Türkiye, hızlı bir şekilde gelişen ekonomik yapısı ile, hızla tarım toplumundan bilgi toplumuna doğru ilerlemektedir. Bu yolculukta, sürekli artan tarımsal ürün çeşitliliği ve ihtiyacının karşılanması kolay olmamaktadır. Tarım alanlarındaki daralmanın yanında, kırsal nüfusun şehirlere göç etmesi, tarım sektöründe istihdam sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Tarımda makineleşmenin işgücü ihtiyacını azaltması göçü tetikleyen bir unsur haline gelmektedir
Tarım sektöründe, maliyetlerin azaltılması, pazarda rekabet edebilecek ürünlerin belirlenmesi, altyapı eksikliklerinin giderilmesi, bürokratik engellerin aşılabilmesi, verimliliğin artırılmasına kadar birçok sorun bulunmaktadır. Bu ve benzeri sorunların cevabını bulabilmek, inovativ (sıra dışı yenilik yapma becerisi) düşünmekte gizlidir. Proje merkezli düşünmek yaşamınıza dinamizm katacaktır.
İnovasyon kısaca, sıra dışı yenilik, yeni keşif ve icatlar yapmak olarak ifade edilebilir.
Süreçlerin, insan kaynaklarının ve ürünlerin innovasyonu ayrı ayrı ele alınabilir. İnovasyon hayatın her alanında uygulanabilir. Tarım sektöründe de inovativ düşünmek sıra dışı yeniliklerin gerçekleşmesinin önünü açacaktır.
Proje, değişik alanlarda önceden plan ve programa alınmış, maliyeti hesaplanmış, kurum ve kuruluşların yönetim organlarınca onaylanmış, kısa ve uzun vadeye bağlanarak özel kurum veya devlet adına gerçekleştirilmesi kabul edilmiş bilimsel çalışma, tasarı olarak tanımlanmaktadır. Proje kelimesi Fransızca kökenli “projet” kelimesinden değişikliğe uğrayarak dilimize girmiştir.
Proje hazırlama basamakları kısaca şu şekilde belirtilebilir;
1. Proje konusunun tanımlanması
2. Zaman planlamasının yapılması
3. Maliyet tablosunun oluşturulması
4. Muhtemel risklerin belirlenmesi
5. Proje taslağının hazırlanması ve projenin uygulanması
1) Proje konusunun belirlenmesi ve tanımlanması
a) Zihinsel alt yapının hazırlanması: Proje hazırlamak bilimsel bir disiplin gerektirir. Proje hazırlayabilmek için öncelikle neler bildiğinizi sorgulamakla işe başlamanız gerekir. Proje hazırlamaya başlayacak bir araştırmacı öncelikle sahip olduğu bilgilerinin farkına varmalıdır. Daha sonra bu bilgiler siste matize edilmeli yani belirli bir ritme uygun şekilde tasnif edilmelidir. Bildiklerinizi bilgisayarın kayıt sistemine benzer bir şekilde bir klasör sistemi gibi tasnif etmeniz daha sonra bu bilgileri çağırmanızı ve kullanmanızı kolaylaştıracaktır. Beyninizdeki klasörlere kaydettiğiniz bilgilerden en iyi bildiklerinizi seçerek bu konuda proje üretmeye başlayabilirsiniz. Örneğin ekmek yapmak için çeşidi ne olursa olsun öncelikle un gereklidir. Bunun için farklı tahıl ürünlerinden un elde etmeyi deneyebilirsiniz. Ekmek veya pasta yapmak için un gerekli olduğu gibi proje üretmek için de bilgiye ihtiyaç vardır. Proje hazırlamanın bilimsel basamaklarını çok iyi bilseniz bile proje konusu hakkında detay bilgilere sahip değilseniz o konuda proje oluşturmanız güçleşecektir.
Bir balıkçı açmayı tasarladığı bir balık lokantası için proje üretmemi istemişti. Kendisine benim bu projeyi hemen hazırlamamın mümkün olmadığını belirttim. Bunun için öncelikle balıkçılık mesleği ile ilgili teknik bilgileri benimle paylaşması gerektiğini söyledim. Ben gerekli zihinsel alt yapıya ulaştıktan sonra proje hazırlayabilirim dediğimde balıkçı bana ‘eğer hemen proje hazırlarım deseydin sana inanmayacaktım’ cevabını vermişti. Demek ki proje hazırlamanın birinci basamağı zihinsel alt yapının hazırlanmasıdır.
Proje hazırlamaya en iyi bildiğiniz konudan başlamak en sağlıklı yol olmakla birlikte gerekli bilgi birikimi oluştuktan sonra çok farklı konularda proje hazırlamak mümkündür. Mimar Sinan’ın Süleymaniye’nin kubbesini yapması veya Yahya Kemal’in bir şiirin bir kelimesini bulmak için 13 sene beklemesi, Arşimet’in suyun kaldırma kuvvetini bulduğunda "Eureka, eureka!" (Buldum, buldum!) diye bağırarak hemen hamamdan dışarı fırlaması birbirinden farklı şeyler değildir. Sonuç olarak en güzel ve orijinal projeler en iyi bildiğimiz konular arasından oluşturulabilir.
b) Proje konusunun belirlemesinde beyin fırtınası tekniği’nin uygulanması yararlı olacaktır. Bu tekniği özellikle öğretmenler öğrencileri ile birlikte rahatlıkla uygulayabilirler. Beyin fırtınası tekniği konusunda geniş bilgi için farklı kaynaklardan bilgi edinilebilir. Konuya kısaca ışık tutmak için tekniğin uygulanışı basit bir şekilde şöyle anlatılabilir. 8-10 kişilik gruplar halinde uygulanmasında yarar görülen bu teknikte öncelikle yapılacak beyin fırtınasının konu başlığı belirlenmelidir. Belirlenen konu hakkında geliştirilebilecek proje konuları tur sistemi ile hızlı bir şekilde söylenir. Söylenen konular not edilir. Yeterli görüldüğü takdirde uygulamaya son verilebilir. Daha sonra konulardan en uygun olanlar seçilerek proje hazırlamanın diğer basamaklarına geçilir.
Konu belirlenirken proje konusunun maliyeti, projenin uygulanabilir olup olmadığı, sosyal bir yarar sağlayıp sağlamadığı, muhtemel riskler, insan kaynakları gibi konular iyi hesap edilmelidir. Sayılan bu konuların her biri projenin ileriki basamaklarında engel olarak karşınıza çıkabilir ve projeyi sonuçlandırmanızı engelleyebilir.
c) Konunun isabetli olarak belirlendiğine inanıyorsanız şimdi konu hakkında kaynak taraması yapmaya başlayabilirsiniz. Seçtiğiniz konu hakkında daha önce yapılan çalışmaları bilmeniz gerekir. Böylece sizin seçeceğiniz projenin hangi konuda farklılık ortaya koyduğunu belirleme şansınız olacaktır. Bu araştırmayı yapmadığınız takdirde keşfedilen bir aleti yapmak için boşuna birkaç ay zaman ve para harcaması yaptıktan sonra gerçekleri öğrenmeniz sizi üzebilir. Bu aşamayı atladığınız takdirde çalışmanız orijinal olmaktan uzak olacağı için tenkide de açık olacaktır. Proje konunuzun orijinal olduğunu kütüphane ve internet gibi araçlarla ulaştığınız bilimsel dergi, kitap ve makalelerden araştırdıktan sonra bu konuyu projelendirme konusunu kesinleştirebilirsiniz. Gerekli bilgilere ulaştıktan sonra projenizi gerçekleştirmek için gerekli araç gereç ve araştırmalar için ihtiyaç duyacağınız zaman planlaması ve proje bütçe tablosunu hazırlayabilirsiniz. Şimdi belirlediğiniz proje konusu hakkında kaynak taraması için yukarıda tanımlanan yöntemlerini kullanarak araştırma yapabilirsiniz.
2) Planladığınız çalışmaları yaparken özellikle zaman planlamasına titizlikle uymanızda yarar vardır. İpin ucunu kaçırırsanız birinci basamakta iken diğer çalışmalar için harcayacağınız zamandan çalma ihtimaliniz vardır. Bütün bilimsel çalışmalarda bu sıralamaya uymak yararlıdır. İster akademik çalışmalar olsun isterse AB projeleri olsun mutlaka zaman planlamasının sağlıklı bir şekilde yapılması gerekir.
3) Proje maliyetinin hesaplanması ve bir maliyet tablosu şeklinde çıkarılması projenizi gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğinizin göstergesidir. Maliyeti yüksek bir projeyi imkânsızlıklar içinde gerçekleştirmek mümkün olmayabilir. Bu nedenle bir proje çalışmasında ayrıntılı bir maliyet tablosu oluşturmak her zaman yararlıdır. Araç gereç, danışmanlık hizmetleri, ulaşım ve iletişim masrafları gibi detay bilgiler ihmal edilmeden tabloda gösterilmelidir.
a) Daha sonra belirlediğiniz reel maliyeti karşılamak için kaynak arama çalışmalarına başlayabilirsiniz. Burada şunu net bir şekilde söyleyebiliriz ki para kazanmak için proje üretmek yerine ürettiğiniz projeyi gerçekleştirmek için para aramak daha mantıklı ve rasyonel bir tercihtir. Çünkü elinizde hazır bir projeniz olduktan sonra kaynak oluşturmak amacıyla ortaklık kurabilir veya devlet ve AB fonlarından yararlanmanın yollarını arayabilirsiniz.
4) Projenizin gerçekleşmesini engelleyecek muhtemel risklerin belirlenmesi son derece önemlidir. Hangi olaylar vuku bulduğunda projenizin gerçekleşmeme riski olduğu net olarak tanımlanmalıdır. Örneğin kiremit fabrikası için yağmur yağması fazla bir risk oluşturmayabilir. Belki tozları yatıştırarak işe bile yarayabilir. Fakat harmanını savurmak için bekleyen bir çiftçi için yağmur yağması önemli bir risktir.
5) Bütün bu aşamaları başarı ile tamamladıktan sonra proje taslağınızı oluşturabilir ve proje sonuç raporunu yazabilirsiniz.
Proje hazırlamanın görünmeyen engeli özgüven eksikliğidir. Proje hazırlama niyetinde olanların her şeyden çok özgüvene ihtiyacı vardır. Bu nedenle proje merkezli düşünce sisteminin tarihin derinliklerinde gizli bilimsel köklerine inmek yararlı olacaktır. Kıymetli okuyucularım, bizler proje hazırlamayı veya proje merkezli düşünmeyi çok eskilerden ve AB’den önce başarmış bir milletin temsilcileriyiz. Güzel bir örnek olması açısından belirtelim ki; yalnızca Ahilik teşkilatı bile batının kalite ve sistem tanımlamalarından önce geliştirilmiş olan ve incelemeye değer bir proje konusudur.
Çevrenize baktığınızda gördüğünüz her bir mimari eser özenle düşünülmüş bir proje ürünüdür. Süleymaniye Camii, Yakutiye medresesi, Köprüler, hanlar, hamamlar kervansaraylardan her biri gerçekleşmiş birer proje örneğidir. Anadolu’nun yurt yapılması, Osmanlı Devletinin kurulması, İstanbul’un fethi, şahi toplarının döktürülmesi, zor şartlar altında Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluşu gerçekleşen projelere örnektir. Bu millet tarihinde 17 devlet projesi yapmış ve gerçekleştirmiştir.
Bu kadar büyük işler başarmış bir milletin temsilcileri, bu gün de yeni projeler gerçekleştirebilir. Gerek sosyal bilimler gerekse fen bilimleri veya güzel sanatlar alanında birçok proje geliştirmek mümkündür. Önemli olan başaracağımıza olan inancımızı kaybetmemektir. Özgüven, motivasyon ve çalışmak proje oluşturma ve sonuçlandırmanın vazgeçilmez itici unsurlarıdır.
Gözünüz korkmasın. Hazırlayacağınız projenin her zaman çok büyük olması gerekmez. Hayatı kolaylaştıran ve doğaya, bitki ve hayvanlara veya insanlara yararlı olan her şey proje değeri taşıyabilir. Fakat orijinal olmak şartı ile. Proje hazırlamanın en önemli ahlaki özelliği ise bilimsel dürüstlük mahsulü olmasıdır. Hazırlanacak projenin taklit değil, tamamen özgün olması gerekmektedir.
Orijinal ürünler ortaya koyduktan sonra projenizin patentini almayı sakın unutmayınız. Ürettiğiniz bir proje belki sizi zengin edebilir. Belki de hiç para kazandırmaz. Fakat kim bilir belki de tanımadığınız bir insanın hayatını kurtarabilir. Hepsinden önemlisi küçük bir proje de olsa kesinlikle ‘bu benim eserim’ diyebilmeyi ve vicdani bir lezzet almanızı sağlayabilir. Kimilerine göre paradan daha değerli olan bu vicdani lezzet için durmadan üretmeye değmez mi?
Proje hazırlamaktan korkmayın. Proje öcü değildir.
İyi bir kariyer planlaması yapmak için öncelikle kendi hayatınızın her adımını projelendirmeyi bir alışkanlık haline getirmelisiniz.
Dr. Nadir ÇOMAK
e-mail: ncomak@hotmail.com
Facebookta paylaş
Twitter'da paylaş
Google+'da paylaş!
Pinterest'te paylaş!