Gülhane Parkında yer alan tarihi yapılar Bizans dönemi ve 2.Mahmut dönemi olmak üzere iki grupta incelenebilir.
Bizans Dönemine Ait Tarihi Eserler;
a-Meryem İkonası: Bu bölgedeki kalıntıların en önemlilerinden birisi olan Meryem ikonası iki metre boyunda mermerden yapılmış bir eserdir. ‘Gülhane Meryemi' olarak da bilinen bu eser bugün İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunmaktadır.
b-Manganlar Sarayı: Birinci Basileos tarafından 867-886 yılları arasında yaptırılan Manganlar Sarayı Akrepolün doğu tarafında Demir Kapı ile İncili Köşk arasındadır, 1871 yılında Rumeli demir yolunun döşenmesi sırasında üç nef ve buna bağlı iki yan kanattan oluşan kalıntının deniz tarafındaki uzantısı ortadan kalkmıştır.
c-Hagios Georgios Manastırı: Konstantinos Monamakhos tarafından 1042-1054 yılları arasında yaptırılmıştır. Bu manastır hakkında, planı haricinde, bir bilgi bulunamamıştır ancak fetihten sonra derviş tekkesi olarak kullanılmıştır.
Bu manastır ve kiliseye ait kalıntılar, 1921-1923 yılları arasında yapılmış kazılarda tespit edilmiştir. Hg. Georgios manastır kompleksinin alt yapıları tamamen ortaya çıkartılmıştır. İnce, uzun dikdörtgen şeklinde uzanan, büyük ayaklarla taşınan, kemerli tonoz ve kubbelerle örtülü muhteşem alt yapılardır. Uzunluğu 79,36 m olup, genişliği 21 m dir. Manastır ve kilisenin şemaları farklıdır. Kilisenin zemin planı Yunan haçına benzeyip ortada merkezi kubbe ve dört köşe kubbesi olarak düşünülmüştür, Manastır kısmı ise kalın bir duvarla iki nefe ayrılmış ve bölümlerin üzeri altı kubbeyle örtülmüştür. Manastır ve kilise kısmı 19,25 m. ölçüsünde, beşik tonozlu uzun bir mekânla bağlanmış olup bu ana mekân daha çok manastırın bir uzantısı olarak görülmektedir. Manastırla bu mekân aynı seviyede olmasına rağmen kilise zemini bir buçuk metre yüksekte bulunmaktadır
d-Hodghtria Vaftizhanesi: Mamboury'nin çizdiği plana göre vaftizhane, kilisenin önünde kuzey batı yönünden uzanan dikdörtgen şeklindeki avlunun tam ortasına yerleştirilmiştir. Tespitlere göre üstü kubbeyle örtülü sekizgen bir yapının şeması elde edilmiştir. Duvar kalınlığı 5 metreye yakındır. Kubbe sekizgen duvarlardan sonra, çokgene çevrilen bir kasnak üzerine oturtulmuş olup, karşılıklı iki girişi vardır, Bunlar ortasındaki apsisin merkezinden geçen ve kiliseyi iki eşit parçaya bölen bir aks mevcuttur. Vaftizhane'nin manastır kompleksi ile aynı tarihte yapılmış olduğu düşünülmektedir. Buna göre XI. yüzyıla ait olarak tarihlendirilebilir. Bugün esere ait bir iz mevcut değildir.
e-Bizans Sarnıçları: Bölgede toplam dört adet Bizans sarnıcı bulunmaktadır.
Cephanelik Sarnıcı, Bab.-ı Hümayundan girildikten sonra eski Gülhane Askeri hastanesine giden yolun sol tarafından, Saray burnuna doğru uzayan terasın üzerinde yer alan dört sarnıçtan ilki Cephanelik Sarnıcı'dır. 8x4 metre olan yapı, tek nefli, üstü beşik tonozla örtülü sade bir mekândan oluşmaktadır.
Depolar Komutanlığı altındaki Sarnıçlar, iki destek dizili olup sekiz sütunludur Yüksekliği 5 m. olan sarnıcın üzerinde depolar komutanlığı binası vardır. Üç nefli sarnıcın ölçüleri 19,30 x 8,10 metredir. Nefler iki sütun dizisi ile ayrılmış olup, her sırada dörder adet sütun ve birer paye ile son bulur.
f-Güvercinlik: Mustafa Reşit Paşa tarafından 1255-1839 yılında okunan Tanzimat-ı Hayriye Hattı Hümayun'u Gülhane Meydanı tarihinde çok önemli bir yer oluşturur. Gülhane'nin kapısından eski cephane meydanına çıkılır. Burada kapı görevi gören iki bile vardır ve bu kuleler Abdülaziz zamanında güvercinliğe çevrilmiştir.
g-Lahna ve Bamya Taşları: Kulelerden birisinin bamya ocağına, bir lahna ocağına ait olduğu söylenir. Cephane meydanına girince birinin tepesinde lahna şekli bulunan deniz yönünde ve ötekinde bamya şekli bulunan kara yönünde, iki nişantaşı vardır. Lahna taşı 1791 yılında III. Selim adına dikilmiştir. Hattat Yesari Efendi tarafından hazırlanan bu taşın karşısındaki bamya nişantaşı ise, 1811 tarihinde dikilmiştir.
II. MAHMUT Zamanında Yapılan Binalar
Cephane meydanından otluk kapısına gidilirken Sultan II. Mahmut tarafından yeniden inşa olunan Teşvikiye Hastanesi ve eski Gülhane Askeri Rüştiyesi ile Otluk Kapısı bitişiğindeki askeri terzihane de bu bölgede bulunan binalardandır. Gülhane meydanının denize yakın olan kısmında, saray hizmetlilerine ait hastane 1855 yılında, Kırım harbi sonunda geliştirilmiştir. Bu bina daha sonra Gülhane Hastanesi haline getirilmiştir (Albayrak,2000).
Gülhane Korusu'nun içinde, 1913 yılında Cemil Topuzlu döneminde park olarak düzenlenirken ortaya çıkan, Bizans dönemine ait bazı tarihi yapılar bulunmaktadır. Bunlardan birisi daha öncesinde üzerinde Bizans heykeli bulunan Gotlar Sütunu, diğerleri sarnıç ve bir de kilise harabesidir (Şekil 5.2.). Sarnıç uzun yıllar akvaryum olarak halkın kullanımına sunulmuştur (İstanbul Belediye Bülteni, 1975) (İBB. Yapı İşleri Müdürlüğü, 2002). Koruda ayrıca 2000 yılında başlayan yenileme çalışmaları sırasında eski bir mezar ortaya çıkmıştır. Şekil 5.2'de günümüzde Gülhane Parkında bulunan tarihi eserler gösterilmektedir.
Kaynak: DEDEOĞLU,İ.,2006"Kentsel Yeşil Alanların Gece Kullanımında Aydınlatmanın Önemi ve Yöntemi :Gülhane Parkı Örneği" Bahceşehir Üniversitesi Fenbilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!