Kent içi yol ağaçlandırma çalışmalarının başarılı olmasında, başlangıçta yapılacak kapsamlı bir teknik planlamanın rolü oldukça büyüktür. Öncelikle ağaçlandırılacak cadde ve meydanların standartlarının ve buna bağlı olarak ağaçlandırmalara uygunluk düzeylerinin envanter ve analiz çalışmaları ile ortaya konması gerekir. Bir cadde veya yolda ağaçlandırma yapabilmek için yolun genişliğinin 5 m.den, kaldırım genişliğinin de 4 m den az olmaması gerekir (Resim ) (Uzun ve ark. 1996).
Ağaçlandırılması tasarlanan cadde veya yoldan geçen tüm alt yapı tesisleri (elektrik, su, doğal gaz, telefon, kanalizasyon...), ilgili kurum veya kuruluşlarla temaslar kurularak ortaya konmalı ve alt yapı tesislerinin konumlarının ağaçlandırmalara uygunluğu denetlenmelidir. Dikilecek ağaçlarla alt yapı tesisleri arasında bulunması gereken standart mesafeler Tablo III.' de topluca açıklanmıştır.
Belirtilen standart mesafelere uyum konusundaki ihmallerin, hemen olmasa da gelecekte büyük kayıplara neden olması, beklenmesi gereken büyük bir risktir (Resim ).
Örneğin, Hollanda'da yapılan bir araştırmada, Haag şehrinde yılda ortalama 10 ağaç kururken, 1966 yılında doğal gaz kullanımına geçildiğinde bu sayının 60 a çıktığı, ilerleyen yıllarda da 400 e yükseldiği belirlenmiştir (Nadel and all.1997).
Tablo III: Kent içi yol ağaçlandırmalarında ağaçlar ile alt yapı tesisleri arasında bulunması gereken minimum mesafeler (Bernatzky, 1978).
Yaya kaldırımı kenar taşından ağaç gövdesinin merkezine kadar minimum.......................1 m.
Havai hat direklerinden................................................................................................. 4 m
Atıksu kanallarından minimum........................................................................................2 m
Yağmur ızgaralarından minimum.....................................................................................2 m
400 NW ya kadar olan gaz ve su boru hattından minimum...............................................2 m
400 NW nin üstündeki gaz ve su boru hattından ve yüksek basınçlı ve uzun mesafeli
ısıtma hattından minimum...............................................................................................3 m
Yüksek ve alçak voltaj elektrik ve telefon kablolarından minimum.................................... 2m
Cadde ve yollardaki lambaların ışıkları, ağaçların günlük ve mevsimsel fizyolojik fonksiyonlarındaki değişimleri üzerinde bozucu etkiler yapabilmektedir. Zira gündüz özümlenen asimilatların yapraklardan diğer organlara transportu, fizyolojik olarak karanlıkta gece periyodunda gerçekleşmektedir. Cadde lambaları da karanlık etkisini bertaraf ederek asimilatların transportunu sekteye uğratabilmektedir. Yine sonbahar mevsiminde ağaçların latent devreye geçişlerini geciktirerek erken don zararlarına uğrama risklerini artırabilmektedir. Bu nedenle yol ağaçlandırmalarında aydınlatma lambaları ile ağaçlar arasında bulunması gereken mesafeleri (Tablo III) (Resim ) dikimlerin planlanması aşamasında dikkate almak gerekir (Ürgenç, 1998).
Diğer taraftan planlama aşamasında trafik uzmanları ile koordineli olarak cadde ve meydanlardaki taşıt ve yaya trafiklerinin yoğunlukları belirlenmeli, yapılacak ağaçlandırmaların trafik güvenliğini aksatmamasına dikkat edilmelidir. Bu konu özellikle yol kavisleri, kavşaklar, meydanlar, duraklar, otopark girişleri ve yan yolların bağlantı noktalarında yapılacak bitkilendirmeler bakımından önemlidir. Bu gibi yerlerde kalın gövde çaplarına ulaşan türler duvar etkisi yaratarak yayaların ani ve kontrolsüz geçişlerinde kazalara neden olabilir. Hem trafik güvenliğini korumak, hem de estetik açıdan yol ağaçlandırmalarının monotonluğunu kırmak amacıyla söz konusu noktalarda dikim aralıklarının genişletilmesi ya da tür değişikliklerine gidilmesi uygun olacaktır (Aslanboğa, 1986).
Kent içi yol ağaçlandırmaları cadde boyutları, alt yapı tesisleri trafik güvenliği gibi hususlar yanında, aynı zamanda estetik değerlendirmelere göre planlanmalıdır. Bu aşamada ağaçlandırılacak cadde üzerindeki binaların durumu, bina ya da konutlarda ön bahçelerinin mevcudiyeti, deniz, nehir kıyıları, tarihi önemi olan binalar özel olarak değerlendirilmelidir. Genel olarak kemer tarzındaki sürekli bir gölgelik (yol çatısı) oluşturmak üzere türlere uygun aralıklarla yapılan kesintisiz sıra dikimlerinde görsel bütünlük sağlanır; ışık ve gölgedeki kesintisiz kalite ile bu bütünlük uzaysal olarak güçlenir. Yol ağaçları aynı zamanda araçlar ve yayalar arasında hem görsel, hem de psikolojik bir separasyon oluşturur (Aslanboğa, 1986).
Yol ağaçlandırmalarında caddelerin mikro iklim koşullarının iyi analiz edilmesi gerekir. Bu konuda özellikle ışık ve hava hareketleri büyük önem taşır. Genel olarak ağaçların sağlıklı bir şekilde yaşaması ve gelişebilmesi için büyüme mevsiminde her gün en az 3 - 4 saat direkt güneş ışığı alması gerekir. Ağaçlar yaprakları ile bu ışığın %25 inden yararlanma özelliğine sahip olup, direkt güneş ışığının % 3 ü kadar küçük bir miktarı ile de hayatta kalabilmeleri mümkündür. Bu esaslara göre, caddelerin bina yükseklikleri ve uzanış yönleri dikkate alınarak büyüme mevsimindeki minimum 3 - 4 saatlik ışıklanma kapasiteleri ortaya konmalıdır. Caddelerin uzanış yönlerine göre ışık alımları değişkenlik gösterir. Örneğin, içinde bulunduğumuz enlem derecelerindeki koşullarda kuzey - güney yönünde uzanan caddelerin her iki yanı da eşit ışık alır. Buna karşılık doğu - batı yönünde uzanan caddelerde kuzey taraflar güney taraflara göre daha fazla ışık alırlar. Yine bir caddede dikilen bir ağacın tepe tacının yol tarafı bina tarafına göre gün boyunca 2 kattan daha fazla ışık almaktadır. Işıklanma koşullarındaki bu gibi farklılıklar, dikilen ağaçların üniform büyümelerini engellemekte ve tepe tacı deformasyonlarına yol açmaktadır.
Yüksek binalarla çevrili olan ve hakim rüzgar yönünde uzanan caddeler kent içinde rüzgar koridorlarına dönüşür. Rüzgar koridoru oluşumu hızlı hava sirkülasyonu ile kentin kirli havasının temizlenmesinde olumlu etkiler yapar. Ancak bu gibi caddelere dikilecek ağaçlarda hava hareketlerine bağlı deformasyonlara ve mekanik zararlara yol açar. Gerek ışıklanma, gerekse hava hareketlerinin neden olduğu olumsuzluklara karşı tür seçimi ve dikim ve bakım tekniklerine önem vermek gerekir.
Kent içi yol ve meydan ağaçlandırmalarını, esasen kentsel yeşil alanların tümünün oluşturulması, bakımı ve geliştirilmesini kapsayan kent ağaçları yönetimi planlaması çerçevesinde ele almak gerekir. Bu kapsamda yapılacak envanter (tipolojik envanter) çalışmaları ile bir yandan potansiyel ağaçlandırma alanlarının belirlenmesi, diğer yandan da mevcut yol ağaçlandırmalarının biyolojik, teknik ve estetik durumları ortaya konmalı ve gelecekte yapılması gereken tüm çalışmalar hazırlanacak ağaç tanıtım fişleri ya da kimlik kartları ile takip edilmelidir. Böylelikle yol ağaçlandırmaları ile birlikte kentin yeşil dokusunun öngörülen teknik ve politik düzeydeki hedeflere ulaştırılması mümkün olacaktır (Dirik, 1996).
Kaynak: Prof.Dr. Adnan UZUN İ.Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Teknikleri Anabilim Dalı "İSTANBUL'DA KENT ORMANLARI VE YOL AĞAÇLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE AKTUEL DURUMU" İstanbul,2006
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!