Bir arıtma tesisi çevre düzenleme projesinde, Yapay tepelerin oluşturulması, Gölet, süs havuzu, balık havuzu yapımı, Sulama tesisatı yapımı, Bitkisel toprak serilmesi, Fidan çukurlarının açılması ve fidan dikimi, İnce tesviye yapılması, Gübre atılması, Çim saha tanzimi, Çamlık alan yürüme yolları yapımı, Oturma birimleri yapımı alanda bulunan mevcut çalı, ot vb. temizlenmesi ve düzenlenmesi işi yapılabilir.
Bitkisel Uygulamalar, projelerde ve bitki listesinde belirtilen türlerde ve özellikte ağaç, çalı ve yer örtücü bitkilerin temini, alana nakliyesi, dikimi, can suyunun verilmesi ile çim alan teşkilini kapsamaktadır. Bitkiler, projelerinde belirtilen yerlerdeki ilgili alanlarına dikilir. Bitkilerin uygulanması ile ilgili malzeme, iş ve işçilik teknik tanımlarını ve koşulları ise, genellikle şartnamelerde belirtilmektedir. Bu yazıda, yer alan peyzaj alternatif imalatları, yerinde gerekenlerin uygulanması açısından genel olarak verilmektedir. Genel peyzaj işleri kapsamındaki işlerden, arazinin asgari düzeyde düzenlenmesi ve arıtma tesisinin gerektirdiği ekonomik kalemler uygulanabilir. Bazı arıtma tesislerinde, ilgili yerin mevcut örtüsü veya rezervi kullanılarak, aynı peyzaj etkisinin sağlanabileceği dikkate alınmalıdır.Arıtmalardan elde edilen arıtılmış sular, yıllardan beri sulama amacı ile kullanılmaktadır. Bu yüzden, arıtılmış sular kışın depolanmakta yazın ise sulama amacı ile kullanıldığından, arıtılmış suyu kabul edecek bitki türleri dikkate alınmalıdır.
Genel Peyzaj İşleri
A. Mevcut alanın otsu, odunsu bitkilerden, çalı türü bitkilerden, moloz ve taşlardan arındırılması;
Alanda dikilecek fidanlara zararlı olabilecek her türlü yabani ot ve istenmeyen bitkiler, çalı formundaki bitkiler ,çöpler, toprak işlemesi engelleyebilecek boyutlardaki taş ve molozlar alandan uzaklaştırılır. Bu temizlik sırasında mevcut odunsu bitkilere zarar verilmez ( Özellikle Pinus sp. türleri). Zarar gören ağaçlar onarılır veya değiştirilir. Değiştirme; zarar gören bitkinin türü, yaşı, boyu ve formu ile uyumlu olmalıdır.
Temizlik yaklaşık olarak peyzaj işleri uygulanacak olan tüm yeşil alanı kapsar, ancak ağırlıklı olarak çamlık alanlarda bulunan ve idare tarafından belirlenecek olan çalı formlu bitkiler yerinden sökülerek, alandan uzaklaştırılır, yerinde kalması öngörülen çalılar ve ağaçlar budanıp düzenli hale getirilir.
B. Kaba tesviye yapılması;
Mevcut alanda bulunan doğal tepelerin dik yamaçların doğallığını bozmadan hafif meyil verilerek düzeltilecektir.kaba tesviye yapılırken arazide oluşması gereken meyiller verilecek ve tesviyeler düzgün olacaktır..
C. Yapay tepelerin oluşturulması;
Projede belirtilen yerlerde, belirtilen ölçülerde, detaylarda ve kotlarda bitkisel toprak kullanılarak, yapay tepeler oluşturulur. Yapay tepeler oluşturulurken yeterli derecede ve katmanlarda sıkıştırma işlemleri uygulanır.
D. Gölet; süs havuzu; balık havuzu yapımı;
Proje ve detaylarında belirtilen şekil, ölçü ve geometrilerde havuz taban ve parapetleri betonarme olarak teşkil edilir, projesinde belirtilen imalat yerlerinde, belirtilen malzeme kalınlığına göre su yalıtımının yapılır, parapet dış yüzeyleri kaplanır, havuzların mekanik ve elektrik sistemleri ikmal edilir. Kaplamada kullanılacak malzemeler düzgün yüzeyli, görünüm olarak renk ve ebatları birbiri ile uyumlu olmalıdır. Havuz içinde veya dışında kalan atıksu ve/veya yağmur suyu havalandırma bacaları, makine daireleri, havuz parapet üst kotları ve/veya zemin ile uyumlu kotlara getirilmeli, sızdırmazlıkları sağlanmalı ve estetik görünüm açısından dış yüzeyleri kaplamalı olmalıdır.
E. Bitkisel toprağın serilmesi;
Projede yeşil alan olarak belirlenmiş tüm peyzaj uygulaması yapılacak bölümlere en az 20 cm kalınlığında bitkisel toprak serilir. Bitkisel toprakların idare kontrolünde tamamlanması sağlanır. Serildikten sonra alan çapalanır, kaba tesviyesi yapılır, yüzeyde oluşan eden oyuk, tepecik ve çöküntüler itina ile düzeltilir, çıkan taş, kök v.s. gibi yabancı maddeler alandan uzaklaştırılır. Bitkisel toprağın tesviyesi çok düzgün olacak ve tesis içi yol kotlarından meydana gelen arazi eğimleri göz önüne alınıp gerekli tesviyeler bu şekilde yapılmalıdır. Alana serilecek olan toprak, I. sınıf humuslu bitkisel toprak olmalıdır.
F. Fidan çukurlarının açılması ve fidan dikimi;
Fidanlar sağlam, çok iyi kök ve muntazam gövde geliştirmiş, kökleri ile sürgünleri dengeli, ince saçak kök ve uzun olmayan sürgün geliştirmiş hiçbir yerinde çatlak, kırık, kopuk, sıyrık ezik vb. hasar hastalık ve zararlı bulunmayan, gözle fark edilmeyen hiçbir virütik hastalıkla bulaşık olmayan, ilgili projelerde ve bitki listesinde belirtilmiş cins, tür ve özelliklerde olmalıdır. Fidanlar işyerine, en kısa sürede ve hiçbir zarar görmeye neden olmayacak yöntemle taşınmalıdır. Taşıma sırasında bitkilerin zarar görmemesi için uygun bir şekilde ambalajlama yapılmalıdır.
Bitki dikimi; Bitkisel toprağın kaba tesviyesi bittikten sonra projeye uygun olarak fidan yerleri tespit edilip işaretlenmelidir. Bitkinin özelliğine göre bitki çukurları belirlenerek uygulama projesinde belirtilen bitkiler dikilmelidir.
Ağaçlar için dikim çukurları 60-80 cm, çalı ve ağaççıklar için 40-60 cm, yer örtücü ve mevsimlikler için 30 cm olmalıdır. Çukur genişliği kök paketinin 2 katı büyüklüğünde olmalı, dikim sırasında fidan her yönde ½ kap genişliği boşluk kalacak biçimde yerleştirilip dikimi yapılmalıdır. Çukur, çevresindeki bitmiş toprak seviyesinden 10 cm aşağıda kalacak şekilde yani kök boğazına kadar uygun bitkisel toprak ile doldurulmalıdır. Mevcut zemin kum olduğundan dolayı bitki çukurlarında kesinlikle bitkisel toprak kullanılmasına özen gösterilmelidir. Dikim yapılırken uygun ebatlarda fidan kazıkları kullanılmalıdır. Fidan kazıkları ile ağaç fidanlarının çukura sabitlenmesi sağlanmalı, bu işlem sırasında ağaç gövdesine zarar verilmemelidir. Fidan sabitleme için kullanılacak materyal fidanın boyuna, formuna, kök yapısına vb. özelliklerine göre ahşap veya metal olmalıdır. Dikilen fidanların verilecek olan can suyunu tutması için en az 80 cm çapında ağaç havuzları yapılmalıdır. Fidan kazıklarının temini, uygulanması ve can suyunun verilmesi, fidan dikiminden sonra alanda kalan fidan tüpü, saksısı, tenekesi ve poşetlerin temizlenmesi ve alanlardan uzaklaştırılması gerekir. Dikilmiş fidanlarda, dikiminden bir vejetasyon dönemi sonra tutmayan fidan bulunduğu takdirde bunların yerine aynı cins ve türden şartnamede belirtilen özelliklere uygun yeni fidanlar dikilmelidir.
Prensip olarak alandaki mevcut çam ağaçları ve idarece istenen bazı çalı grupları korunmalıdır. Mevcut bitki dokusu bozulmamalı, alandan transplante edilmemelidir.
Mevsimlik çiçek parterlerindeki çeşitler uygulama zamanına göre değiştirilebilir.
Ağaç ve ağaççıklar; Gövdesi düzgün formlu olmalıdır. Çalılar; Çok dallı, formunu oluşturmuş ve tepeden bakıldığında saksı harcı görülmeyecek şekilde olmalıdır. Sarılıcılar; Çok dallı, formlu, düzgün sarılıcı form verilmiş olmalıdır. Mevsimlik çiçekler; Formlu ve çiçek açmış olmalıdır.
G. İnce tesviye yapılması;
Alana serilen bitkisel toprağın, tırmık yardımı ile mevcut kesek ve iri taşlardan arındırılarak ince tesviyesi yapılmalıdır. Gerekli yerlerde yeterli eğimler verilmelidir. Tesviyenin düzgün olması için gerekli boyutlarda karelajlandırma yapılmalıdır.
- Bu bölümde, peyzaj mimarlığınca gerçekleştirilecek olan arıtma tesisi çevre düzenleme projesi için, arıtma tesisleri tasarımı, yapımı ve işletimi konusunda yetkili olan çevre mühendisliği gözüyle katkı olması açısından projede dikkate alınması gereken teknik kriterlerin II. bölümü sunulmaktadır.
A. Gübre atılması;
İdarece onaylanmış ince tesviye yapıldıktan sonra ,bitki ekimi öncesi tüm araziye 15-15-15 (N-P-K) oranında gübre uygulanmalı, m2'ye 50 gr gübre atılmalıdır. Gübre atımı yapılmadan kesinlikle bitki ekimi yapılmamalıdır. Yaklaşık belirlenen peyzaj alan büyüklüğüne göre, alana gübre atılacak hesaplanmalıdır.
B. Çim saha tanzimi;
Daha önce bitkisel toprağı serilmiş ve ince tesviyesi yapılmış, gübresi atılmış çim tesisi yapılacak olan alanda kullanılacak olan çim tohumları Festuca arundinacea, Lolium perenne ve Bermuda grass türleri olabilir. Festuca arundinacea çim tohumu ithal mavi etiketli olmalı, çimlenme oranı %85, safiyet %98 oranında dikkate alınmalı, orijinal Orange Sertifika'sı İdareye verilmelidir. Orange Sertifikası üzerindeki lot numarası ile çuvalların üzerindeki lot numaraları birbiri ile aynı olmalı, ithalatta kullanılan analiz sertifikası idareye onaylatılmalıdır. Çim tohumu OECD listelerinde süs çimi olarak kayıt edilmiş olmalıdır. Lolium perenne çim tohumu ithal mavi etiketli olmalıdır. Bermuda grass çim tohumu ise, ithal ve orijinal ambalajında olmalıdır. Kullanılacak olan her üç çim tohumunun da (festuca arundinacea, lolium perenne ve bermuda grass) sertifikaları yeni tarihli olmalıdır. Festuca arundinacea çim tohumu 21 gr/m², Lolium perenne çim tohumu 21 gr/m², Bermuda grass çim tohumu 28 gr/m² sıklığında uygulanabilir. Tohum atıldıktan sonra üzerine idarenin onayladığı ithal torf ile kapak atılmalı ve silindir çekilmelidir. Kapak kalınlığı yaklaşık 2 cm olmalıdır.
Yaklaşık çim alanı m2 birimi ile dikkate alınarak, m2'ye 70-80gr çim tohumu karışımı uygulanabilir. Uygulama esnasında en az kullanılacak çim tohumu karışımı miktarı belirlenir. Çim tohumu karışımının oranları uygulama dönemine göre idarenin onayı alınarak değiştirilebilir.
C. Çamlık alan yürüme yollarının yapımı;
Proje ve detaylarda belirtilen şekillerde, çamlık alan içi yaklaşık Projede verilen ölçüler ve geometrik şekillere uyularak küp parke taşı ile döşeme yapılmalıdır. Kullanılacak taşlar ve bordürler İdaresi tarafından görülerek kullanılmalıdır. Meyilli alanlarda ise, kullanımı kolaylaştıracak araziye uygun olarak basamaklar yapılabilecektir.
D. Oturma Birimleri yapımı;
Balık havuzu etrafında taban alanı 25 m2'lik birkaç oturma birimi yapılabilir. Detaylarda ve projelerde verilen ölçü ve şekillerde, dış mekana dayanıklı ahşap (larex ahşap) malzemeden yapılabilir. Çatı kaplaması olarak "shingle" kullanılabilir. Tabanı kayrak taşı ile döşenir. Kullanılacak malzemelerin renkleri ve kullanılacak tüm malzemeler İdaresinin onayı ile belirlenir.
E. Arıtma Birimleri Çevre Bitkilendirmesi;
Güneş ışığı ve rüzgardan yeterli ölçüde istifade etmek için fakültatif (değişken tip bakteriler kullanan arıtma) havuzları açık araziye kurulmaktadır. Bu nedenle, fakültatif havuz çevresine yüksek boyutlu bitkilendirme yapılmamalıdır. Çünkü yüksek boyutlu bitkiler havuz yüzeyinde hem rüzgarı hem de havalandırmayı olumsuz etkiler. Havuz çevresindeki bitkilerin boyutu 15 cm.'den büyük olmamalıdır.
Çimler 7.5 cm.'ye ulaştığında kesilmeli, havuz çevresinin yakınında yüksek bitki olmasını önlenmelidir. Bu hava hareketini ve güneş ışığını engelleyebilir. Bitkiler havuz yüzeyinde gölge oluşturmamalıdır. Lagün çevresinde aşırı köklü bitki oluşumu da önlenmelidir. Bu durumda tabanda çamur oluşumu önlenmiş olur. Dolayısıyla tabanda anaerobik faaliyet durur. Lagün üzerinde yüzen bitkiler önlenmelidir. Bu tür bitkiler hem oksijen transferini hem de güneş ışığının nüfuz etmesini önler. Yüzeyde bitki oluşumu herbisitlerle önlenebilir. Herbisitlerden dolayı ölen bitkiler ilave organik yük, artan çamur ve koku artışı demektir. Bununda mutlaka önlenmesi gereklidir.
Havuz banketi uygun şekilde meyilli olmalıdır. Düz banket yüzeylerde bitkilenmeye yardımcı olur. Meyil çok dik olursa sistemi çalıştırmak mümkün olmaz. Banketler aşırı yüklerden önlenmeli ve dalgalı hareketler zarar vermemelidir
Bitki Listesi, uygulanacak boy, gövde çapı ve adetleri ile birlikte verilir.
Havuz seddelerinin duraylığını korumak amacıyla, bitki köklerinin sedde temel altlarına girmesi önlenmeli, uzun köklü bitkiler seçilmemelidir. Çünkü bu halde, sıkıştırılmış stabilize malzeme ile oluşturulan seddelerin, bitki kökleri yoluyla örselenmesi ve göçmeye maruz kalması beklenir.
Arıtma tesisi içindeki birimlerin, havuz çevrelerinde yeşil örtüyü sağlayıcı unsurlara yer verilmesi, daha pahalı kaplama malzemeleri ile toprak örtüsünün tutulmasına gerek bırakmayabilir. Aksi halde, dış fiziksel etkilerle mevcut kaplamalar sökülerek, yol veya havuz içlerine malzeme akmasına yol açılabilir.
Atıksu arıtma tesisindeki, atıksu dağıtma, bekletme ve biriktirme havuzlarındaki olmsuz etkilerin azaltılmasına yardımcı olmak üzere, uygun bitki türleri seçilmelidir. Bitki yoluyla sağlanacak solunum ve terleme süreçleri, arıtma tesisi sahasındaki havanın kısmen arıtılmasına yardımcı olabilir.
Orhan TİRYAKİOĞLU
otiryakioglu@hotmail.com
www.muhendisevi.com
Referanslar
1-Lara Atıksu Arıtma Tesisi Peyzaj Düzenlemesi Yapım İşi, Özel Teknik Şartnamesi.
2-Fakültatif Havuzlarda Evsel Atık Su Arıtımı, Çevre Ve Orman Bakanlığı, ANKARA-2006.
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!