1. Giriş

Tüm canlılar gibi, bitkilerin yaşamını oluşturan büyüme ve gelişme ile ilgili olaylar genetik yapı ve çevre tarafından yönlendirilmektedir. Herhangi bir yörede, genetik yapıları farklı olan bitkilerden o yörenin çevre, yani ekolojik koşullarına uyum sağlayabilenler yaşama şansına kavuşabilmektedir. Bitkilerin temel fizyolojik yaşam olayları üzerine en etkili iklim faktörü sıcaklıktır. Bahçe bitkilerinin gelişebilme sıcaklıkları yaklaşık olarak 5-36 ⁰C’dir (3).

Bu sıcaklık değerleri dışında  genellikle gelişme yavaşlamaktadır. Bahçe bitkileri kapsamına giren meyvecilikte düşük ve yüksek sıcaklıkların olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktadır. Özellikle düşük sıcaklıkların bitkilerdeki etkileri belirleyici olmaktadır.

2. Düşük Sıcaklığın Yararlı Etkileri

Ilıman iklim kuşağında yetiştirilen çok yıllık bahçe bitkilerinin ilkbaharda normal gelişmelerine başlayabilmeleri için belirli bir derecenin altında belirli bir süre soğuklatılmaları gerekir. Meyve türleri için 7.2 ⁰C’nin altında geçen süre olarak ifade edilen soğuklama istekleri türler ve çeşitler arasında farklılık göstermektedir (3).

3. Düşük Sıcaklığın Zararlı Etkileri

Düşük sıcaklıkların bitkilere olumsuz etkileri iki şekilde olmaktadır. Bunlar Üşüme ve Don zararıdır. Bitkilerde üşüme suyun donma sıcaklığının üzerindeki sıcaklıklarda oluşur ve esas olarak tropik ve subtropik iklim bitkilerinde zarar yapar. Don zararı ise suyun donma sıcaklığının  altındaki sıcaklıklarda oluşur ve bütün bitkilerde zarar yapar (1). Don zararı oluştuğu döneme göre üçe ayrılır.

3.1 Kış Soğukları

Meyvecilik açısından önemli olaylardandır. Kış süresince dinlenme halinde bulunan meyve ağaçlarında sıcaklığın çok düşük sıcaklıklarda seyretmesi tür ve çeşide bağlı olarak farklı derecelerde öncelikle çiçek tomurcuklarından başlayarak hasara sebep olabilmektedir. Kış Soğuklarına dinlenme halindeyken  bazı türlerin dayanıklılık durumları  Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1’de görüldüğü gibi gövde ve ana dallar  oldukça düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Genç dallar ve çiçek tomurcukları daha yüksek sıcaklıklarda zarar görmektedir.

Tablo 1. Bazı meyve türlerinin Gövde ve Ana dallarının dayanabilecekleri minimum sıcaklık dereceleri (1,3,4,5)

Örneğin kiraz çiçek tomurcukları Ocak ayında -15 ⁰C’ye 4 saat süreyle maruz kaldığında  % 86.7 (2) hasar meydana gelmektedir. Kirazda gövde ve yaşlı dallar yaklaşık -30 ⁰C’ye dayanabilirken çiçek tomurcuklarında dinlenme halindeyken -15 ⁰C’de çok yüksek hasarlar meydana gelebilmektedir.

3.2 İlkbahar Geç Donları