Şekil 1. Danaburnu ve zarar şekll.
Böcek bilgini Howard demişki;
"insanlar ekip-diktiklerini değil, hastalık ve zararlılardan arta kalını biçerler"
Evet hastalık ve zararlılar ile hiç mücadele yapılmaz ise ancak zararlılardan artan hasat edilir. Fakat bilinçli ve zamanında yapılan ilaçlı mücadele ve önceden alınan kültürel önlemler ile hastalık ve zararlı kayıplarının en aza indirgenebileceğini unutmayınız.
Bu dersimizde de önemli sebze zararlılarını, zarar şekillerini ve mücadele yöntemlerini öğreneceğiz.
BAŞBELAMIZ DANABURNU
Zararlının vücudu kadife gibi kısa tüylerle kaplı, kızılımtırak kahverengi veya kirli koyu esmerdir. Üst kanatları kısa, alt kanatları iyi gelişmiştir. Ön bacakları toprağı kazmak için özel bir şekil almıştır. Vücut uzunluğu 4-6 cm'dir. Ülkemizin hemen her tarafında yaygın durumdadır.
KÖK VE YUMRULARA ZARAR VERİR
Ergin ve nimfleri toprak içinde galeri açarak ilerlerken rastladıkları her tür bitkinin köklerini ve yumrularını yerler. Özellikle yeni dikilmiş veya çimlenmiş sebze fidelerinin köklerini keserek kurumalarına neden olurlar. Yumrulu sebzelerin de toprak altında bulunan yumrularını kemirerek zarar verirler.
Tüm sebzelerde çeltik, buğday, mısır, ayçiçeği, tütün, pamuk, süs bitkileri, meyve, orman fidanlarında zarar yaparlar.
GECE ZARAR YAPARLAR
Danaburnu gündüzleri ön bacakları ile açtıkları galerilerde yaşarlar. Bazan toprak yüzüne de çıkarlar. Sıcak yaz geceleri aktiftirler. Genellikle yaşama yeri olarak galeri açmaya uygun olan kültüre alınmış nemli bol humuslu killi-kumlu toprakları seçerler.
- Küçük bahçelerde mümkün olduğu taktirde göllenecek şekilde su verilirken zararlıların ölmesi sağlanabilir.
- Zararlı gübreli ve sıcak toprakları sevdiği için bahçenin uygun yerlerine yaz sonuna doğru gübre kümeleri bırakılır. İlkbaharda buralarda toplanan zararlılar öldürülür.
ILAÇLI MÜCADELE KESIN ÇÖZÜM
Danaburnu zararı görülen bahçeler akşam üstü sâlma su ile iyice sulanır. Buğday kepeği ile hazırlanan zehirli yem aynı gün hava kararmadan bitkilerin diplerine yakın olacak şekilde ıslak toprak üzerine eldivenle serpilir. Zehirli yemin hazırlanmasında 1 dekar için 8-10 kg kepek, 1/2 kg toz şeker ve tavsiye edilen dozuna göre gerekli miktardaki ilaç kullanılır. Naylon bir örtü veya beton bir zemin üzerine serilen kepek 3-4 litre su ile nemlendirilir. Daha sonra şeker ve ilaç ilave edilerek iyice karıştırılır. İlaçlı mücadelede kullanılacak etkili madde ve dozları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Etki Madde Formülasyonu dozu (Dekara)
Adı ve Yüzdesi preparat .
Metil parathion, 35 E.C. 100 ml (8 kg kepeğe)
Chlorpyrifos ethyl 25 W.P. 400 gr (8 kg kepeğe)
Endosülfan, 32.9 W.P. 100 gr (10 kg kepeğe)
Endosülfan, 5 Toz 500 gr (10 kg kepeğe)
Trichlorfon, 80 S.P. 250 gr (8 kg kepeğe)
BOZKURT (TIRPAN KURDU)
Esas patateste zararlı olan bozkurt genelde sebzelerde zarar yapmaktadır. Bitkileri toprak sathına yakın yerden, kök boğazından kesmek veya kemirmek suretiyle bitkinin kırılıp kurumasına neden olurlar. Ayrıca çimlenmekte olan tohumları yiyerek ürün kaybına neden olurlar. Yoğun olduğu yıllarda sebze fidelerinin yeniden dikimini gerektirirler.
Mücadelesinde ilaçlama şekli ekiliş alanının genişliğine ve bitkiye göre değişebilir. Çok geniş olmayan yerlerde kepekli zehirli yem uygulaması yapılır. Ayrıca tohum ilaçlaması, bandırma yöntemi veya yeşil aksam ilaçlaması ile yapılabilir.
TEL KURDU
Yine patateste zararlı olan telkurdu havuç gibi bazı sebzelerde de zararlıdır. Larvaları bitkilerin köklerini kemirmek, kalın kök ve yumruların içine girerek galeri açmak suretiyle beslenir ve zararlı olurlar. Kökleri yenen sebzeler kurur.
Şekll 2. Tel kurdunun patates ve havuçtaki zararı.
Mücadelesinde tohum ilaçlaması, fidelik ilaçlaması, tarlada toprak ilaçlaması ve ocak ilaçlaması yapılabilir.
KIRMIZI ÖRÜMCEK
Kırmızı örümcekler gözle zor görülen ufak zararlılardır. Yapraklarda meydana gelen sararma ile varlığı belli olur. Genellikle yaprak alt yüzünde ördükleri ipek ağlar arasında bulunurlar.
NASIL ZARAR YAPAR?
Bulaşık fideler, rüzgar ve böcekler ile yayılırlar. Kırmızı örümcekler üzerinde yaşadığı bitkinin yaprak özsuyunu emerek yaprağı sarartır. Bitkinin klorofil miktarı % 20-40 oranında azalır. Yapraklar kurur, dökülür ve verim % 40-60 oranında düşer.
EN ÇOK ZARAR YAPTIĞI SEBZELER
Kırmızı örümcekler domates; çilek, kavun, karpuz, hıyar, patlıcan, fasulye, börülce, süs bitiklerinde zararlı olur.
Şekil 3. Kırmızı 8rümcek ve zararı.
KIŞI TOPRAK VE YAPRAKTA GEÇİRİR
Kışı soğuk bölgelerde ergin halde dökülen yaprakların altında ve toprak arasında uyuşuk halde geçirir. Kışı ılık geçen bölgelerde ve seralarda yaşayışlarına devam ederler. Yaprak alt yüzüne, yaprak damarları boyunca yaptıkları ağlar arasına yumurtalarını bırakırlar. Yumurtalar hava sıcaklığına bağlı olarak 3-5 günde açılır. Döl adedi bulundukları bölgenin iklimine ve üzerinde yaşadığı bitkiye göre yılda 10-12 arasındadır.
KÜLTÜREL ÖNLEMLERE DIKKAT!
Mücadelesinde alınacak başlıca kültürel önlemler şunlardır;
- Sonbaharda sebze artıkları bahçeden uzaklaştırılmalı,
- Yazın ot çapasına önem verilmeli,
- Azotlu gübre az kullanılmalıdır.
ILAÇ YAPRAK ALTINA UYGULANMALI
Fasulye gibi küçük yapraklı bitkilerde yaprak başına ortalama 1- 3, patlıcan gibi iri yapraklı bitkilerde 3-5 canlı kırmızı örümcek varsa mücadele yapılmalıdır. Zararlı çoğunlukla yaprağın alt yüzünde bulunduğu için ilaçlamada buralarında iyice ilaçlanmasına dikkat edilmelidir. Hasattan bir müddet önce veya hasat zamanı ilaçlama yapılması gerekiyorsa etki süresi kısa ilaçlar kullanılmalıdır.
Kırmızı örümcek mücadelesinde kullanılan etkili madde ve dozları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Etkili madde Formülasyonu Dozu (100 It. suya) Son ilaçlama ile
adı ve yüzdesi Preparat hasat arasındaki
bekleme süresi (GÜN)
Malathion, 50 E.C. 100 ml 7
Malathion, 60 E.C. 90 ml 7
Malathion, 20 E.C. 300 ml 7
Bromophos, 36 E.C. 150 ml 7
Dichlorvos, 50 E.C. 200 ml 5
Tetrasül, 18 W.P. 100 ml 7
Tetradifon, 7.52 E.C. 150 ml 7
Propargite, 30 W.P. 100 g. 14
Dicofol, 20 E.C. 150 ml 14
Bromopropylate, 50 E.C. 100 ml 14
Quinomethionate, 25 W.P. 50 g. 14
YAPRAK BITLERI
Yaprak bitlerinin vücutları oval ve yumuşak olup, 2-3 mm boyundadırlar. Sarının tonları, yeşil, siyah renkli olabilirler. Kanatlı ve kanatsız formları vardır. Türkiye'nin her yerinde yaygındır.
Şekil 4. Yaprak bitlerinin görünüşü.
BİTKI ÖZSUYUNU EMERLER
Yaprakbitleri bitki özsuyunu emerek bitkiyi zayıflatır ve kuruturlar. Gelişme durur, ürünün verim ve kalitesi bozulur. Salgıladıkları zehirli veya uyarıcı bileşikler ile bitkilerin gelişmesine engel olurlar. Yapraklarda kuruma, bükülme olur, köklerde anormallikler görülür. Virüs hastalıklarının yayılmasına neden olurlar, salgıladıkları tatlı maddelerle bitki yüzeyini örterek özümleme ve solunuma engel oldukları gibi bu maddelerde bazı mantarlar gelişerek karaballık (Fumajın)'a neden olurlar.
TÜM SEBZELERDE ZARAR YAPARLAR
Sebzelerden fasulye, bakla, ıspanak, lahana, kıvırcık salata, kuşkonmaz, kabak, karpuz, acur, hıyar, domates,patlıcan,patates,bamya,sarımsak,biber ve karnabaharda zarar yaparlar.
Şekil 5.Yaprak bitlerinin sürgün üzerindeki populasyonu.
KIŞI YUMURTADA GEÇİRİRLER
Genellikle kışı yumurta halinde geçirir, havaların ısınmaya başlanması ile yumurtadan çıkan larvalar sürgünlere ve taze yapraklara gider, beslenirler. Yaprak bitleri bölgelere ve türlere göre yılda 10-16 döl verirler.
KÜLTÜREL ÖNLEM ALALIM
Mücadelesinde öncelikle hasattan sonra toprak üstünde kalan sebze ve yabancı otlar imha edilmelidir.
Yaprakbitlerinin doğal düşmanları, zararlıyı baskı altında tutabilir. Şayet sebze bahçesinde doğal düşmanlar çok, yaprakbiti yoğunluğu da az ise ilaçlı mücadele gerekmez. Böcekler kendi haline bırakılır, haftada bir yoğunluk kontrolu yapılıp yaprakbiti populasyonunun ekonomik zarar eşiğini aşıp aşmadığı tespit edilir.
UNUTMA
Yaprak bitlerinin doğal düşmanı UĞUR BÖCEĞI dir. UĞUR BÖCEKLERINI mutlaka korumalısınız.
NE ZAMAN İLAÇLI MÜCADELE YAPALIM?
- Bahçede yapılan sayımda baklagillerde bir yaprağa düşen yaprakbiti sayısı 6-1 1 ,
- Lahana, patlıcan ve kabakta bir yaprağa düşen yaprakbiti sayısı 11-20 veya daha fazla ise ilaçlamaya başlanır. Yaprakbitleri çoğunlukla yaprakların alt yüzünde yaşadıklarından yaprakların alt yüzünün iyice ilaçlanmasına özen gösterilmelidir. İlaçlama sabah ve akşam üzeri rüzgarsız günde yapılmalıdır.
Aşağıdaki tabloyu inceleyerek ne kadar ilaç kullanacağınızı bulabilirsiniz.
Etkili madde Formülasyonu Dozu (100 It. suya) Son ilaçlama ile
adı ve yüzdesi Preparat hasat arasındaki
bekleme süresi (GÜN)
Malathion, 20 E.C. 400 ml 7
Malathion, 50 E.C. 150 ml 7
Dichlorvos, 50 E.C. 200 ml 5
Bromophos, 36 E.C. 150 ml 7
Ethiofencarb, 50 E.C. 100 ml Bilinmiyor
Primicarb, 50 W.P. 50 g. 7-21
Diazinon, 20 E.C. 200 ml 15-21
Fenitrothion, 50 E.C. 200 ml 15
Fenitrothion, 40 W.P. 200g. 15
Fenitrothion, 3 Toz 3000 g. 15
Endosülfan, 32.9 W.P. 200 g. 15
Carbaryl, 50 W.P. 250 g. 7
LAHANA KELEBEĞİ
Ergin kanat açıklığı 4-6 cm olan kelebektir. Kanatlarının esas rengi kremimsi beyaz olup, üzerinde siyah lekeler vardır. Yumurtaları ilk bırakıldıklarında saman sarısı renginde, daha sonra limon sarısıdır. Larvaları olgunlaştığında 4-5 cm boyuna ulaşır. Yeşilimsi gri renklidir, bütün vücutta uzunluğuna üç sarı bant bulunur. Bütün Türkiye'de bulunmaktadır.
LAHANA GRUBUNU ÇOK SEVER
Birinci derecede tercih ettiği bitkiler beyaz lahana ve karnabahardır. Ayrıca turp, şalgam, kara ve kırmızı Ishana'da zarar yapar.
Şekll 6. Lahana kelebeğinin zararı.
LARVASI (TIRTIL) ZARAR YAPAR
Önceleri genç larvalar yaprakların kenarlarında toplu halde bulunurlar ve damar aralarını yüzeysel olarak kemirirler. Bitkinin her tarafına dağılarak çok oburca beslenir ve yaprakları tamamen yiyerek sadece kalın damarını bırakırlar. Bitkiler çalılaşmış hal alırlar. Ayrıca beslenmeleri anında çıkardıkları pislikler de yağmur ve çiğ damlacıkları ile bitkinin orta kısmına birikerek yenmez hale gelmesine neden olurlar.
KIŞI PUPA ŞEKLİNDE GEÇIRIR
İlkbaharda Nisan ayından itibaren kelebek uçuşu başlar. Birkaç gün sonra dişi kelebekler yumurtalarını mevcut konukçu bitki yapraklarının genellikle alt yüzeylerine gruplar halinde bırakırlar. Hava sıcaklığına bağlı olarak 7-14 gün sonra yumurtadan çıkan larvalar (tırtıllar) toplu halde beslenmeye başlarlar. Daha sora bitki yaprağına dağılarak beslenmelerine devam ederler. Gelişmesini tamamlayan tırtıl bitkiyi terk ederek duvar, çit, ağaç gövdesi veya çeşitli bitkisel artıklar üzerinde pupa olur. Pupa genel olarak üzeri sert koruyucu kabuk ile örtülü, ipekimsi yapılı olup istirahat dönemidir. Yıllık döl adedi iklime bağlı olarak 2-6 arasındadır.
KÜLTÜREL ÖNLEM
Gruplar halinde beslenen larvalarının ve bahçenin çevresindeki duvarlarda, çitlerde bulunan zararlı pupalarının toplanması oldukça etkindir.
KİMYASAL İLAÇ YAPRAKLARA İYİ YAPIŞMALI
İlaçlı mücadelesinde kelebek uçuşlarının görülmesinden sonra yapılan kontrolde % 1 bulaşma saptandığında ilaçlama yapılmalıdır. Tırtıllar ilk gelişme dönemlerinde yaprakların genellikle alt yüzeylerinde bulunduklarından yaprakların alt yüzeylerinin ilaçlanmış olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca kullanılacak ilaçların şeker veya sandovit gibi herhangi bir yapıştırıcı ile karıştırıldıktan sonra atılması ilacın lahana yaprakları üzerinde tutunmasını sağlar. Kullanacağınız ilaç ve dozları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Etkili madde adı ve yüzdesi Formülasyonu Dozu (Dekara)
Preparat
Dichlorvos, 50 E.C. 200 ml
Malathion, 20 E.C. 500 ml
Malathion, 25 W.P. 400 g.
Malathion, 60 E.C. 170 ml
Malathion, 5 Toz 3 kg
Carbaryl, 50 W.P. 200 g.
Carbaryl, 5 Toz 3 kg
Diazinon, 20 E.C. 200ml Fenitrothion, 40 W.P. 200g./100 It. su
LAHANA GÜVESİ
Erginleri, 1 cm veya biraz daha uzun boyda olan kelebeklerdir. Ön kanatlarının arka kısımlarında uzunlamasına birer beyaz bant bulunur. Olgun larvalar 1-1.5 cm uzunluğunda yeşilimsi renktedir.
KIŞ PUPA HALINDE GEÇER
llkbaharda havaların ısınması ile birlikte pupadan çıkan erginler uçuşmaya başlar. Dişiler yumurtalarını yaprakların alt yüzlerine bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar yaprakta beslenmeye başlar. Zarar sadece larvalar tarafından meydana getirilir. Larva zararına uğrayan yapraklar kalbur gibi delik deşik olur. Larvaya dokunulduğunda çabuk hareketlerle geriye doğru gider ve bir iplikçik salgılayarak kendini yere âtar. Gelişmesini tamamlayan larva yaprakların alt yüzlerinde pupa olur.
LAHANA GRUBUNDA ZARARLIDIR
Lahanadan başka, turp, şalgam, hardal, karnabahar v e diğer lahanagil bitkilerinde zararlı olur.
Genel olarak yurdumuzun her yerinde bulunmaktadır. Zararlının larvalarına ve zararına yaygın olarak rastlandığında kimyasal mücadele yapılır. Kullanılacak ilaç ve dozlarını aşağıda inceleyin.
Etkili madde Formülasyonu Dozu (Dekara) Son ilaçlama ile
adı ve yüzdesi Preparat hasat arasındaki
süre (GÜN)
Dichlorvos, 50 E.C. 200 ml 5
Malathion, 50 E.C. 200 ml 7 Bromophos, 36 E.C. 100 ml 7 Diazinon, 20 E.C. 100 ml 15-21 Diazinon, 60 E.C. 70 ml 15-21 Endosülfan, 32.9 E.C.-W.P. 200 ml-g. 15 Primiphos-methyl, 50 E.C. 150 ml 7
FASULYE KAPSÜL KURDU
Ergin vücut uzunluğu 10-12 cm olan bir kelebektir. Ön kanatlar kahverengi gri olup tin kenarı boyunca beyaz bir çizgi bulunur. Larva 11-12 mm boyunda, yeşilimsi mor renklidir.
YİNE LARVA ZARAR YAPAR
Dişi kelebekler tarafından yumurtalar çanak yapraklarının alt yüzüne veya kapsüllere bırakılır. Yumurtadan çıkan larvalar, kapsülleri delerek içindeki danelerle beslenirler. Gelişmesini tamamlayan larvalar pupa olur. Yılda 2-7 döl verir.
BAKLAGİL ZARARLISIDIR
Fasulye ve benzeri baklagillerde zararlı olan larvalar epidemi yıllarında % 70'e varan zarar meydana getirebilmektedirler. Mücadelesinde kültürel tedbir olarak tarladaki bitki artıkları toplanmalı, hasattan sonra derin sürüm yapılmalıdır.
BAKLA OLUŞURKEN İLAÇ ATILIR
Kimyasal mücadele ise kapsül teşekkülünden sonra ergin uçuşları başladığında veya kapsüller üzerinde yumurtaları görüldüğünde yapılır. llaç etkili maddesi ve kullanacağınız dozlar aşağıda çıkartılmıştır.
Etkili madde adı ve yüzdesi Formülasyonu Dozu (Dekara)
Preparat
&nb
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!