Üzümsü Meyve Yetiştiriciliği

ÜZÜMSÜ MEYVELER

Meyveler, meyvelerin özelliklerine göre 4 grup altında toplanmaktadır.

a- Yumuşak Çekirdekli Meyveler (Elma, Armut, Ayva vs.)

b- Sert Çekirdekli Meyveler (Kiraz, Vişne, Kayısı vs.)

c- Sert Kabuklu Meyveler (Badem, Ceviz, Kestane, vs.)

d- Üzümsü Meyveler (Üzüm, Çilek, Ahududu, Böğürtlen, Frenk Üzümü, vs.)

Meyve türleri iklim isteklerine göre 2 gruba ayrılmaktadır

a- Ilıman iklim meyve türleri ( Elma, Armut, Ayva, Erik, Şeftali, Kayısı Ahududu, Frenk Üzümü, Böğürtlen vs.)

b- Subtropik İklim Meyve Türleri ( Limon, Portakal, Çay, Zeytin, Nar, İncir vs.)

ÜZÜMSÜ MEYVELERİN DÜNYA ÜZERİNDEKİ ÖNEMLİ YAYILMA ALANLARI VE ÖNEMİ

Pomolojik yönden Üzümsü meyveler gurubuna giren Frenk Üzümü, Ahududu ve Böğürtlenler dünya üzerinde çok geniş bir yayılma alanına sahiptirler. Özellikle kendilerine has renk, tat ve kokuları, zengin vitamin ve mineral madde içerikleri, gıda endüstrisinde çok çeşitli kullanım olanakları gibi nedenlerle diğer meyveler arasında özel bir önem arz ederler. Diğer birçok meyve türlerinin yetişemediği sınırlarda dahi yetişebilmektedirler. Asya ve Avrupa da kuzey kutbu sınırlarına kadar çıkarken; Güneyde Kafkasya ve İran ile bütün Anadolu ve Akdeniz ülkelerini, Kuzey Afrika ülkelerini içine alacak şekilde geniş bir dağılım göstermektedirler Kuzey Amerika kıtasında, özellikle A.B.D. ve Kanada da çok zengin türlere rastlanmaktadır. Genellikle soğuk mutedil iklim bölgelerinde çok daha iyi yetişmekte olan üzümsü meyveler, sıcak bölgelerde yaylalara, yüksek dağ sırtlarına çekilmişlerdir.

Ülkemizde Frenk üzümleri Kuzey, Orta ve Doğu Anadolu’nun 1000 m’ nin üzerindeki yüksek yerlerinde, Ahudutları yine Kuzey Anadolu’nun 1000 m’ nin üzerinde ve oransal nemi yüksek olan yerlerinde, Böğürtlenler ise hemen bütün bölgelerin farklı yörelerinde doğal olarak yetişmektedir. Üzümsü

Meyveler Türkiye’de de uzun yıllar doğal ortamlarında, meyveleri toplanarak değerlendirilmiş, ıslah çalışmaları ve kültüre alınarak yetiştirilmeleri ancak son 30 yılda ve çok yetersiz bir şekilde gerçekleştirilmiştir. 1960’lı yıllarda yurt dışından getirilen yabancı çeşitlerle adaptasyon denemeleri yapılmış ve Bursa’nın ve Giresun’un bazı yörelerinde demonstrasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu faaliyetler 1970’li yılların sonlarında durmuş ve ancak yaklaşık 5-6 yıl önce yeniden Bursa’da ve yalnız ahudutlarında üretim faaliyetleri başlamıştır. Bugün bu ilimizde ahududu üretimi yaklaşık 3 bin ton olup, Frenk Üzümü ve Böğürtlen üretimi yok denecek kadar azdır.Üretimin tamamı derin dondurma (şoklama) işleminden sonra ihraç edilmektedir. Üretimin yaygınlaştırılması çok yönlü yararlar sağlayacaktır. Üzümsü meyveler kolay çoğaltılmaları, kısa sürede meyveye yatmaları, diğer meyve bahçelerinde ara bitkisi veya çit bitkisi olarak yetiştirilebilmeleri, bol verimleri gibi yetiştiricilik açısından avantajları vardır.

Türkiye de üzümsü meyvelerin yetiştiriciliği sosyo-ekonomik açıdan da çok önemlidir. Özellikle gelir düzeyi düşük ve çok göç veren Doğu Anadolu Bölgesinde, Kara deniz Bölgesinde ve İç Anadolu Bölgesinde yetiştirilebilirler. Küçük aile işletmeleri için uygundurlar. Özellikle çok düşük gelirli orman köyleri için ideal türlerdir. Genellikle küçük işletmelerde makineli tarım gerektirmezler. Bitkiler yarı otsu yapıda ve alçak boylu olduklarından ağır işçilik ihtiyacı yoktur. Üretim Maliyetinin %60- %65 ‘ni meyve toplama işçiliği teşkil etmektedir ve bunun için kadın ve çocuk el emeğinden azami ölçüde yararlanılabilir. Sözü edilen bu meyvelerin üretiminin artmasıyla tarıma dayalı endüstri kuruluşları da teşvik edilmiş olacaktır. Böylece üzümsü meyve yetiştiriciliğinin bölgelerin gelişmesinde, refah düzeyinin artmasında ve işsizliğin azalmasında etkili olabileceği görülmektedir.

DEĞERLENDİRME ŞEKİLLERİ

Üzümsü meyvelerin kendine has renk, tat ve aromaları ile zengin vitamin ve mineral madde içermeleri sebebiyle tüketici açısından önemlidir. Reçel, marmelat, meyve suyu, jöle, pasta, dondurma, meyveli yoğurt, meyve çayı gibi çok çeşitli değerlendirme şekilleri, kurutularak veya derin dondurularak muhafaza edilebilmeleri gıda endüstrisi kuruluşları için önemli özelliklerdir. Üzümsü meyveler iç ve dış ticaret açısından sürekli talep gören ve yüksek fiyatla satılabilen türlerdir.

1- Kendilerine has renk, tat ve aromaları

2- Zengin vitamin ve mineral madde içermeleri

3- Reçel, marmelat, meyve suyu, jöle, pasta, dondurma,

BAHÇE TESİSİ

b- Yer ve Yöney

Fazla meyilli yerlerde toprak erozyonu nedeniyle aşınma şiddetli olmakta ve kök bölgesi zamanla açığa çıkmaktadır. Bu nedenle zorunlu olmadıkça çok meyilli yerlere ahududu, böğürtlen ve frenk üzümü plantasyonları kurulmamalıdır. Bu gibi yerlerde toprak işlemesi de rahat yapılamaz. Hafif meyilli yerler hava sirkülasyonu sağlaması bakımından yararlıdırlar.

Ahududu meyvelerinin olgunlaşması üzerine yöney etkisi de fazladır. Güneye bakan yerlerde bitkilerdeki büyüme erken başladığından bazen ilkbahar geç donlarından ve soğuklarından etkilenirler ve zarara uğrayabilirler. Güney bölgelerde kuzey veya kuzeydoğu eğimler tercih edilmelidir.Güney bölgelerde fazla güneşte zararlı olabilir.

1- Fazla meyilli yerlerde bahçe kurulmamalı

2- Hafif meyilli yerler hava sirkülasyonu sağlar

3- Güneye bakan yerlerde ilkbahar geç donları zararı

4- Güney bölgelerde fazla güneş zararı

c- Toprak

Ahududu yetiştiriciliğinde organik maddelerce zengin, derin, geçirgen, hafif veya orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek topraklar tercih edilmelidir. Sürekli toprak nemi sağlanmış olmalıdır.Bunun yanında drenajı sağlanmış ağır bünyeli topraklarda da yetiştirilebilir.Yeterli organik madde ve toprak nemi sağlandığında kumlu ve çakıllı topraklarda da yetiştirilebilir.

Toprak reaksiyonu yani pH’sı 6-7 olmalıdır.Bu değerlerin biraz altı veya üstüne de tolerans gösterebilir.Fazla kireçli ve tuzlu topraklar uygun değildir. Toprak derinliği en az 1 m olmalıdır.

1- Organik maddece zengin,derin, geçirgen, hafif veya orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek topraklar

2- Toprak pH’sı 6-7 arasında olmalıdır

3- Drenaj yapılmış ağır topraklarda kullanılabilir

4- Fazla kireçli ve tuzlu topraklar uygun değildir

5- Toprak derinliği en az 1 m olmalıdır

Kültürel İşlemler

1- Kış aylarında şiddetli don olaylarının görüldüğü yerlerde dayanıklı çeşitler

2- İlkbahar geç donları için kuzey yöney seçilir

3- Yaz aylarının sıcak ve kurak geçtiği yörelerde daha sık sulama yapılmalıdır

4- Şiddetli rüzgar görülen yerlerde rüzgar kıran ve sıralar rüzgar yönünde tesis edilmelidir.

5- Organik maddece fakir olan topraklarda yeşil gübre ve çiftlik gübresi uygulaması yapılır.

6- Ağır bünyeli topraklar için drenaj kanalları açılır.

7- Çok eğimli yerlerde de teraslama yapılarak ahududu yetiştiriciliği yapılabilir.

AHUDUDUNUN ÇOĞALTILMASI

Ahudutlarında çoğaltma 6 yolla yapılabilmektedir.

1- Tohum ile çoğaltma (ıslah amacıyla)

2- Kök sürgünleri (piçler) ile çoğaltma (kırmızı )

3- Uç daldırması ile çoğaltma (siyah ve mor )

4- Yaprak-Göz çelikleri ile çoğaltma (siyah )

5- Kök çelikleri ile çoğaltma (kırmızı )

6- Doku kültürü ile çoğaltma

BAHÇE TESİSİ

1- İklim özellikleri Ahududu bitkilerinin yetiştiriciliği için uygun olmalı

2- Toprak analizi yaptırılarak, gerekiyorsa toprak uygun hale getirilmeli

3- Sulama yöntemi ve sulama tesisi göz önünde bulundurulmalı

4- İşçilik faktörü dikkate alınmalı

5- Nakliye ve Pazar durumu uygun olmalı

6- Dikim aralıkları tespit edilmeli (0.6-1.2 X 2.1-2.7)

Dikilecek ahududu fidanlarında;

1- Kök tuvaleti

2- 20-30 cm derinliğinde çukur açılır

3- Can suyu verilir

4- Tepe kesimi 20-30 cm’den yapılır

BAKIM İŞLERİ

1- Toprak işleme ve yabancı otlarla mücadele

Vegetasyon süresince sık fakat yüzeysel ( 5 cm ) olarak yapılmalı

2- Malçlama

- Toprak neminin korunmasında

- Yabancı ot mücadelesini kolaylaştırmakta

- Meyve kalitesi ve verimi artırmaktadır.

3- Sulama

4- Gübreleme

Uygun miktarlardaki N, P, K meyve rengi, dokusu ve lezzeti üzerine olumlu etki etmektedir. Azot hiçbir zaman haziran ayından sonraya bırakılmamalıdır.

5-Budama ve Terbiye

Ahududu bahçelerinde;

- Şekil budaması

- Ürün budaması

- Gençleştirme budaması

1- Şekil budaması

a- Ocak sistemi

- Her fidan için 1.5-2 m boyunda herek dikilir

- Bağlama işlemi orta ve tepeye yakın kısımdan yapılır

- Herek malzemesi ahşap, metal veya sert plastik olabilir

- Bu sistemde verim biraz düşük fakat kalite iyidir

- Küçük alanlar ve eğimli araziler için uygundur