Prof.Dr.Sinan BAŞ"GIda güvenliği" yakın gelecekte belki de en sık duyacağımız konulardan biri olacaktır. Biz bu kavram ile zaman zaman deli dana,şap, kuş gribi vakalarında olduğu gibi kriz ortamlarında şöyle bir uzaktan merhabalaşırız, aşina olduğumuzu düşünürüz.
Bir de, televizyon programlarında ve haberlerde, yapılan gıda denetimlerini içimiz ürpererek, ama çok uzaklarda bir dünyada gerçek üstü olaylarmış gibi izlerken şöyle bir hatırlarız. Tabii, bu arada nadiren de olsa ürünlerin son kullanma tarihine baktığımızı da unutmayalım.
Bu ifade, kuşkusuz, sonuç olarak tükettiğimiz gıdanın insan sağlığına aykırı unsurlar içermeyişini ve sağlığı olumsuz etkilememesini kastetmektedir. Ancak, gıdanın soframıza gelinceye kadar geçirdiği süreci dikkate alırsak oldukça geniş boyutlu ve kapsamlı bir konu olduğu anlaşılabilecektir. Bu süreç, bir tohumun toprağa, bir yavrunun ana rahmine düşmesiyle başlamıyor artık. Çok daha öncesinden, tohumun genetik yapısına müdahale ile başlıyor, hiçbir şekilde bakir kalmamış, sanayi artıklarıyla kirlenmiş taban sularıın çoraklaştırdığı tabiata havale edilen gelişim, sentetik kimyasallarla gübrelenerek, ilaçlanarak, hormonlanarak şişiriliyor, ozonu yırtılmış, dengesi bozulmuş, egzozla bacayla kükürtlenmiş, karbon monoksiti yükselmiş hava ile besleniyor ve insanların hoyrat ellerine ve gem vurulmaz hırslarına teslim oluyor. Hasat edilen hammaddenin tükettiğimiz ürün haline dönüşümü de uzun bir süreçtir.Uygun ortamlarda,uygun metotlarla, hijyen sağlanarak üretimin gerçekleştirilmesinin biraz şansa kalmış olması bir tarafa, ürünün albenisi yüksek,raf ömrü uzun,gösterişli ve cazibeli olması için de renklendiriciler,tatlandırıcılar, aroma vericiler, yapı geliştiriciler, koruyucular, vs. vs. gibi bir sürü sentetik katkı maddeleri devreye giriyor.
Kısaca, on binlerce kilometre öteden kalkıp selamsız sabahsız gelen bir göçmen kuş ta, ta uzaklarda patlayan Çernobil de, adını sanını bilmediıimiz bir virüs de, çokça muhatap olduðumuz dışkı bakterisi de, en modern teknolojiler ile elde edilip ürüne katılabilen sentetik kimyasallar da, merdiven altı üretimlerdeki kaba kir, pas ve hamam böceği de gıdanın ve dolayısıyla insan sağlığının güvenliğini tehlikeye atıyor.
Elbette bu kavramın önemini tasvir edebilmek için başka bir yığın argüman da kullanabiliriz. Bunların birçoğuna bazen ürpertici haberler, bazen kara mizah espriler tarzında aşinayız.Genetiği ile oynanmış frankeştayn gıdalar,toptancı haline gelinceye kadar 5 cm uzayan hıyarlar, Erman Toroğlu'nun hormonlu tavukları, içinden böcek, iplik, jilet çıkan ekmekler vs.
insanın hiç çekinmeden, tam emniyetle, endişe duymadan ağzına koyabileceği gıdaları üretmek,hiç kuşkusuz,bir sermaye, yatırım ve birikim işidir. Bir eknik ve teknoloji gerektirir.Bu ise, birçokları bakımından kar marjlarının azalması anlamına gelir. Ne yazık ki, bazıları için kazanma hırsı tüm arzuların üstünde tatmin şehveti, kaybetme korkusu ise tüm insani değerleri ayaklar altına aldırabilecek cinnet demektir. Bu durum, küresel gıda terörüne elverişli zemin oluşturmaktadıır.
Nihai amaç insanın refah ve saadeti, yaşam kalitesinin yükseltilmesi olduğuna göre, gıda terörünün önlenmesi ve güvenliğinin sağlanması insafa terk edilemeyecek kadar hassas, nazik ve önemli bir konudur. Tabiatıyla konunun önemiyle orantılı olarak abartılı mü-eyyidelerin bulunması ve zecri olarak uygulanması kaçınılmazdır.
Bu bakımdan, başta da söylediğim gibi, gıda güvenliği ya-kýn gelecekte en çok konuşulan, tartışılan ve irdelenen konuların başında gelecektir.Nitekim, AB ile katılım müzakerelerinin devam et-tiği bu günlerde uyum konularının önemli bir bölümünü gıda güvenliği ve bununla bağlantılı konular teşkil etmektedir. AB'nin mevzuatta uyum sağlanmasını istediği tarım konularında ortaya konulan doküman, kurallar, normlar, standartlar, kodeksler vs. netice itibariyle üretim aışþamalarını denetim altına almayı amaçlamaktadır.AB gıda güvenliığini saığlamak için çok sıkı standartlar ve denetimler izlediği gibi,ortak bütçesinin önemli bir bölümünü bu amaçla kullanmakta, araştırma bütçelerinin önemli kısmını bu konuyu esas alan projelere a-yırmaktadır. Bu normlar bizim günlük hayatımıza intikal ettikçe ve hakim oldukça ürün etiketi üzerinde sadece firma adı ve son kullanma tarihi değil,üretim kaynağı ve aşamalarıyla ilgili bilgiler de gör-meye başlayabiliriz. Müeyyideler uygulanmaya başladıkça, üretimin ve üretim aşamalarının standartlara uygunluğunu denetleyen ISO gibi, HACCP gibi, OHSAS gibi evrensel prosedür ve prosesler firmaların vazgeçilmezleri olacaktır.
Elbette bu standartlara azami ölçülerde uyularak üretim yapılan firmaların ürünleri saülığa tam anlamıyla zararsızdır demek de çok iyimserlik olur. Burada esas olan, tüketicinin tüketim bilincinin gelişmesi ve yerleşmesidir.Konu çok boyutlu ve kapsamlı,farklı yönlerden irdelenmeye ve yorumlanmaya ihtiyaç var.Gıda olacak materyalin genetik yapısıyla oynanması,katkı maddeleri,organik ve ekolojik üretim vs hararetli tartışma konularıdır ve gündemimizi artan oranda işgal etmeye devam edecektir.
Prof.Dr.Sinan BAŞ
Kahramanmaraş Sütçü imam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!