hym.:Trichogrammatidae), T. evanescens Westur., T. embryophagum ( Hertig.), T. kılınçeri Kostadinov
Larva ve pupa parazitoitleri : Elodia tragica Meig. (Dip.:Tachinidae ), Neoplectops vanisata Stein (Dip.:Tachinidae ), Trichomma enecatör Rossi (Hym.:Ichneumonidae), Pristomerus vulnerator Panz. (Hym.:Ichneumonidae), Pimpla turionellae L. (Hym.:Ichneumonidae), Ascogaster quadridentatus Wesm. (Hym.:Braconidae), Agathis linguarius Nees (Hym.:Braconidae ), Perilampus tristis Mayr. (Hym.:Perilampidae) Elma içkurdu yumurtalarında saptanan T. embryophagum ve T. kılınçeri' nin Ankara ilinde çok yaygın oldukları ve bazı yıllarda %75 ' in üzerinde parazitlenmeye neden oldukları, T. evanescens' in Karadeniz bölgesinde %20, Trichogramma sp.' nin Marmara bölgesinde %17, Antalya' da birinci dölde %74.9'a varan oranlarda parazitlendiği saptanmıştır. Larva ve pupa parazitoitlerinin Ankara'da %15 - 27, Marmara bölgesinde ise %0.5 - 24.6 arasında parazitlenmeye neden oldukları tesbit edilmiştir.
Elma içkurdunun başta kuşlar olmak üzere pekçok predatörünün bulunduğu da bilinmektedir.
3. Mücadelesi
3.1. Kültürel önlemler
- Öncelikle elma bahçelerinin, elma içkurdunun diğer konukçusu olan armut, ayva ve ceviz gibi meyve ağaçları ile karışık olarak kurulmamasına özen gösterilmelidir.- Elma ağaçlarının altına dökülen meyveler toplanıp uzaklaştırılmalı, ambalaj ve depolama yerleri elma bahçelerinin kenarına kurulmamalıdır.
- Bahçenin sürümüne özen gösterilmeli ve ağaç gövdelerine haziran ayı başlarında oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarılmalı, bunlara gelen larvalar haftalık kontrollerle imha edilmelidir.
3.2. Biyolojik mücadele
Yumurta parazitoiti Trichogramma türleri ile larva ve pupa parazitoitleri E. ragica , T. enecatör ve A. quadridentatus Elma içkurdunun biyolojik mücadelesinde kullanılabilecek önemli faydalılardır. Ancak bu zararlının ekonomik zarar eşiği çok düşük olduğu için, sadece biyolojik mücadele etmenleri ile baskı altında tutmak mümkün olmamaktadır.Yararlı türlerden azami derecede yararlanmak için :
- Zararlının doğal düşmanları iyi tanınmalıdır.
- Etkili olan türler, özellikle yumurta parazitoitleri kitle halinde üretilerek veya başka yerlerden getirilerek bahçelere salınmalıdır.
- İlaçlama programları yararlıları koruyacak biçimde hazırlanmalı, bu amaçla seçici ilaçlara öncelik verilmelidir.
3.3. Biyoteknik mücadele
Bu yöntemden Ege Bölgesi koşullarında başarılı sonuçlar alınmaktadır. Ancak, yöntem, düzenli ve izole edilen bahçeler ile populasyonun düşük olduğu (2-3 diyapoz larva / ağaç) bahçelerde etkilidir. Bu konuma sahip bahçelerde ergin uçuş periyodu boyunca her ağaca 1 adet cinsel çekici tuzak (pherocon tipi) asılır. Tuzaklar hakim rüzgar yönünde ve yerden 1.5-2 m yüksekliğe asılır ve kapsüller 4-6 haftada bir değiştirilir.
Bu yöntemle Elma içkurdu erginleri kitle halinde yakalanmakta ve zararlı populasyonu düşürülmektedir. Aynı bahçede birkaç yıl uygulama yapıldığında sonuç daha olumlu olmaktadır.
3.4. Kimyasal mücadele
Elma içkurdu mücadelesinde hedef her döle ait larva çıkışı süresince ağaçları ilaçlı bulundurarak yumurtadan çıkan larvaları meyve içine girmeden önce öldürmektir.Ancak bu mücadelede üründe %2' ye kadar zarar hoşgörü ile karşılanır. Bu nedenle zararlının populasyon seviyelerinin bilinmesi ayrı bir önem taşır. Döllere ait ilk ilaçlama zamanlarını sağlıklı bir şekilde saptamada, ilk larva çıkışlarının belirlenmesi çok önemlidir. Ancak etki şekli bakımından farklı özellik gösteren preparatlar kullanıldığında (Diflubenzuron gibi ) ilaçlama zamanı öne (yumurta dönemi) alınabilir. Bunun için kışlayan ve yazlık döllerin ergin çıkış ve uçuş süresi ile yumurtaların bırakılması ve açılışlarının izlenmesi gerekir.
Bunların kesin olarak saptanması için cinsel çekici tuzaklar, etkili sıcaklıklar toplamı, 500 (25x20) meyve kontrolü ve tuzak bant yöntemlerinden yararlanılır. Bu yöntemlerden elde edilen veriler esas alınarak, Elma içkurduna karşı birinci döle 20 gün aralıklarla 2, ikinci döle karşı ise 1 olmak üzere toplam 3 ilaçlama yapılmakta ve genellikle bu uygulama yeterli olmaktadır.
Kullanılacak preparatlar Çizelge 3' de yer almaktadır.
Elma Karalekesi hastalığı [Venturia inaequalis (Cke.) Wint.]
1. Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri
Etmenin saprofit ve parazitik olmak üzere 2 devresi vardır. Saprofit dönem sonbaharda yere dökülen ölü yapraklarda başlar, ilkbaharda peritesyum olgunlaşmasına kadar sürer. Parazitik dönem ise fungusun canlı dokularda sürdürdüğü yaşamını kapsar.
Etmenin miselyumu bölmelidir, önceleri renksiz olup giderek kahverengileşir. Epidermis ve kütikula arasında gelişerek stromayı oluşturur, gelişimini sürdüren fungus zamanla kütikulayı parçalar. Miselyumların ucunda kısa, dipleri kalın, uç kısmı ince konidioforlar ve bunların ucunda da konidileri oluşur. Renksiz olan konidiler zamanla kahverengileşir. Peritesler sonbaharda dökülen lekeli yapraklarda oluşur. Küremsi veya yarı küremsidir. İlkbaharda peritesler içinde askosporlar olgunlaşır.
Olgunlaşan askosporlar ilkbaharda yağışlı günlerde peritesyumlardan fırlatılarak ağaçta yeşil aksam mevcut ise ilk enfeksiyonları gerçekleştirirler.
Hastalığın belirtileri ağacın yaprak, meyve ve sürgünlerinde görülür. Yaprağın üst ve alt yüzünde oluşan lekeler başlangıçta yağlımsı görünüştedir, giderek zeytin rengini alır ve daha sonra da kahverengileşir. Lekeler kadifemsi yapıdadır ve bu kısımdaki dokular zamanla ölür, üzerinde çatlaklar ve delikler oluşur. Ağır enfekteli yapraklar erkenden sarararak dökülür.
Meyvedeki lekeler yeşilimtrak olup zamanla kahverengine dönüşür. Küçük lekeler zamanla birleşirler ve bu kısımlarda meyvenin gelişmesi durduğu için deforme meyveler oluşur.
Elmada sürgün enfeksiyonları bazı duyarlı çeşitlerde görülür. Lekeler oval veya yuvarlak kabarcıklar şeklindedir. Püstül olarak tanımlanan bu kabarcıklar ilkbaharda çatlar ve içinde oluşan konidi yatakları açığa çıkar. Püstüller zamanla birleşerek "uyuz" veya "sıraca" denilen yaraları oluşturur.
Hastalığın zararı doğrudan veya dolaylı olmaktadır. Yaprak enfeksiyonları nedeniyle fotosentez ve solunum olayları engellendiğinden, ağaç yıldan yıla zayıflamaktadır. Hastalık nedeniyle oluşan ürün kaybı ortalama % 20-45 arasında değişir. Hastalık ülkemizde elma yetiştirilen tüm bölgelerde yaygın olarak görülmektedir.
2. Mücadelesi
2.1. Kültürel önlemler
Sonbaharda yere dökülen ve primer enfeksiyon kaynağı olan karalekeli yapraklar toplanıp yakılmalı veya sürüm ile toprağa gömülmelidir. Var ise sıracalı dallar budanıp yakılmalıdır. Ağaçlar, yaprakların daha hızlı kurumasını sağlayacak hava akımına izin verecek uygun aralıklar ile dikilmelidir. Aynı amaçla ve ilaçla kaplamanın arttırılması için ağaçlar düzenli olarak budanmalıdır.
2.2. Kimyasal mücadele
Kimyasal mücadele tahmin ve uyarı esaslarına göre uygulanır. Buna göre, birinci ilaçlama doğada askospor uçuşu başladıktan sonra ağaçların duyarlı fenolojik döneme ulaşması ve enfeksiyon periyodunun oluşması durumunda yapılır. Karadeniz Bölgesinde birinci ilaçlama fenolojiye göre sigorta şeklinde yapılabilir. İkinci ve diğer ilaçlamalar bir önceki ilaçlamada kullanılan ilacın etki süresi ve enfeksiyon periyodunun oluşması dikkate alınarak yapılır. İlaçlamalara son vermede, askospor uçuşunun sona ermesi, primer enfeksiyonlar ve enfeksiyon periyodu oluşumu dikkate alınır.
İlaçlamalarda kullanılacak ilaçlar, enfeksiyon oluşumundan sonra geçen süre, külleme veya diğer başka hastalıklara da etkili olup olmama, duyarlılık azalışı, elma bahçelerinde saptanan yararlılara etkisi ve kalıntı açısından değerlendirilerek Elma karalekesi hastalığına karşı ruhsatlandırılmış ilaçlar arasından aşağıdaki ilkeler doğrultusunda seçilir:
-Fenolojik dönem uygunsa (çiçeklenme öncesi ) bakırlı preparatlara yer verilmelidir.
-Zorunlu olmadıkça tek yer engelleyici fungisitler kullanılmamalı; çok yer engelleyici fungisitlere öncelik verilmelidir.
-Tek yer engelleyici fungisitler zorunlu olarak kullanılacaksa etki şekli farklı gruplar dönüşümlü olarak kullanılmalıdır.
-Karışım preparatlara öncelik verilmelidir.
-Bahçede küllemeye karşı da mücadele yapılacaksa her iki hastalığı da kontrol eden ilaçlar seçilmelidir.
-İlaçlama programına külleme ilaçlaması ile başlanılması durumunda gelecek karaleke ilaçlaması, küllemeye karşı uygulanan fungusitin etki süresi içinde kalıyorsa yapılmamalıdır.
Kullanılacak preparatlar Çizelge 3'de yer almaktadır.
HAZIRLAYAN: MUAMMER ÜNAL
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!