Ülkelerdeki Toplumsal ve Ekonomik gelişmelere bağlı olarak devlet tarafından yerine getirilen kamu hizmetleri her geçen gün genişleyerek artmaktadır. Bundan bir kaç yıl öncesine kadar Tarımsal varlıkların kamulaştırılması kurumların dışında yapılırken bugün bu iş, kamulaştırmayı yapan bizzat kurumun kendi elemanlarınca yapılmaktadır.
Gözlemlerimiz , Kurumların ve Kurumda bulunan Teknik elemanlarının Ciddi boyutlarda sıkıntılarının olduğu yönde.
Yeterli ve donanımlı Teknik elemanların her kurumda yeterli miktarda olmaması, bilgilendirici kursların sık sık yapılmamsı, Kurumlar arası iletişim noksanlığı ve en önemlisi Kıymet takdirinde veya yerel mahkemelerde bilirkişilik yapacak kişilerin o yörenin insanı olması ve tanıdık kişilerin olması gibi nedenlerden dolayı objektif bir değer ortaya çıkmamaktadır.
Ayni veya komşu arazilerde yapılan kıymet takdiri ,değişik kurumlarca çok farklı değer biçildiği, bir kurumun verdiği değere başka bir kurum elemanlarınca birkaç misli değer verdiği gözlenmektedir.
Kapitilasyon faizinin nasıl ve hangi şartlarda ne kadar uygulanacağı net olarak bilinmemektedir.Kapitilasyon faizinin hesaplanması ve ortaya çıkarılış şeklide çok değişik yorumlanmaktadır. Hatta bazı kurumlarda kapitilasyon faizinin ne olduğu dahi bilinmeden direk olarak hayalı bir değer biçilerek , Kıymet Takdir raporu hazırlanmaktadır. Oysa Kıymet takdir komisyonları ve bilirkişilerin Tarımsal arazilerde gelir yöntemine göre , Tarımsal varlıklara değer biçilebilmesi ,için yatırım alanlarında detaylı arazi çalışması yapması, ürün desenini belirlemesi ve diğer kurumlardan alacağı dekara verim ve ürün fiyatlarının tespiti ,Kapitilizasyon faizi ile hesaplayarak ve gerek görülüyorsa objektif değer verilerek yapılması gerekirken , Bugün Çoğu kurumlarda ciddi manada hesaplama hatasından dolayı gerçek değerler bir türlü yakalanamıyor. Eskiden vatandaş Kamulaştırma işine Çok olumsuz tavır alırken bugün Kamulaştırmanın kendiler,ine zenginlik getireceğine inanılmaktadır.
Diğer bir Konu ise Objektif değer uygulamasının yapılması. Yargıtay'ın %100 e kadar Objektif değer verilebilir kararına rağmen , bazı kurumlarda % 400 e varan objektif değer verildiği görülmektedir. Son zamanlarda ise Objektif değer artışının mükerrer ödeme olduğu fikrini savunan öğretim üyelerinin ortaya çıktığı görülmektedir.
Arazide Sulu veya Kuru tarım yapılması ,Meyve bahçelerinin Kapama veya Karışık olarak dikilmesi ,arazinin topografik yapısı ,meskun yerlere yakınlığı, Belediye hizmetlerinden yararlanabilmesi, yıl içersinde birden fazla ürün alınabilmesi ve yöresel farklılıklar göz önüne alınmadan yapılan değerlendirmelerin devlete maliyeti tahminlerin çok üzerine çıkmasına sebep olmaktadır.
Kıymet takdir komisyon üyelerinin veri toplamak için gitmiş olduğu kurumlardan ( Yıllık da/ kg - ürün Fiyatları V.b ) Kamulaştırmayı duyunca genelde gerçek değerlerin üzerinde bir üretim miktarlarını ile karşıların çıktıkları gözlenilmiştir. 2005 Yılında Bayburt, Gümüşhane Trabzon,Artvin ve Ordu ilçelerinde Kamulaştırma için gerekli bilgileri toplarken Bazı İlçe Tarım Müdürlerinin çok anormal sayılacak değerler verdiğine bizzat şahit oldum. Çünkü genel olarak görevliler o yörenin insanı olmasından dolayı objektif, tarafsız olarak görevlerini yapmamaktadırlar.
Değer tespitinde Orman ürünleri, Meyve Ağaçları ve Peyzaj bitiklerinde verilen değerlerde de Kurumlar arasında çok çelişkili fiyatlar ve durumla ortaya çıkarak Yargıtay kararlarına ters düşmektedir.
Denetim mekanizmasının, çalışmalarının çok eksik ve yeterli donanıma sahip olmamaları da adeta yapanın yanına kalmasına davetiye çıkarır nitelik de.
TMMOB' ne bağlı Odalarca düzenlenen Bilirkişi Meslek içi Eğitim Seminerleri Çok dar alnı kapsayan ,sadece kendi üyelerine yönelik kısır bir çalışma olarak Ülke ihtiyacının çok uzağında kalmaktadır. Oysa bu odalar günün şartlarına uygun olarak bu tür Eğitim seminerlerini Devlet kurumların kapsayacak ve her istekliye ücretsiz olarak verilmesi ve yönlendirilmesi gerekmektedir.
Kamulaştırma işlemine maruz kalan arazi sahiplerinin durumu ise başlı başına bir sıkıntı .Tarımsal varlığa sahip çiftçi ,elindeki varlıklara verilen değerlerin gerçek değeri nedir, hangi cins Tarımsal ürünler kaç lira bilmemekte ve bazı yanlış yönlendirilmelerle mahkemelere düşmektedir.
Bazı yerlerde çok iyi niyetli vatandaşların Tarımsal arazilerine Kamulaştırılmaksızın el atılarak yıllarca paralarının ödenmediği ,mağduriyetlerinin yıllarca sürdüğü görülmektedir. Bu hususta Ziraat Odalarının çiftçileri bu konuda bilgilendirecek bir çalışma içine girmeleri gerekmektedir. Zira ziraat odalarının görevinin sadece insanlara Çiftçilik belgesi vermek olmamalıdır.
Sonuç olarak Valilik nezdinde her yıl komisyon üyelerinin bir araya gelip yöresel ürün değerlendirilmesi yapılarak kurumlar arasında birlik ve dengenin sağlanması ,yeni gelişmelerden haberdar edilmesi, yanıltıcı bilgilerin ayıklanması ve günün şartlarına, mekan farklılıklarına göre ortak bir kapitilizasyon ve objektif değer belirlenmesi gerekmektedir.
Gelecek ikinci yazımızda Kıymet Takdiri yapacak Bilirkişilerin yapması gereken esaslar ,Kapitilasyon faizi ve Objektif değerlerin hesaplanması hususunda detaylı olarak bilgi sunulacaktır.
Korkmaz MERT
Ziraat Mühendisi
KAYNAKLAR:
BAŞSOY Ahmet , " Yerel Yönetimlerde Kamulaştırma" Ankara- 1995
BÖKE Veli, "Kamulaştırma Bedelininin Tespiti Davaları"Ankara-2004
DEMİECİ Rasih, " Arazilerin Kamulaştırma Bedellerinin Takdiri" Ankara- 2004
ULUSOY Yasin, " Kamulaştırmasız El atma" Ankara 2004
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!