Bahar geldi ve biz yine Türkiye çapında denetimlere başladık.

Denetimlerde güzel gelişmeler gördükçe seviniyor; eksiklikler tespit ettikçe elimizden geldiğince doğrusunu anlatmaya, göstermeye çalışıyor; hatalı uygulamalar ve yanlışlıklar gördükçe de elbette üzülüyoruz.

Üretici bazında yapılan yanlışlıklar ve eksiklikler konusunda elimizden geleni yapıyor, üreticiyi doğru uygulamalara yönlendirmeye çalışıyoruz.

Ancak üreticinin elinin kolunun bağlı olduğu bazı konular var.

İşte bu yazımda bu hatalı uygulamalar ve yanlışlıkların en önemlilerinden biri olan “Toprak analizleri ve Gübreleme” konusuna değinmek istiyorum.

Toprak Analizleri ve Gübreleme

Bilinçli üreticilerimiz, bizlerin de yönlendirmesi ile toprak analizlerini yaptırmaya, böylece toprağın bitki besin maddesi durumunu görüp bitkiye en faydalı şekilde gübreleme yapmaya çalışıyor.

Biliyoruz ki eğer üretici toprak analizi yaptırıp bunun sonucuna göre bitki besleme yapar ise hem yüksek verim alacak, hem boşuna gübreye para vermeyecek, hem de fazla fenni gübre atmak sebebi ile su ve toprak kirliliğine sebep olamayacak.

Doğru gübreleme yapmak için de bazı bilgilere ihtiyaç var. Bu bilgilerin en önemlileri:

a- Toprakta ne kadar besin var? Toprak bünye ve pH olarak ne durumda?
b- Verilecek gübrede ne tür besinlerden ne kadar var?
c- Yetiştirilen bitkinin bu besinlere ne oranda ihtiyacı var?
d- İçeriğini bildiğimiz bu gübreyi, durumunu analiz ile bildiğimiz bu toprağa ne oranda verirsek besinler bitkiye ne oranda geçer?

İşte bu ve buna benzer tali birkaç bilgiyi ne oranda edinebilirsek gübreleme uygulamamamız o oranda başarılı olur.

Ancak ülkemizde tüm bu konularda sorunlar var. Bu sebeple üreticimizin parası büyük oranda boşa gidiyor, verimler bu sebeple istenen seviyelere gelemiyor ve yine bu sebeple su ve toprak kirliliğini tam olarak önleyemiyoruz.

SORUN 1: Toprak analizleri

Ülkemizde maalesef sağlıklı toprak analizleri yapıldığını düşünmüyorum.

Bir hafta önce Afyon bölgesinde farklı laboratuarlar tarafından yapılan toprak analizlerini inceledim. Sorunları sıralayayım:

1- Azot analizi yok: Bunların çoğunda azot analizi sonucu yoktu. Oysa azot toprakta en çok eksilen, en çok tamamlanması gereken, en çok para harcanan, kirliliğe en çok yol açan element. Gelin görün ki bizim analizlerimizde azot (N) analizi genel olarak bulunmuyor.

2- Sonuçlar aynı: İçerisinde azot analiz sonucu veren bazı laboratuarların analiz sonucu aynı idi. Örneğin adını vermek istemediğim bir laboratuarın azot analizi sonucunda tüm üreticilerin ve tüm bölgelerdeki tüm toprakların azot miktarı 0,07 idi!

Bu laboratuarın incelediğim tüm analizlerinde (yaklaşık 10 kadar analiz raporu) sonuç aynı idi: 0,07. (Toprakta azotun ne kadar değişken olduğunu bilen herkes birbirinden kimi zaman 50-100 km uzaklarda farklı farklı topraklarda aynı azot analiz sonucu alınmasının imkansız olduğunu bilir.)

3- Aynı sonuçlara farklı gübre tavsiyesi: Farklı üreticilerin analiz raporlarını yan yana koyduğumda değerler hemen hemen aynı oluyor. Sadece bünye ve pH çok az bir miktar fark ediyor. Burada şöyle bir durum var: Diyelim ki toprakların durumu, analiz sonucu aynı. O halde aynı bitki için aynı gübre tavsiyesi olmasını bekleriz değil mi? Hayır efendim, hepsinde farklı farklı gübre tavsiyeleri yapılmış. Mantık, anlam bulmak mümkün değil.

4- Aynı değerlere farklı yorum: Toprak analizlerinde her değerin karşısında bir yorum olur. Örneğin ph 8,5 çıkarsa karşısına “alkali” yazılır. Farklı üreticilerin aynı olan değerlerine farklı yorumlar yazılabiliyor. Örneğin pH’ ı 7,89 olan bir toprak analiz sonucunda yorum “alkali” iken yine 7,89 olan bir diğerinde “orta alkali” ve bir diğerinde “az alkali” olabiliyor.

Maalesef bunlar hiç olmaması gereken şeyler. Bence toprak analizi böyle yapılacağına, hiç yapılmamalı. Aksi halde üreticinin analize güveni kaybolur. Her yıl zorlama ile yaptırılan analiz sonucu üretici, bürokrasi ile uğraşmak ve boşa para harcamaktan bıkacak ve uzmanların başka söylediklerini de dinlemeyecek ve uygunsuz analiz sonuçlarını uzmanlara yorumlatıp olumsuzlukları duydukça kişi ve kurumlara olan güvenini kaybedecektir. Ki bence en büyük hata bu olur!

Bu sorunu çözmek için zirai analiz laboratuarlarımızın acilen TSE 17025 standardına uygun hale gelmeleri gerekmektedir.

Bu öneri zorlu ve pahalı olabilir.

Ama bence analizlerin hiç olmaması veya iyi analizin pahalı olması, hatalı olmasından çok daha iyidir.

SORUN 2: Verilecek gübrede ne tür besinlerden ne kadar var?

Bu konuda da bazı sorunlar var.

Özellikle topraksız tarım seralarında bu sorun yoğun olarak hissediliyor. Gübre firmalarının sattıkları gübrelerde beyan edilenden farklı miktarlarda besin olabiliyor. Zaten bildiğim kadarı ile şu anda gübre satan firmaları (sattıkları gübrenin kimyasal bileşimi konusunda) teknik olarak denetleyen bir birim yok. Üretici aldığı gübrenin içinde ne kadar azot, ne kadar fosfor var tespit edebilecek durumda değil. Tespit etse bile ne olur? En fazla, aldığı gübreyi geri verir.

SORUN 3- Yetiştirilen bitkinin bu besinlere ne oranda ihtiyacı var?

Diyelim ki çok uygun bir analiz sonucuna ulaştık ve satın aldığımız gübreleri de hem güvenilir yerlerden aldık hem de analiz ettirip içeriğini doğruladık.

Peki, bitkilerimize ne kadar besin vereceğiz?

Türkiye’ de yerli muz ve muzculuğun önemli ismi sayın Bünyamin Kozak’ ın “Muz Devriminin Kısa Hikayesi” adlı yazısını keyifle okudum geçenlerde. Ve şaşırarak öğrendim ki bizim yerli muzların kalitesinin yabancı muzlara göre düşük olmasının en önemli sebebi, hangi gübreden ne kadar verileceğinin tam olarak bilinememesiymiş! Eskiden önerilen gübre dekara 30 kg azot, 30 kg fosfor ve 45 kg potas imiş. Ancak araştırmalar sonucu dekara 45 yerine 130 kg potas uygulanmış ve verimde büyük artışlar elde edilmiş.

Benzer sorun şu an birçok bitkide var. Mesela dünya’ da en çok Türkiye tarafından üretilen, büyük bir ihracat geliri sağlayan kiraz bitkisinin tam olarak besin ihtiyacı bilinmiyor.

Şimdi,

- Yapılan toprak analizinin gerçekleri yansıtmadığı

- Attığınız gübrenin içeriğini net bilmediğiniz 

- Besleyeceğiniz bitkinin de besin ihtiyaçlarından tam emin olmadığınız bir ortamda

- Üretici, gezi yatları için 0,80 YTL olan mazotu dört kat farklı fiyattan alacak

- Geçen sene düşük kalite yüzünden mahsulü toplamak yerine dalda bırakmış ve yıl içinde sürekli kredi çekerek borçlanmış olan üretici

- % 100’ den fazla fiyat artışı yaşamış gübreden alacak,

Ve bu iş bilimsel, akılcı ve karlı olacak öyle mi?

Kendimizi kandırmayalım, boş hayallere kapılmayalım. Maalesef mevcut durum çok yönlü bir çıkmazlar sarmalıdır.

Peki, neler Yapabiliriz?

Ben yine naçizane önerilerimi yapayım:

1- Gezi tekneleri için 0,80 YTL olan mazot derhal üreticiye en azından 1,00 YTL fiyatından verilmelidir.

2- Ülkedeki tüm toprak analiz laboratuarları akreditasyon çalışmasına başlamalı, belirli bir seviyeyi tutturamayan laboratuarlar analiz işine son vermeli.

3- Türkiye çapında (aynı kalıntı analizlerinde olduğu gibi) fenni gübreler yetkili bir makam tarafından örnekleme yolu ile analiz edilip uygunsuz ürünleri üretenlere yaptırım uygulanmalı.

4- Türkiye çapında yetkili bir makam, yapılmış toprak analizlerinin uygunluğunu değerlendirmeli ve hatalı analizler yapan birimlere yaptırımlar uygulanmalı.

Umudumu kaybetmiyorum. Napolyon ne demiş:

“Umutla umutsuzluğun arası bir adımdır.”

En derin saygılarımla,

Hakan Ozan Erzincanlı
Ziraat Yüksek Mühendisi
www.tarimsal.com

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!