|
Ahududu genel olarak soğuk, ılıman iklim bölgelerinin bitkileridir. Ancak bazı çeşitleri sıcak ılıman iklim bölgelerine adapte olabilmektedirler. Kış aylarında şiddetli donlara (-20C, -25C ye kadar ) oldukça dayanıklıdır. Meyve olgunluk dönemi Haziran-Ağustos aylarında gerçekleşmektedir.
Ahududu yetiştiriciliğinde hava oransal neminin genellikle yüksek olması istenir. Kışları çok ılık, yazları çok sıcak ve kurak olan bölgelerde ahududu yetiştiriciliği yapılmamalıdır. Yüksek oranda hava nemine karşılık bahçenin iyi havalanması, hava akımının sağlanması da gerekmektedir. İlkbahar aylarında uzun süren sis olayları da tozlanma ve döllenme üzerinde olumsuz yönde etkileri olmaktadır. Bu gibi durumlarda şekilsiz meyve, eksik meyve tutumu, kalitesiz meyve ve verim az olur.
Ahududu yetiştiriciliğinde güneşlenmenin de büyük önemi vardır. Yeterli güneşlenme, daha iyi bir sürgün gelişimi sağlar, sürgünlerin pişkinleşmesini ve kışa daha kuvvetli girmelerine yardımcı olur. Böylece sürgünlerin şiddetli donlara dayanıklılıkları artar. İyi bir güneşlenme meyve kalitesini ve verimliliğini de artırır. Gölgede yetişen ahududu sürgünleri uzun boylu ancak cılız, boğum araları uzun, donlara ve hastalıklara hassas olurlar.
TOPRAK
Ahududular orta veya orta-küçük çalılardır ve özel bir toprak isteği göstermezler. Bununla beraber, ahududu yetiştiriciliği organik maddelerce zengin, derin, geçirgen, yarı asit, hafif veya orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek topraklarda başarılı şekilde yapılır. Sürekli toprak nemi sağlanmalıdır. Bu nedenle drenajı sağlanmış, ağır bünyeli topraklarda da uyum sağlamaktadır.
Toprak reaksiyonu hafif asit veya nötr (pH=6-7) olmalıdır. Toprak derinliği en az 1 metre olmalıdır.
Toprak hazırlığında toprak 30-35 cm derinlikten işlenmesi yeterlidir. Fazla işlemeye gerek yoktur. Toprak işleme sırasında organik gübrelemenin beraber yapılmasında yarar vardır.
Takip eden uygulama N P K gübrelemesidir. Bunun da sonbahar sonunda veya kış sonundan önce toprak analizi sonunda ugerekli miktarlarda uygulanmalıdır.
AHUDUDU FİDAN ÜRETİMİ
Diğer meyve türlerinde olduğu gibi ahududuları aşılama tekniği uygulanmamaktadır. Ahududu gövde çelikleri çok farklı uygulamalara rağmen köklenmemektedir. Çelikle çoğaltma ile de ahududu fidanı üretilememektedir. Ayrıca ahududu tohumları ile üretim, hem tohumlar zor çimlenmekte, hem de tohumlardan çıkan bitkiler ana bitkiye benzememektedir.
Bu nedenle ahududu fidanı üretimi;
a-Kök sürgünleriyle,
b-Kök çelikleriyle,
c-Doku kültürü yöntemi ile yapılmaktadır.
a.Kök sürgünleri ile fidan üretimi:
Ahududu bitkisinin kök boğazından ve kökünde bulunan gözlerden her yıl yeni sürgünler çıkmaktadır. İlkbaharda topraktan çıkan sürgünler gelişme mevsimi boyunca büyürler. Geç sonbaharda yapraklarını döktükten sonra erken ilkbahara kadar bunlar köklü olarak sökülür ve fidan olarak kullanılırlar. Kışları sert geçen bölgelerde ilkbaharda söküm daha uygundur. Kök sürgünleri ile fidan üretiminde sağlıklı ana bitkiler ile, gerekir ise sterilize edilmiş alanlarda damızlıklar kurulur. Bu damızlıklarda bakım en iyi şekilde yapılır. Meyve dalcıkları henüz çiçekte iken kesilir ve her 4-5 yılda bir, fidanlık yeri değiştirilmelidir.
b-Kök çelikleri ile fidan üretimi:
Ahududu bitkilerinin gövde çelikleri ile üretimi mümkün olmamakla beraber kök çelikleri ile fidan üretimi sağlanabilmektedir. Kök çelikleri sonbaharda yaprak dökümünden, ilkbaharda gözlerin sürmesine kadar geçen dinlenme döneminde alınırlar. 2mm'den 10 mm'ye kadar değişen kalınlıklarda kök parçalarından yararlanılır. Çelikler 5-10 cm boyunda hazırlanırlar. Kök parçalarının alınıp çelik yapılmaları ve dikilmelerine kadar, çok nemli ortamlarda tutulmaları ve kurumalarının önlenmesi gerekir.
Kök çelikleri arazide 60-80 cm aralıklarla ve 3-5cm derinlikte açılan çizilere yanyana ve yatay olarak dizilir üstleri toprak ile kapatılır.
Çeliklerin dikildiği yer hafif bünyeli, organik ve ticari gübrelerle zenginleştirilmiş olmalıdır. Bu çelikler üzerindeki gözler ilkbaharda sürer ve yaz boyunca gelişerek sonbaharın sonlarında dikime hazır fidan haline gelirler.
c-Doku kültürü yöntemi ile fidan üretimi:
Ahududu fidan üretiminde, en modern en sağlıklı ve en hızlı yöntem, doku kültürü tekniğidir. Kontrollü şartlarda sağlıklı olarak büyütülen ana bitkilerin büyüme noktalarından 0.1-0.3 mm kadar küçük parçalar alınarak sterilize edilmiş tüplerde özel besin ortamlarına konulurlar. Sıcaklık, nem ve ışık yönünden en iyi şartların sağlandığı büyüme odaları veya dolaplarında bu parçacıklar içinde bulundukları özel ortamda çoğalır ve küçük bitkicikler oluşur. Bunlar belirli bir süre sonra alınarak küçük saksılara daha sonrada büyük saksılara alınıp dış şartlara alıştırılarak büyütülürler.
ÇEŞİT SEÇİMİ
Çeşit seçiminde iklim ve toprak özelliğine uygun çeşitler seçilmelidir. Ayrıca meyveler taze olarak veya meyve işleyen bir kurulaşa pazarlanması durumlarında farklı çeşit yetiştirmeyi gerektirmektedir.
BAHÇE YERİNİN SEÇİMİ
Bahçe kurulacak yerin iklim özellikleri, ahududu bitkilerinin yetiştiriciliğine uygun olmalıdır. Toprak analizi yaptırılarak gerektiğinde toprak bünyesi uygun hale getirilir.
Bahçenin ilkbahar ve özellikle yaz aylarında sürekli sulanacağı düşünülerek, su kaynaklarına yakınlığı, sulama suyu temini durumuna göre sulama yöntem ve tesisine karar verilir.
Bahçe toprağının hazırlığına yaz aylarından başlanır. Derin bir sürüm, gerekirse krizma yapılır. Toprak analizi yaptırılarak verilecek gübre miktarları belirlenir. Genel olarak topraklar organik maddece fakir olduklarından 3-5 ton çiftlik gübresi verilerek ikinci bir sürüm yapılır.
BAHÇE TESİSİ VE DİKİM
Ahududu bahçesi kışları çok sert geçmeyen bölgelerde geç sonbahar ve kış aylarında tesis edilir. Bu uygulamayla fidanların ilkbahar gelişme dönemine daha kuvvetli ve hazırlıklı girmesini sağlar. Ancak kış aylarında şiddetli don olayları görülen bölgelerde erken ilkbahar dikimi daha uygundur. İlkbahar dikimlerinde de fazla gecikilmemesi gerekmektedir.
Ahududu fidanları bahçeye, kökleri ot, saman, perlit, torf gibi malzemeler ile nemliliğini koruyarak getirilmelidir. Bahçenin bir kenarına hendek açılır ve sıralanarak dikime kadar burada tutulurlar.
Ahududu bahçelerindeki sıra aralıkları 2-2.5 m olmalıdır. Sıra üzeri aralıkları 0.4-1.0 m aralıklarla dikim yapıldığında maksimum verime daha kısa sürede ulaşılır.
Dikilecek ahududu fidanlarında önce kök tuvaleti yapılır. Yaralı, kuru ve çok uzun kökler kesilir. Daha sonra, önceden hazırlanmış ve toprak gübre karışımı doldurulmuş çukurdan yaklaşık 20-30 cm derinliğe kadar toprak alınır. Dikim derinliği fidanın kök boğumunun tamamı toprak içinde kalacak şekilde ayarlanarak fidan bu şekilde hazırlanan çukura dikimi yapıldıktan sonra, fidanın dip kısmına konan toprak ayak ile sıkıştırılır. Dikimin hemen ardından fidanlara can suyu verilir. Dikimi yapılan fidanın tepesi 20-30 cm den kesilir. Bu durumda ilk meyveler kök bölgesinden çıkacak sürgünlerden ertesi yılın yaz aylarında alınır. Ancak fidanın tepesi 40-60 cm'den kesilir ise aynı yılın yaz aylarında meyveler alınır.
BAHÇENİN BAKIM İŞLERİ
Bahçede yabancı ot, sulama, gübreleme, budama ve hastalık-zararlılar ile mücadele yapılmalıdır.
Ahududu köklerinin çok yıllık olmasına karşılık sürgünleri iki yıllıktır. İlkbaharda çıkan sürgünler yaz boyunca gelişirler ve ikinci yılda da meyve verdikten sonra ölürler. Hasattan sonra meyve veren bu dallar kurudukları için toprak seviyesinden kesilirler
Ahududu çok yıllık kök sistemine sahiptir. Bunların gelişmeleri yüzeye yakındır. Toprak üzerinde kalan kısımları iki gelişme dönemi sonucunda meyve verdikten sonra toprak üzerindeki bu kısım kuruyarak ölür. Yeni sürgünler devamlı olarak köklerden oluşurlar. Bu arada gelecek yılın ürünü verecek olan genç sürgünler tellere alınır veya hereklere bağlanırlar.Böylece toprak üzerindeki aksam devamlı yenilenmekte, meyve verme kapasitesi uzun yıllar devam etmektedir.
İki grup varyetesi vardır; birinci gruptaki bitkilerden yılda bir defa meyve alınır. Bu grup "tek-ürün" çeşitler olarak adlandırılırlar. Bunların olgunlaşma tarihleri yaklaşık olarak Haziran sonu ve Ağustos başlangıcıdır. Ancak bu süre çeşit, rakım ve çevre şartlarına bağlı olarak bu tarihler arasında farklılık göstermektedir.
İkinci grupta oldukça az çeşit vardır. Bunların en önemli özellikleri yılda iki defa ürün alınmaktadır. İlk ürün o yıl ki dallarda oluşan sürgünlerden sonbaharda alınır, ikinci ürün zamanı ise bir yaşındaki dallarda tek yıllık çeşitlerde olduğu gibidir.
Dikim Kasım ayından Mart ayına kadar yapılabilmekte ancak soğuk günlerden ve toprakta don olmasından kaçınılmalıdır.
Tavsiye edilen dikim aralıkları 2x2.5 m (sıra arası)50-60cm sıra üzeri. Dikim aralıklarındaki farklılık toprak kalitesi ve çeşidin gelişme gücüne bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir.
Orta veya zayıf gelişme gösteren çeşitlerde açılan çukurlara iki bitkinin dikilmesi daha uygun olmaktadır. Güçlü gelişen çeşitlerde tek bitki dikilmelidir.
Örn. Malling Promise genç fidanların kökleri 15 cm dikimi yapılmalıdır ve etrafı iyi toprakla örtülerek sıkıştırılmalıdır. Fidan dalları toprak seviyesinden 25 cm yukarıdan kesilerek bir sonraki yıl güçlü sürgünlerin oluşması sağlanmış olur.
İlk yılın sonunda tel sistemi kurulmalıdır. 10-12 cm de bir kazıklarla 1.80-2.00 cm yükseklikte tel gerilmelidir. En pratik metot olarak bir veya iki çift tel yan dalların uzunluğuna bağlı olarak dalların arasında serbestçe gelişmeye bırakılmasıdır ve her metrede iki telin bağlanmasına gerek duymaktadır.
İlk yıl ki budama kuruyan dalların kesilmesi veya zayıf ince dalların ve yalnız 2-3 güçlü gelişen dal dikkate alınmalıdır. Fakat orta gelişme gösteren çeşitlerin 1-1.30 cm den güçlü gelişenlerin ise 1.30-1.70 cm den kısaltılmalıdır.
İyi bir yetiştirme tekniği, sonbahar da bitkilerin dip kısımları toprak ile örtülmeli, İlkbaharda bunlar çapalanmalıdır. Gelişme sırasında da çapalamaya ihtiyaç duyulacaktır. Sulama (özellikle kıraç topraklarda) mutlak gerekmektedir. Yabancı ot kontrolü için en iyi sonuç "Simazine" 3-4 kg/ha oranında kış döneminde veya bitkilerde dormansi kırıldıktan sonra 2-3 kg/ha uygulaması çok iyi sonuç vermektedir.
Yoğun yetiştiricilikte çiçeklenmeden önce ve sonra iki uygulama ile "Sevin" veya "Malathion" küçük açık yeşil yaprak taslakları görülür görülmez uygulanmalıdır.
Dal kanserine karşı "Didymella applanata ve Anthracnosis spray" bir veya iki defa "Captan" veya "TMTD" veya "Cupro-organic" ürünleri yeni sürgünler 30 cm olunca ve hasattan sonra uygulanmalıdır.
Daha sonraki yıllarda bahçenin bakımı, daha önceki yıllarda olduğu gibidir. 4-5 yaşlı bitkilerde maksimum 6-8 dal dikkate alınmalıdır. Ana bitkiye en yakın olanlar budanmalı ve en iyi gelişme gösterenlerden biri seçilmelidir.
Devamlı meyve veren çeşitlerde sonbahar ürünü gelişme göstermektedir ki bu da Eylül'den ilk donlara kadar devam etmektedir. Bu nedenle budama işlemi oldukça basittir, çünkü bitkinin tüm toprak üstü kısmı yaklaşan kışa doğru kesilerek uzaklaştırılır. Takip eden ilkbaharda yeni sürgünler gelişirler ki bunlar zayıf ve incedir. Her bir metre sıra üzerinde bir düzineden fazlası kesilmelidir.
|
