Patates Fiyatlarındaki Tırmanışın Hatırlattıkları

Son günlerde, patates fiyatlarındaki artış yazılı ve görsel basının gündeminde. Fiyatların, bölgelere göre, 3-5 TL arasında değiştiği bildiriliyor. Patateste yaşananları, üretimde söz sahibi illerimizin başında gelen Niğde Ziraat Odasının (http://www.nigzob.com) açıklaması özetliyor. Açıklama kısaca: “Geçen yıl birçok bölgede üreticinin patatesinin tarlada çürümeye terk edildiği, bu nedenle bu yıl ekim yapılmadığı ve üretimin düştüğü, fiyat artışının rekolte düşüklüğünden kaynaklandığı, üreticiden 50 kuruşa, üretici bölgelerindeki depolardan 90 kuruş veya 1 liradan çıkan patatesin kilosunun çarşı pazarda yüksek fiyattan satılmasının aracılardan kaynaklandığını, Irak'a önemli miktarda patates gönderildiği” şeklinde.

***

Yapılan açıklama, patateste bir üretim planlamasının olmadığını açıkça ortaya koyuyor. Bir önceki yıldaki patates fiyatlarının düşüklüğü, ertesi yıl üretimin düşmesine neden oluyor. Veya bunun tam tersi de olabilir. Ekonomide örümcek ağı teoremiyle açıklanan bu durum karşısında yapılması gerekenleri üretim planlaması, üreticilerin örgütlenmesi ve piyasaların denetletmesi şeklinde özetleyebiliriz. Bunlara kısaca göz atalım:

***

Patates geniş adaptasyon kabiliyeti nedeniyle ülkemizin geniş bir coğrafyasında üretim şansı olan bir bitkidir. Ege’de Ağustos ayında dikilen patatesin Aralık-Ocak aylarında, Akdeniz’de Aralık-Ocak aylarında dikilen patatesin Nisan-Mayıs aylarında, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Şubat ayında dikilen patatesin Mayısayında, Ege’de Şubat-Nisan aylarında dikilen patatesin Haziran-Temmuz aylarında, diğer gölgelerimizde (Marmara, İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu) Mart-Mayıs aylarında dikilen patatesin Ağustos-Eylülaylarında hasadı yapılabilmektedir. Görüldüğü gibi ülkemizde, Nisan ayından başlayarak, Aralık ayı sonuna kadar patates hasadı yapılabilmektedir. Bu şekildeki bir üretim planlaması ile yılın nerdeyse bütün mevsimlerinde piyasaya taze ürün sürülmesi mümkün olabilecek ve böylece fiyat dalgalanmalarındaki sert iniş ve çıkışlar yaşanmayacaktır.

***

Niğde Ziraat Odası açıklaması, ayrıca fiyat artışlarından en çok etkilenenlerin üreticiler ve tüketiciler olduğu gerçeğini bizlere bir kez daha hatırlatıyor. Bu artışlardan en kazançlı çıkan, her zaman olduğu gibi, yine aracılar. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yetkililerinin 16 Ocak tarihli açıklamaları da bu yönde. Yani aracılar patatesi hem üreticiden ucuza alarak hem de depolarda bekleterek fiyatların katlanmasına neden oluyorlar. Bu sorunun temelinde ise kooperatifler şeklindeki üretici örgütlenmesinin eksikliği yatıyor. Hollanda, patates ve patates tohumu ihracatında lider bir ülkedir. Buradaki başarının temelinde çiftçilerin gücünü birleştirmesi yatıyor.

***

Sonuç olarak, patates sofralarımızın alternatifi olmayan, vazgeçilmez bir gıdasıdır. Ancak planlanmayan üretim ve pazarlama eksiklikleri patates üretiminde dalgalanmalara neden oluyor. Bundan üretici ve tüketici zarar görürken, aracı maksimum fayda sağlıyor. Patates piyasalarını düzenleyerek, üretici ve tüketiciyi koruyacak tedbirlerin alınması gerekiyor. Bu noktada, Toprak Mahsulleri Ofisine (TMO) aktif bir görev düşüyor.

Prof.Dr. Mehmet MERT

İletişim E-Posta: mmert71@gmail.com