1. İstanbul Kenti Yeşil Alan Durumu

İstanbul kenti yeşil alanları rekreasyon amaçlı aktif olarak kullanılan yeşil alanlar ile aktif olarak kullanılmayan yeşil alanlar olmak üzere iki bölümde ele alınmıştır. Aktif olarak kullanılan yeşil alanlar çocuk oyun alanları, park alanları, spor alanları ile rekreasyon amaçlı kamuya açık koru, orman, çayır alanları ve mesire alanları olarak belirlenmiştir. Aktif kullanılmayan yeşil alanlar ise dinlenme, eğlence ve spor yapma amaçlarıyla kullanılmayan fakat işlevsel yönden yeşil alan kapsamına giren açık alanlardır. Bunlar da ağaçlandırılmış alanlar, çayır, fidanlık ve ormanlar, görsel yeşil alanlar, refüj ve meydanlar, koru alanları ile koruya katılacak alanlar ve mezarlıklardır  (Aksoy, 2001).

 

İstanbul kenti; 1975 yılında 5.627.630 m² aktif kullanılan yeşil alan, 11.421.675 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 17.049.305 m² yeşil alana sahiptir. Bu değerlere göre kullanılan yeşil alan miktarı toplam yeşil alanın %33'ünü oluşturmaktadır. 1980 yılında 6.104.190 m² aktif kullanılan yeşil alan, 11.770.875 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 1.787.5065 m² yeşil alan mevcuttur. Bu değerlere göre aktif kullanılan yeşil alan miktarı toplam yeşil alanın %34'ünü oluşturmaktadır  (Aksoy, 2001).

İstanbul kentinde 1975 yılında kişi başına 2,3 m² aktif kullanılan yeşil alan, 4,5 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 6,8 m² yeşil alan düşmektedir. 1980 yılında ise, aktif kullanılan yeşil alan miktarı kişi başına 2,2 m²'e düşerken aktif kullanılmayan yeşil alan miktarı ise 4,3 m²/kişi olmuştur. Bu duruma göre toplam kişi başına 6,5 m²'lik bir yeşil alan düşmektedir.

İstanbul kentinin 1975 nüfusu 2.534.193 kişidir. 1980 sayımında 220.283 kişi artarak 2.754.476 olmuştur. Basit bir hesapla beş yılın değerlendirilmesi  yapılacak olursa; 9,25 m²/kişi norm değerinin, beş yıllık nüfus artış değeri çarpımı olan 2.037.620 m² alan bu nüfus artışının gerektirdiği yeşil alan olarak ortaya çıkmaktadır. Oysaki beş yılda gerçekleştirilen kullanılan yeşil alan miktarı 419.565 m²'dir. Bu değer yapılması gereken alanın %21'ini oluşturmaktadır  (Aksoy, 2001).

1985 yılında, aktif kullanılan yeşil alan miktarı 6.975.880 m²'ye; aktif kullanılmayan yeşil alan miktarı 18.701.155 m²'e yükselirken toplam yeşil alan miktarı     25.677.035  m² olmuştur. 1985 yılı durumuna göre aktif kullanılan yeşil alan miktarı artarak toplam alanın %27'sini oluşturmuştur. 1990 yılında ise; aktif kullanılan yeşil alan miktarı 8.377.795 m²'ye; aktif kullanılmayan yeşil alan miktarı 20.902.260 m²'e yükselirken; toplam yeşil alan miktarı 29.280.055 m² olmuştur. 1990 yılı durumuna göre aktif kullanılan yeşil alan miktarı artarak toplam alanın %29'unu oluşturmuştur. İstanbul kentinde 1985 yılında kişi başına 1,1 m² aktif kullanılan yeşil alan, 3,0 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 4,1 m² yeşil alan düşmektedir. 1990 yılında ise kişi başına 1,3 m² aktif kullanılan yeşil alan, 3,2 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 4,5 m² yeşil alan düşmektedir.

1980 ile 1985 yılları arasındaki döneme bakıldığı zaman; İstanbul nüfusu 3.486.513 kişi artarak 1985 yılında 6.240.989 olmuştur. Basit bir hesapla beş yılın değerlendirilmesi yapılacak olursa; 9,25 m²/kişi norm değerinin beş yıllık nüfus artış değeri çarpımı olan 32.250.245 m² alan bu nüfus artışının gerektirdiği yeşil alan olarak  ortaya çıkmaktadır. Oysaki beş yılda gerçekleştirilen aktif kullanılan yeşil alan miktarı 871.690 m²'dir. Bu değer yapılması gereken alanın %3'ünü oluşturmaktadır (Aksoy, 2001).

İstanbul kentinin 1985 nüfusu 6.240.989 kişidir. 1990 yılında 388.442  kişi artarak 6.629.431 olmuştur. Basit bir hesapla beş yılın değerlendirilmesi yapılacak olursa; 9,25  m²/kişi norm değerinin, beş yılık nüfus artış değeri çarpımı olan 3.593.090 m² alan bu nüfus artışının gerektirdiği yeşil alan olarak ortaya çıkmaktadır. Beş yılda gerçekleştirilen aktif kullanılan yeşil alan miktarı 1.401.915 m² olmuştur. Bu değer yapılması gereken alanın %39'unu oluşturmaktadır (Aksoy, 2001).

1995 yılında 11.651.100 m² aktif kullanılan yeşil alan, 24.493.030 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 36.144.130 m² yeşil alan mevcuttur. Bu değerlere göre aktif kullanılan yeşil alan miktarı toplam yeşil alanın %32'sini oluşturmaktadır.

İstanbul kentinde 1995 yılında kişi başına 1,5 m² aktif kullanılan yeşil alan; 3,2 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 4,7 m² yeşil alan düşmektedir. 2004 yılında ise kişi başına 2,0 m² aktif kullanılan yeşil alan, 3,5 m² aktif kullanılmayan yeşil alan olmak üzere toplam 5,5 m² yeşil alan düşmektedir  (Aksoy, Aygün, Çelik, Ören, 2004).

 

2. İstanbul Kenti Orman ve Arazi Varlığı

2.1. İstanbul Kenti Ormanlarının Durumu

İstanbul: birbirinden çok farklı bitki örtülerine sahip Avrupa ve Asya kıtaları arasındaki özel konumu, havasının Karadeniz kıyılarının nemli ve soğuk ikliminin yanı sıra daha çok Akdeniz iklimi özelliklerini de taşıması, toprak çeşitliliği ve uzun bir geçmişe sahip geleneksel arazi kullanımı nedeniyle çok çeşitli doğal yeşil alanlarına sahiptir. İstanbul İlinde, doğal ve potansiyel olarak 238.507 ha orman bulunmaktadır .

İstanbul İli Ormanlarında Akdeniz tipi bitkiler önemli bir yayılım göstermektedir. Dış görünümleri ve toprak üstü kısımları su kaybını azaltacak tarzdadır ve toprağa sağlam bir şekilde oturmuşlardır. Bu tip bitkiler Marmara Denizi kıyılarına, boğazların her iki yakasını ve adaları kaplamakta ve İlin Karadeniz kıyısı boyunca da yayılmaktadır. Maki örtüsünün dışında kalan ormanla kaplı alanlarda meşe (Quercus spp.) türleri hakimdir ve geniş bir yayılım göstermektedir. İstanbul'un kuzeyinde münferit kayın (fagus) ormanlarına rastlanmaktadır. Bunların yanı sıra kestane ormanları görülmektedir  (İstanbul Çevre Durum Raporu, 2004).

Ağaçlandırmanın amacı; verimli orman alanlarının artırılması, erozyonun önlenmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi, turizm potansiyelinin artırılması, rekreasyon alanlarının yaratılması, şehirlerin düzensiz gelişmesinin önlenmesidir (İstanbul Çevre Durum Raporu, 2004).

İstanbul ili içinde orman ve fundalık alanlarda başlıca problemin erozyon olmasının nedeni, bu arazilerin konum itibariyle dik eğimli ve dalgalı yerlerde bulunması ve bitki örtüsünün yer yer tahrip edilmiş olmasıdır. Toprakların korunabilmesi için bu tahribata son verilmesi ve ormanlarda açma yapılmasına engel olunması gerekir. Diğer taraftan, orman örtüsünün iyileştirilmesi için tedbirler alınmalıdır. Kesim ve yeniden ağaçlandırma çalışmaları esnasında toprak kaybına yol açılmamalıdır. Bu arada yangın, haşere ve hastalıklara karşı tedbirler alınmalıdır. Bu arazilerde drenaj problemi olan kısımlar ıslah edilmelidir (İstanbul İli Arazi Varlığı Raporu, 1987)

2.2. Arazi Varlığı

İstanbul Orman İl Müdürlüğü envanterine göre İstanbul ili arazi varlığı durumu  şöyle belirlenmiştir.

 

Arazi Kullanım Şekli	Alt Bölgeler				İstanbul
	I. Alt Bölge	II. Alt Bölge	III. Alt Bölge	IV. Alt Bölge
Tarım Alanı	82 896	3 492	1 782	11 296	99 466
Çayır - Mera Alanı	6 514	1 522	1 558	93	9 678
Ormanlık - Fundalık -Alanı	121 714,1	28 955	3 061	84 777	238 507,1
Sanayi - Yerleşim ve Diğer Alanlar	63 064,9	34 440	41 100	35 735	174 339,9
Toplam Alan (Ha)	274 189	68 409	47 501	131 901	522 000

 

  

3. İstanbul Kent Ormanı

İstanbul Ümraniye Hekimbaşı Kent Ormanı; Çavuşbaşı'na 1 km, Beykoz'a 7 km, Üsküdar'a 10 km, Ümraniye'ye 5 km, Çekmeköy'e 10 km, Levent'e 10 km, Kadıköy'e 13 km mesafede ve Elmalı Baraj gölü mevkiinde 250.5 ha'lık bir alanda bulunmaktadır. Toplu ulaşım araçları ile Ümraniye den 5-10 dakikada alana ulaşılmaktadır. Bu niteliği nedeniyle kent içi orman arazisi niteliği taşımaktadır. Alan topoğrafik açıdan engebeli bir yapı göstermektedir, arazinin en düşük kotu 28,45 iken en yüksek kotu 150,10 olarak karşımıza çıkmaktadır. Arazide eğim ana belirleyicidir. Elmalı baraj göledi alanın kuzey ve batı sınırının bir kısmını belirlemektedir (Resim 7). Elmalı barajı şu anda içme suyu toplama havzası olarak kullanılmamaktadır. Alanımızın büyük çoğunluğu Mutlak Havza Koruma ve Kısa Mesafe Koruma zonu içerinde yer almaktadır. Alan plantasyon yöntemiyle oluşturulmuş nitelikli bir muhafaza ormanıdır.

Alanın florası; temel ağaç türü Sarıçam (Pinus silvestris) ve Meşe (Quercus sp.)'dir. Ayrıca alanda, Kestane, Çınar, Ihlamur, Fıstık çamı, Akasya, Akçaağaç, Sedir, Kavak, Yaban kirazı, Titrek kavak vs. gibi ağaç türleri bulunmaktadır.

Alanın faunası; Tavşan, Karaca, Çakal, Yılan, Sincap, Karatavuk, Kertenkele, Tahtalı, Üveyik, Yabandomuzu, Bülbül, Baştankara, Serçe vs. bulunmaktadır.

Alana giriş, güneyinden tanıtım alanı bulunan yerden yapılmaktadır (Resim 8). Alanın girişinde toplanma ve dağılma alanı olarak kullanılabilecek açıklık bulunmaktadır. Girişte 900 araçlık bir otopark bulunmaktadır (Resim 9). Alan içerisinde 10 km yangın yolu mevcuttur (Resim 10). Alan içerisinden Fatih Sultan Mehmet Köprüsüne bağlanan Tem otoyolu geçmekte olup, alanı bir üsgeçitle bağlayacak şekilde ikiye bölmüştür (Resim 11). Alana girişte kontrol noktası ve otoparkın yanında WC bulunmaktadır. Girişin batsında, çim futbol sahası, gözlem kulesi, enformasyon binası ve çocuk oyun alanı bulunmaktadır (Resim12). Ayrıca alanda, 1 adet yağmur barınağı, 2 adet gözlem kulesi, 2 adet seyir terası, 22 adet piknik masası, 11 adet çöp kovası ve belirli aralıklarla çeşme bulunmaktadır.

Yukarıda İstanbul kent ormanın durumunu ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu haliyle kent ormanı orman içi dinlenme yeri niteliğinde kalmaktadır.

Kent ormanını yeni yaklaşımla, kent halkının sağlık, dinlenme ve rekreasyonel ihtiyacının karşılanması amacıyla, ekolojik ve kültürel yaklaşımlı planlanmalıdır. Ekolojik veriler çerçevesinde kullanım kapasitesi ve kullanım kararları ile belirlenecek yönetim modeli ile, alan sürdürülebilir, kullanım bakımından çeşitlilik arz eden, doğaya saygılı sağlık, eğitim ve rekreasyon merkezi olacaktır. Yapılan öneri tasarımıyla kent halkı, hafta içi yoğun iş temposu ve şehir karmaşasından arınmak için, hafta sonları aileleri ile vakit geçirebilecekleri, orman atmosferinde yürüyüp, çocuklarına kent içinde tanıyamayacakları ağaç ve hayvanları anlatabilecekleri, bisiklete binerek spor yapabilecekleri, su ile yakın temasa geçip manzara eşliğinde boş zamanlarını geçirebilecekleri bir alan olacaktır. Bu aktiviteler gerçekleştirilirken orman arazisinde, ormancılık faaliyetleri devam edecek ve eğitim alanlarında zararlılarla ekolojik mücadele gibi teknik ormancılık faaliyetleri tanıtılacak ve böylece topluma orman bilinci ve kültürü kazandırılacaktır. Bunu sağlarken alana kontrollü giriş çıkış sağlanacak ve alan kullanım kapasitesinin üzerine çıkılmamalıdır. Alanın sürdürülebilir olması için kendi içinde ekonomik döngü gerçekleştirilecektir. Bunun için alana getirilen özel kullanımlı fonksiyonlarından ekonomik girdi sağlanacaktır. Alan her kesimden kullanıcıya hitap edecek şekilde, çeşitli kullanım bölgelerine ayrılmıştır. Bu bölgeler oluşturulurken, havza koruma zonları, eğim, eşyükselti eğrileri, orman kapalılık ve nitelikli alanları ile hedef kullanıcı kitle ve yaklaşık kullanım yoğunluğu göz önüne alınarak belirlenmiştir...

Kaynak: Peyzaj Mimarı Murat ERMEYDAN, 2005 " KENT ORMANLARININ PLANLANMASI İSTANBUL ÖRNEĞİ"Bahceşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü  Yüksek Lisans Tezi,İstanbul

Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!